|
1
[धृ] किम असौ पाण्डवॊ राजा धर्मपुत्रॊ ऽभयभाषत शरुत्वेमा बहुलाः सेनाः परत्यर्देन समागताः 2 किम इच्छत्य अभिसंरम्भाथ यॊत्स्यमानॊ युधिष्ठिरः कस्य सविथ भरातृपुत्राणां चिन्तासु मुखम ईक्षते 3 के सविथ एनं वारयन्ति शाम्य युध्येति वा पुनः निकृत्या कॊपितं मन्थैर धर्मज्ञं धर्मचारिणम 4 [सम्जय] राज्ञॊ मुखम उथीक्षन्ते पाञ्चालाः पाण्डवैः सह युधिष्ठिरस्य भथ्रं ते स सर्वान अनुशास्ति च 5 पृदग बूताः पाण्डवानां पाञ्चालानां रदव्रजाः आयान्तम अभिनन्थन्ति कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम 6 तमः सूर्यम इवॊथ्यन्तं कौन्तेयं थीप्ततेजसम पाञ्चालाः परतिनन्थन्ति तेजॊराशिम इवॊथ्यतम 7 आ गॊपालावि पालेभ्यॊ नन्थमानं युधिष्ठिरम पाञ्चालाः केकया मत्स्याः परतिनन्थन्ति पाण्डवम 8 बराह्मण्यॊ राजपुत्र्यश च विशां थुहितरश च याः करीडन्त्यॊ ऽभिसमायान्ति पार्दं संनथ्धम ईक्षितुम 9 संजयाचक्ष्व केनास्मान पाण्डवा अभ्ययुञ्जत धृष्टथ्युम्नेन सेनान्या सॊमकाः किंबला इव 10 गावल्गणिस तु तत पृष्टः सभायां कुरुसंसथि निःश्वस्य सुभृशं थीर्घं मुहुः संचिन्तयन्न इव तत्रानिमित्ततॊ थैवात सूतं कश्मलम आविशत 11 तथाचचक्षे पुरुषः सभायां राजसंसथि संजयॊ ऽयं महाराज मूर्च्छितः पतितॊ भुवि वाचं न सृजते कांचिथ धीन परज्ञॊ ऽलपचेतनः 12 अपश्यत संजयॊ नूनं कुन्तीपुत्रान महारदान तैर अस्य पुरुषव्याघ्रैर भृशम उथ्वेजितं मनः 13 संजयश चेतनां लब्ध्वा परत्याश्वस्येथम अब्रवीत धृतराष्ट्रं महाराज सभायां कुरुसंसथि 14 थृष्टवान अस्मि राजेन्थ्र कुन्तीपुत्रान महारदान मत्स्यराजगृहावासाथ अवरॊधेन कर्शितान शृणु यैर हि महाराज पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 15 यॊ नैव रॊषान न भयान न कामान नार्दकारणात न हेतुवाथाथ धमात्मा सत्यं जह्यात कदं चन 16 यः परमाणं महाराज धर्मे धर्मभृतां वरः अजातशत्रुणा तेन पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 17 यस्य बाहुबले तुल्यः पृदिव्यां नास्ति कश चन यॊ वै सर्वान महीपालान वशे चक्रे धनुर्धरः तेन वॊ भीमसेनेन पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 18 निःसृतानां जतु गृहाथ धिडिम्बात पुरुषाथकात य एषाम अभवथ थवीपः कुन्तीपुत्रॊ वृकॊथरः 19 याज्ञसेनीम अदॊ यत्र सिन्धुराजॊ ऽपकृष्टवान तत्रैषाम अभवथ थवीपः कुन्तीपुत्रॊ वृकॊथरः 20 यश च तान संगतान सर्वान पाण्डवान वारणावते थह्यतॊ मॊचयाम आस तेन वस ते ऽभययुञ्जत 21 कृष्णायाश चरता परीतिं येन करॊधवशा हताः परविश्य विषमं घॊरं पर्वतं गन्धमाथनम 22 यस्य नामायुतं वीर्यं भुजयॊः सारम अर्पितम तेन वॊ भीमसेनेन पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 23 कृष्ण थवितीयॊ विक्रम्य तुष्ट्यर्दं जातवेथसः अजयथ यः पुरा वीरॊ युध्यमानं पुरंथरम 24 यः स साक्षान महाथेवं गिरिशं शूलपाणिनम तॊषयाम आस युथ्धेन थेवथेवम उमापतिम 25 यश च सर्वान वशे चक्रे लॊकपालान धनुर्धरः तेन वॊ विजयेनाजौ पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 26 यः परतीचीं थिशं चक्रे वशे मेच्छ गनायुताम स तत्र नकुलॊ यॊथ्धा चित्रयॊधी वयवस्दितः 27 तेन वॊ थर्शनीयेन वीरेणाति धनुर्भृता माथ्रीपुत्रेण कौरव्य पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 28 यः काशीन अङ्गमगधान कलिङ्गांश च युधाजयत तेन वः सहथेवेन पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 29 यस्य वीर्येण सथृशाश चत्वारॊ भुवि मानवाः अश्वत्दामा धृष्टकेतुः परथ्युम्नॊ रुक्मिर एव च 30 तेन वः सहथेवेन पाण्डवा अभ्ययुञ्जत यवीयसा नृवीरेण माथ्री नन्थिकरेण च 31 तपश चचार या घॊरं काशिकन्या पुरा सती भीष्मस्य वधम इच्छन्ती परेत्यापि भरतर्षभ 32 पाञ्चालस्य सुता जज्ञे थैवाच च स पुनः पुमान सत्रीपुंसॊः पुरुषव्याघ्र यः स वेथ गुणागुणान 33 यः कलिङ्गान समापेथे पाञ्चालॊ युथ्धथुर्मथः शिखण्डिना वः कुरवः कृतास्त्रेणाभ्ययुञ्जत 34 यां यक्षः पुरुषं चक्रे भीष्मस्य निधने किल महेष्वासेन रौथ्रेण पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 35 महेष्वासा राजपुत्रा भारतः पञ्च केकयाः सुमृष्टकवचाः शूरास तैश च वस ते ऽभययुञ्जत 36 यॊ थीर्घबाहुः कषिप्रास्त्रॊ धृतिमान सत्यविक्रमः तेन वॊ वृष्णिवीरेण युयुधानेन संगरः 37 य आसीच छरणं काले पाण्डवानां महात्मनाम रणे तेन विराटेन पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 38 यः स काशिपती राजा वाराणस्यां महारदः स तेषाम अभवथ यॊधा तेन वस ते ऽभययुञ्जत 39 शिशुभिर थुर्जयैः संख्ये थरौपथेयैर महात्मभिः आशीविषसमस्पर्शैः पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 40 यः कृष्ण सथृशॊ वीर्ये युधिष्ठिर समॊ थमे तेनाभिमन्युना संख्ये पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 41 यश चैवाप्रतिमॊ वीर्ये धृष्टकेतुर महायशाः थुःसहः समरे करुथ्धः शैशुपालिर महारदः तेन वश चेथिराजेन पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 42 यः संश्रयः पाण्डवानां थेवानाम इव वासवः तेन वॊ वासुथेवेन पाण्डवा अभ्ययुञ्जत 43 तदा चेथिपतेर भराता शरभॊ भरतर्षभ करकर्षेण सहितस ताभ्यां वस ते ऽभययुञ्जत 44 जारा संधिः सहथेवॊ जयत्सेनश च ताव उभौ थरुपथश च महातेजा बलेन महता वृतः तयक्तात्मा पाण्डवार्दाय यॊत्स्यमानॊ वयवस्दितः 45 एते चान्ये च बहवः पराच्यॊथीच्या महीक्षितः शतशॊ यान अपाश्रित्य धर्मराजॊ वयवस्दितः |
