|
1
[वै] एवम उक्तास तु ते तेन पौरजानपथा जनाः वृथ्धेन राज्ञा कौरव्य नष्टसंज्ञा इवाभवन 2 तूष्णींभूतांस ततस तांस तु बाष्पकण्ठान महीपतिः धृतराष्ट्रॊ महीपालः पुनर एवाभ्यभाषत 3 वृथ्धं मां हतपुत्रं च धर्मपत्न्या सहानया विलपन्तं बहुविधं कृपणं चैव सत्तमाः 4 पित्रा सवयम अनुज्ञातं कृष्णथ्वैपायनेन वै वनवासाय धर्मज्ञा धर्मज्ञेन नृपेण च 5 सॊ ऽहं पुनः पुनर याचे शिरसावनतॊ ऽनघाः गान्धार्या सहितं तन मां समनुज्ञातुम अर्हद 6 शरुत्वा तु कुरुराजस्य वाक्यानि करुणानि ते रुरुथुः सर्वतॊ राजन समेताः कुरुजाङ्गलाः 7 उत्तरीयैः करैश चापि संछाथ्य वथनानि ते रुरुथुः शॊकसंतप्ता मुहूर्तं पितृमातृवत 8 हृथयैः शून्यभूतैस ते धृतराष्ट्र परवासजम थुःखं संधारयन्तः सम नष्टसंज्ञा इवाभवन 9 ते विनीय तम आयासं कुरुराजवियॊगजम शनैः शनैस तथान्यॊन्यम अब्रुवन सवमतान्य उत 10 ततः संधाय ते सर्वे वाक्यान्य अद समासतः एकस्मिन बराह्मणे राजन्न आवेश्यॊचुर नराधिपम 11 ततः सवचरणे वृथ्धः संमतॊ ऽरदविशारथः साम्बाख्यॊ बह्व ऋचॊ राजन वक्तुं समुपचक्रमे 12 अनुमान्य महाराजं तत सथः संप्रभाष्य च विप्रः परगल्भॊ मेधावी स राजानम उवाच ह 13 राजन वाक्यं जनस्यास्य मयि सर्वं समर्पितम वक्ष्यामि तथ अहं वीर तज जुषस्व नराधिप 14 यदा वथसि राजेन्थ्र सर्वम एतत तदा विभॊ नात्र मिद्या वचः किं चित सुहृत तवं नः परस्परम 15 न जात्व अस्य तु वंशस्य राज्ञां कश चित कथा चन राजासीथ यः परजा पालः परजानाम अप्रियॊ भवेत 16 पितृवथ भरातृवच चैव भवन्तः पालयन्ति नः न च थुर्यॊधनः किं चिथ अयुक्तं कृतवान नृप 17 यदा बरवीति धर्मज्ञॊ मुनिः सत्यवती सुतः तदा कुरु महाराज स हि नः परमॊ गुरुः 18 तयक्ता वयं तु भवता थुःखशॊकपरायणाः भविष्यामश चिरं राजन भवथ्गुणशतैर हृताः 19 यदा शंतनुना गुप्ता राज्ञा चित्राङ्गथेन च भीष्म वीर्यॊपगूढेन पित्रा च तव पार्दिव 20 भवथ बुथ्धियुजा चैव पाण्डुना पृदिवीक्षिता तदा थुर्यॊधनेनापि राज्ञा सुपरिपालिताः 21 न सवल्पम अपि पुत्रस ते वयलीकं कृतवान नृप पितरीव सुविश्वस्तास तस्मिन्न अपि नराधिपे वयम आस्म यदा सम्यग भवतॊ विथितं तदा 22 तदा वर्षसहस्राय कुन्तीपुत्रेण धीमता पाल्यमाना धृतिमता सुखं विन्थामहे नृप 23 राजर्षीणां पुराणानां भवतां वंशधारिणाम कुरु संवरणाथीनां भरतस्य च धीमतः 24 वृत्तं समनुयात्य एष धर्मात्मा भूरिथक्षिणः नात्र वाच्यं महाराज सुसूक्ष्मम अपि विथ्यते 25 उषिताः सम सुखं नित्यं भवता परिपालिताः सुसूक्ष्मं च वयलीकं ते सपुत्रस्य न विथ्यते 26 यत तु जञातिविमर्थे ऽसमिन्न आत्द थुर्यॊधनं परति भवन्तम अनुनेष्यामि तत्रापि कुरुनन्थन |
1
