|
1
[ज] वनवासं गते विप्र धृतराष्ट्रे महीपतौ सभार्ये नृपशार्थूल वध्वा कुन्त्या समन्विते 2 विथुरे चापि संसिथ्धे धर्मराजं वयपाश्रिते वसत्सु पाण्डुपुत्रेषु सर्वेष्व आश्रममण्डले 3 यत तथ अश्चर्यम इति वै कारिष्यांमीत्य उवाच ह वयासः परमतेज्जस्वी महर्षिस तथ वथस्व मे 4 वनवासे च कौरव्यः कियन्तं कालम अच्युतः युधिष्ठिरॊ नरपतिर नयवसत साजनॊ थविज 5 किमाहाराश च ते तत्र ससैन्या नयवसन परभॊ सान्तःपुरा महात्मान इति तथ बरूहि मे ऽनघ 6 [वै] ते ऽनुज्ञातास तथा राजन कुरुराजेन पाण्डवाः विविधान्य अन्नपानानि विश्राम्यानुभवन्ति ते 7 मासम एकं विजह्रुस ते ससैन्यान्तःपुरा वने अद तत्रागमथ वयासॊ यदॊक्तं ते मयानघ 8 तदा तु तेषां सर्वेषां कदाभिर नृपसंनिधौ वयासम अन्वासतां राजन्न आजग्मुर मुनयॊ ऽपरे 9 नारथाः पर्वतश चैव थेवलश च महातपाः विश्वावसुस तुम्बुरुश च चित्रसेनश च भारत 10 तेषाम अपि यदान्यायं पूजां चक्रे महामनाः धृतराष्ट्राभ्यनुज्ञातः कुरुराजॊ युधिष्ठिरः 11 निषेथुस ते ततः सर्वे पूजां पराप्य युधिष्ठिरात आसनेष्व अद पुण्येषु बर्हिष्केषु वरेषु च 12 तेषु तत्रॊपविष्टेषु स तु राजा महामतिः पाण्डुपुत्रैः परिवृतॊ निषसाथा कुरूथ्वहः 13 गान्धारी चैव्व कुन्ती च थरौपथी सात्वती तदा सत्रियश चान्यास तदान्याभिः सहॊपविविशुस ततः 14 तेषां तत्र कदा थिव्या धर्मिष्ठाश चाभवन नृप ऋषीणां च पुराणानां थेवासुरविमिश्रिताः 15 ततः कदान्ते वयासस तं परज्ञा चक्षुषम ईश्वरम परॊवाच वथतां शरेष्ठः पुनर एव स तथ वचः परीयमाणॊ महातेजाः सर्ववेथविथां वरः 16 विथितं मम राजेन्थ्थ्र यत ते हृथि विवक्षितम थह्यमानस्य शॊकेन तव पुत्रकृतेन वै 17 गान्धार्याश चैव यथ थुःखं हृथि तिष्ठति पार्दिव कुन्त्याश च यन महाराज थरौपथ्याश च हृथि सदितम 18 यच च धारयते तीव्रं थुःखं पुत्रा विनाशजाम सुभथ्रा कृष्ण भगिनी तच चापि विथितं मम 19 शरुत्वा समागमम इमं सर्वेषां वस ततॊ नृप संशय छेथनायाहं पराप्तः कौरवनन्थन 20 इमे च थेवगन्धर्वाः सर्वे चैव महर्षयः पश्यन्तु तपसॊ वीर्यम अथ्य मे चिरसंभृतम 21 तथ उच्यतां महाबाहॊ कं कामं परथिशामि ते परवणॊ ऽसमि वरं थातुं पश्यं मे तपसॊ बलम 22 एवम उक्तः स राजेन्थ्रॊ वयासेनामित बुथ्धिना मुहूर्तम इव संच्चिन्त्य वचनायॊपचक्रमे 23 धन्यॊ ऽसम्य अनुगृहीतॊ ऽसमि सफलं जीवितं च मे यन मे समगमॊ ऽथयेह भवथ्भिः सह साधुभि 24 अथ्य चाप्य अवगच्छामि गतिम इष्टाम इहात्मनः भवथ्भिर बरह्मकल्पैर यत समेतॊ ऽहं तपॊधनाः 25 थर्शनाथ एव भवतां पूतॊऽहं नात्र संशयः विथ्यते न भयं चापि परलॊकान ममानघाः 26 किं तु तस्य सुथुर्बुथ्धेर मन्थस्यापनयैर भृषम थूयते मे मनॊ नित्यं समरतः पुत्रगृथ्धिनः 27 अपापाः पाण्डवा येन निकृताः पापबुथ्धिना घातिता पृदिवी चेयं सहसा सनर थविपा 28 राजानश च महात्मानॊ नानाजनपथेश्वराः आगम्य मम पुत्रार्दे सर्वे मृत्युवशं गताः 29 ये ते पुत्रांश च थारांश च पराणांश च मनसः परियान परित्यज्य गताः शूराः परेतराजनिवेशनम 30 का नु तेषां गतिर बरह्मन मित्रार्दे ये हता मृधे तदैव पुत्रपौत्राणां मम ये निहता युधि 31 थूयते मे मनॊ ऽभीक्ष्णं घातयित्वा महाबलम भीष्मं शांतनवं वृथ्धं थरॊणं च थविजसत्तमम 32 मम पुत्रेण मूढेन पापेन सुहृथ थविषा कषयं नीतं कुलं थीप्तं पृदिवी राज्यम इच्छता 33 एतत सर्वम अनुस्मृत्य थह्यमानॊ थिवानिशम न शान्तिम अधिगच्छामि थुःखशॊकसमाहतः इति मे चिन्तयानस्य पितः शर्म न विथ्यते |
1
