|
1
[वयास] युधिष्ठिर महाबाहॊ यथ आह कुरुनन्थनः धृतराष्ट्रॊ महात्मा तवां तत कुरुष्वाव्विचारयन 2 अयं हि वृथ्धॊ नृपतिर हतपुत्रॊ विशेषतः नेथं कृच्छ्रं चिरतरं सहेथ इति मतिर मम 3 गान्धारी च महाभागा पराज्ञा करुणवेथिनी पुत्रशॊकं महाराज धैर्येणॊथ्वहते भृशम 4 अहाम अप्य एतथ एव तवां बरवीमि कुरु मे वचः अजुज्ञां लभतां राजा मा वृदेह मरिष्यति 5 राजर्षीणां पुराणानाम अनुयातु गतिं नृपः राजर्षीणां हि सर्वेषाम अन्ते वनम उपाश्रयः 6 [वै] इत्य उक्तः स तथा राजा वयासेनाथ्भुत कर्मणा परत्युवाच महातेजा धर्मराजॊ युधिष्ठिरः 7 भगवान एव नॊ मान्यॊ भगवान एव नॊ गुरुः भगवान अस्य राज्यस्य कुलस्य च परायणम 8 अहं तु पुत्रॊ भगवान पिता राजा गुरुश च मे निथेशवर्ती च पितुः पुत्रॊ भवति धर्मतः 9 इत्य उक्तः स तु तं पराह वयासॊ धर्मभृतां वरः युधिष्ठिरं महातेजाः पुनर एव विशां पते 10 एवम एतन महाबाहॊ यदा वथसि भारत राजायं वृथ्धतां पराप्तः परमाणे परमे सदितः 11 सॊ ऽयं मयाभ्यनुज्ञातस तवया च पृदिवीपते करॊतु सवम अभिप्राय मास्य विघ्नकरॊ भव 12 एष एव परॊ धर्मॊ राजर्षीणां युधिष्ठिर समरे वा भवेन मृत्युर वने वा विधिपूर्वकम 13 पित्रा तु तव राजेन्थ्र पाण्डुना पृदिवीक्षिता शिष्यभूतेन राजायं गुरुवत पर्युपासितः 14 करतुभिर थक्षिणावथ्भिर अन्नपर्वत शॊभितैः महथ्भिर इष्टं भॊगश च भुक्ताश पुत्रश च पालिताः 15 पुत्र संस्दं च विपुलं राज्यं विप्रॊषिते तवयि तरयॊथश समा भुक्तं थत्तं च विविधं वसु 16 तवया चायं नरव्याघ्र गुरुशुश्रूषया नृपः आराधितः सभृत्येन गान्धारी च यशस्विनी 17 अनुजानीहि पितरं समयॊ ऽसय तपॊ विधौ न मन्युर विथ्यते चास्य सुसूक्ष्मॊ ऽपि युधिष्ठिर 18 एतावथ उक्त्वा वचनम अनुज्ञाप्य च पार्दिवम तदास्त्व इति च तेनॊक्तः कौन्तेयेन ययौ वनम 19 गते भगवति वयासे राजा पाण्डुसुतस ततः परॊवाच पितरं वृथ्धं मन्थं मन्थम इवानतः 20 यथ आह भगवान वयासॊ यच चापि भवतॊ मतम यथ आह च महेष्वासः कृपॊ विथुर एव च 21 युयुत्सुः संजयश चैव तत कर्तास्म्य अहम अञ्जसा सर्वे हय एते ऽनुमान्या मे कुलस्यास्य हितैषिणः 22 इथं तु याचे नृपते तवाम अहं शिरसा नतः करियतां तावथ आहारस ततॊ गच्छाश्रमं परति |
1
[vyāsa] yudhiṣṭhira mahābāho yad āha kurunandanaḥ dhṛtarāṣṭro mahātmā tvāṃ tat kuruṣvāvvicārayan 2 ayaṃ hi vṛddho nṛpatir hataputro viśeṣataḥ nedaṃ kṛcchraṃ cirataraṃ sahed iti matir mama 3 gāndhārī ca mahābhāgā prājñā karuṇavedinī putraśokaṃ mahārāja dhairyeṇodvahate bhṛśam 4 ahām apy etad eva tvāṃ bravīmi kuru me vacaḥ ajujñāṃ labhatāṃ rājā mā vṛtheha mariṣyati 5 rājarṣīṇāṃ purāṇānām anuyātu gatiṃ nṛpaḥ rājarṣīṇāṃ hi sarveṣām ante vanam upāśrayaḥ 6 [vai] ity uktaḥ sa tadā rājā vyāsenādbhuta karmaṇā pratyuvāca mahātejā dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ 7 bhagavān eva no mānyo bhagavān eva no guruḥ bhagavān asya rājyasya kulasya ca parāyaṇam 8 ahaṃ tu putro bhagavān pitā rājā guruś ca me nideśavartī ca pituḥ putro bhavati dharmataḥ 9 ity uktaḥ sa tu taṃ prāha vyāso dharmabhṛtāṃ varaḥ yudhiṣṭhiraṃ mahātejāḥ punar eva viśāṃ pate 10 evam etan mahābāho yathā vadasi bhārata rājāyaṃ vṛddhatāṃ prāptaḥ pramāṇe parame sthitaḥ 11 so 'yaṃ mayābhyanujñātas tvayā ca pṛthivīpate karotu svam abhiprāya māsya vighnakaro bhava 12 eṣa eva paro dharmo rājarṣīṇāṃ yudhiṣṭhira samare vā bhaven mṛtyur vane vā vidhipūrvakam 13 pitrā tu tava rājendra pāṇḍunā pṛthivīkṣitā śiṣyabhūtena rājāyaṃ guruvat paryupāsitaḥ 14 kratubhir dakṣiṇāvadbhir annaparvata śobhitaiḥ mahadbhir iṣṭaṃ bhogaś ca bhuktāś putraś ca pālitāḥ 15 putra saṃsthaṃ ca vipulaṃ rājyaṃ viproṣite tvayi trayodaśa samā bhuktaṃ dattaṃ ca vividhaṃ vasu 16 tvayā cāyaṃ naravyāghra guruśuśrūṣayā nṛpaḥ ārādhitaḥ sabhṛtyena gāndhārī ca yaśasvinī 17 anujānīhi pitaraṃ samayo 'sya tapo vidhau na manyur vidyate cāsya susūkṣmo 'pi yudhiṣṭhira 18 etāvad uktvā vacanam anujñāpya ca pārthivam tathāstv iti ca tenoktaḥ kaunteyena yayau vanam 19 gate bhagavati vyāse rājā pāṇḍusutas tataḥ provāca pitaraṃ vṛddhaṃ mandaṃ mandam ivānataḥ 20 yad āha bhagavān vyāso yac cāpi bhavato matam yad āha ca maheṣvāsaḥ kṛpo vidura eva ca 21 yuyutsuḥ saṃjayaś caiva tat kartāsmy aham añjasā sarve hy ete 'numānyā me kulasyāsya hitaiṣiṇaḥ 22 idaṃ tu yāce nṛpate tvām ahaṃ śirasā nataḥ kriyatāṃ tāvad āhāras tato gacchāśramaṃ prati |