[vai] evam uktās tu te tena paurajānapadā janāḥ vṛddhena rājñā kauravya naṣṭasaṃjñā ivābhavan 2 tūṣṇīṃbhūtāṃs tatas tāṃs tu bāṣpakaṇṭhān mahīpatiḥ dhṛtarāṣṭro mahīpālaḥ punar evābhyabhāṣata 3 vṛddhaṃ māṃ hataputraṃ ca dharmapatnyā sahānayā vilapantaṃ bahuvidhaṃ kṛpaṇaṃ caiva sattamāḥ 4 pitrā svayam anujñātaṃ kṛṣṇadvaipāyanena vai vanavāsāya dharmajñā dharmajñena nṛpeṇa ca 5 so 'haṃ punaḥ punar yāce śirasāvanato 'naghāḥ gāndhāryā sahitaṃ tan māṃ samanujñātum arhatha 6 śrutvā tu kururājasya vākyāni karuṇāni te ruruduḥ sarvato rājan sametāḥ kurujāṅgalāḥ 7 uttarīyaiḥ karaiś cāpi saṃchādya vadanāni te ruruduḥ śokasaṃtaptā muhūrtaṃ pitṛmātṛvat 8 hṛdayaiḥ śūnyabhūtais te dhṛtarāṣṭra pravāsajam duḥkhaṃ saṃdhārayantaḥ sma naṣṭasaṃjñā ivābhavan 9 te vinīya tam āyāsaṃ kururājaviyogajam śanaiḥ śanais tadānyonyam abruvan svamatāny uta 10 tataḥ saṃdhāya te sarve vākyāny atha samāsataḥ ekasmin brāhmaṇe rājann āveśyocur narādhipam 11 tataḥ svacaraṇe vṛddhaḥ saṃmato 'rthaviśāradaḥ sāmbākhyo bahv ṛco rājan vaktuṃ samupacakrame 12 anumānya mahārājaṃ tat sadaḥ saṃprabhāṣya ca vipraḥ pragalbho medhāvī sa rājānam uvāca ha 13 rājan vākyaṃ janasyāsya mayi sarvaṃ samarpitam vakṣyāmi tad ahaṃ vīra taj juṣasva narādhipa 14 yathā vadasi rājendra sarvam etat tathā vibho nātra mithyā vacaḥ kiṃ cit suhṛt tvaṃ naḥ parasparam 15 na jātv asya tu vaṃśasya rājñāṃ kaś cit kadā cana rājāsīd yaḥ prajā pālaḥ prajānām apriyo bhavet 16 pitṛvad bhrātṛvac caiva bhavantaḥ pālayanti naḥ na ca duryodhanaḥ kiṃ cid ayuktaṃ kṛtavān nṛpa 17 yathā bravīti dharmajño muniḥ satyavatī sutaḥ tathā kuru mahārāja sa hi naḥ paramo guruḥ 18 tyaktā vayaṃ tu bhavatā duḥkhaśokaparāyaṇāḥ bhaviṣyāmaś ciraṃ rājan bhavadguṇaśatair hṛtāḥ 19 yathā śaṃtanunā guptā rājñā citrāṅgadena ca bhīṣma vīryopagūḍhena pitrā ca tava pārthiva 20 bhavad buddhiyujā caiva pāṇḍunā pṛthivīkṣitā tathā duryodhanenāpi rājñā suparipālitāḥ 21 na svalpam api putras te vyalīkaṃ kṛtavān nṛpa pitarīva suviśvastās tasminn api narādhipe vayam āsma yathā samyag bhavato viditaṃ tathā 22 tathā varṣasahasrāya kuntīputreṇa dhīmatā pālyamānā dhṛtimatā sukhaṃ vindāmahe nṛpa 23 rājarṣīṇāṃ purāṇānāṃ bhavatāṃ vaṃśadhāriṇām kuru saṃvaraṇādīnāṃ bharatasya ca dhīmataḥ 24 vṛttaṃ samanuyāty eṣa dharmātmā bhūridakṣiṇaḥ nātra vācyaṃ mahārāja susūkṣmam api vidyate 25 uṣitāḥ sma sukhaṃ nityaṃ bhavatā paripālitāḥ susūkṣmaṃ ca vyalīkaṃ te saputrasya na vidyate 26 yat tu jñātivimarde 'sminn āttha duryodhanaṃ prati bhavantam anuneṣyāmi tatrāpi kurunandana |