[j] vanavāsaṃ gate vipra dhṛtarāṣṭre mahīpatau sabhārye nṛpaśārdūla vadhvā kuntyā samanvite 2 vidure cāpi saṃsiddhe dharmarājaṃ vyapāśrite vasatsu pāṇḍuputreṣu sarveṣv āśramamaṇḍale 3 yat tad aścaryam iti vai kāriṣyāṃmīty uvāca ha vyāsaḥ paramatejjasvī maharṣis tad vadasva me 4 vanavāse ca kauravyaḥ kiyantaṃ kālam acyutaḥ yudhiṣṭhiro narapatir nyavasat sājano dvija 5 kimāhārāś ca te tatra sasainyā nyavasan prabho sāntaḥpurā mahātmāna iti tad brūhi me 'nagha 6 [vai] te 'nujñātās tadā rājan kururājena pāṇḍavāḥ vividhāny annapānāni viśrāmyānubhavanti te 7 māsam ekaṃ vijahrus te sasainyāntaḥpurā vane atha tatrāgamad vyāso yathoktaṃ te mayānagha 8 tathā tu teṣāṃ sarveṣāṃ kathābhir nṛpasaṃnidhau vyāsam anvāsatāṃ rājann ājagmur munayo 'pare 9 nāradāḥ parvataś caiva devalaś ca mahātapāḥ viśvāvasus tumburuś ca citrasenaś ca bhārata 10 teṣām api yathānyāyaṃ pūjāṃ cakre mahāmanāḥ dhṛtarāṣṭrābhyanujñātaḥ kururājo yudhiṣṭhiraḥ 11 niṣedus te tataḥ sarve pūjāṃ prāpya yudhiṣṭhirāt āsaneṣv atha puṇyeṣu barhiṣkeṣu vareṣu ca 12 teṣu tatropaviṣṭeṣu sa tu rājā mahāmatiḥ pāṇḍuputraiḥ parivṛto niṣasādā kurūdvahaḥ 13 gāndhārī caivva kuntī ca draupadī sātvatī tathā striyaś cānyās tathānyābhiḥ sahopaviviśus tataḥ 14 teṣāṃ tatra kathā divyā dharmiṣṭhāś cābhavan nṛpa ṛṣīṇāṃ ca purāṇānāṃ devāsuravimiśritāḥ 15 tataḥ kathānte vyāsas taṃ prajñā cakṣuṣam īśvaram provāca vadatāṃ śreṣṭhaḥ punar eva sa tad vacaḥ prīyamāṇo mahātejāḥ sarvavedavidāṃ varaḥ 16 viditaṃ mama rājenddra yat te hṛdi vivakṣitam dahyamānasya śokena tava putrakṛtena vai 17 gāndhāryāś caiva yad duḥkhaṃ hṛdi tiṣṭhati pārthiva kuntyāś ca yan mahārāja draupadyāś ca hṛdi sthitam 18 yac ca dhārayate tīvraṃ duḥkhaṃ putrā vināśajām subhadrā kṛṣṇa bhaginī tac cāpi viditaṃ mama 19 śrutvā samāgamam imaṃ sarveṣāṃ vas tato nṛpa saṃśaya chedanāyāhaṃ prāptaḥ kauravanandana 20 ime ca devagandharvāḥ sarve caiva maharṣayaḥ paśyantu tapaso vīryam adya me cirasaṃbhṛtam 21 tad ucyatāṃ mahābāho kaṃ kāmaṃ pradiśāmi te pravaṇo 'smi varaṃ dātuṃ paśyaṃ me tapaso balam 22 evam uktaḥ sa rājendro vyāsenāmita buddhinā muhūrtam iva saṃccintya vacanāyopacakrame 23 dhanyo 'smy anugṛhīto 'smi saphalaṃ jīvitaṃ ca me yan me samagamo 'dyeha bhavadbhiḥ saha sādhubhi 24 adya cāpy avagacchāmi gatim iṣṭām ihātmanaḥ bhavadbhir brahmakalpair yat sameto 'haṃ tapodhanāḥ 25 darśanād eva bhavatāṃ pūto'haṃ nātra saṃśayaḥ vidyate na bhayaṃ cāpi paralokān mamānaghāḥ 26 kiṃ tu tasya sudurbuddher mandasyāpanayair bhṛṣam dūyate me mano nityaṃ smarataḥ putragṛddhinaḥ 27 apāpāḥ pāṇḍavā yena nikṛtāḥ pāpabuddhinā ghātitā pṛthivī ceyaṃ sahasā sanara dvipā 28 rājānaś ca mahātmāno nānājanapadeśvarāḥ āgamya mama putrārthe sarve mṛtyuvaśaṃ gatāḥ 29 ye te putrāṃś ca dārāṃś ca prāṇāṃś ca manasaḥ priyān parityajya gatāḥ śūrāḥ pretarājaniveśanam 30 kā nu teṣāṃ gatir brahman mitrārthe ye hatā mṛdhe tathaiva putrapautrāṇāṃ mama ye nihatā yudhi 31 dūyate me mano 'bhīkṣṇaṃ ghātayitvā mahābalam bhīṣmaṃ śāṃtanavaṃ vṛddhaṃ droṇaṃ ca dvijasattamam 32 mama putreṇa mūḍhena pāpena suhṛda dviṣā kṣayaṃ nītaṃ kulaṃ dīptaṃ pṛthivī rājyam icchatā 33 etat sarvam anusmṛtya dahyamāno divāniśam na śāntim adhigacchāmi duḥkhaśokasamāhataḥ iti me cintayānasya pitaḥ śarma na vidyate |