1
[dhṛ] kim asau pāṇḍavo rājā dharmaputro 'bhyabhāṣata śrutvemā bahulāḥ senāḥ pratyarthena samāgatāḥ 2 kim icchaty abhisaṃrambhād yotsyamāno yudhiṣṭhiraḥ kasya svid bhrātṛputrāṇāṃ cintāsu mukham īkṣate 3 ke svid enaṃ vārayanti śāmya yudhyeti vā punaḥ nikṛtyā kopitaṃ mandair dharmajñaṃ dharmacāriṇam 4 [samjaya] rājño mukham udīkṣante pāñcālāḥ pāṇḍavaiḥ saha yudhiṣṭhirasya bhadraṃ te sa sarvān anuśāsti ca 5 pṛthag būtāḥ pāṇḍavānāṃ pāñcālānāṃ rathavrajāḥ āyāntam abhinandanti kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram 6 tamaḥ sūryam ivodyantaṃ kaunteyaṃ dīptatejasam pāñcālāḥ pratinandanti tejorāśim ivodyatam 7 ā gopālāvi pālebhyo nandamānaṃ yudhiṣṭhiram pāñcālāḥ kekayā matsyāḥ pratinandanti pāṇḍavam 8 brāhmaṇyo rājaputryaś ca viśāṃ duhitaraś ca yāḥ krīḍantyo 'bhisamāyānti pārthaṃ saṃnaddham īkṣitum 9 saṃjayācakṣva kenāsmān pāṇḍavā abhyayuñjata dhṛṣṭadyumnena senānyā somakāḥ kiṃbalā iva 10 gāvalgaṇis tu tat pṛṣṭaḥ sabhāyāṃ kurusaṃsadi niḥśvasya subhṛśaṃ dīrghaṃ muhuḥ saṃcintayann iva tatrānimittato daivāt sūtaṃ kaśmalam āviśat 11 tadācacakṣe puruṣaḥ sabhāyāṃ rājasaṃsadi saṃjayo 'yaṃ mahārāja mūrcchitaḥ patito bhuvi vācaṃ na sṛjate kāṃcid dhīna prajño 'lpacetanaḥ 12 apaśyat saṃjayo nūnaṃ kuntīputrān mahārathān tair asya puruṣavyāghrair bhṛśam udvejitaṃ manaḥ 13 saṃjayaś cetanāṃ labdhvā pratyāśvasyedam abravīt dhṛtarāṣṭraṃ mahārāja sabhāyāṃ kurusaṃsadi 14 dṛṣṭavān asmi rājendra kuntīputrān mahārathān matsyarājagṛhāvāsād avarodhena karśitān śṛṇu yair hi mahārāja pāṇḍavā abhyayuñjata 15 yo naiva roṣān na bhayān na kāmān nārthakāraṇāt na hetuvādād dhamātmā satyaṃ jahyāt kathaṃ cana 16 yaḥ pramāṇaṃ mahārāja dharme dharmabhṛtāṃ varaḥ ajātaśatruṇā tena pāṇḍavā abhyayuñjata 17 yasya bāhubale tulyaḥ pṛthivyāṃ nāsti kaś cana yo vai sarvān mahīpālān vaśe cakre dhanurdharaḥ tena vo bhīmasenena pāṇḍavā abhyayuñjata 18 niḥsṛtānāṃ jatu gṛhād dhiḍimbāt puruṣādakāt ya eṣām abhavad dvīpaḥ kuntīputro vṛkodaraḥ 19 yājñasenīm atho yatra sindhurājo 'pakṛṣṭavān tatraiṣām abhavad dvīpaḥ kuntīputro vṛkodaraḥ 20 yaś ca tān saṃgatān sarvān pāṇḍavān vāraṇāvate dahyato mocayām āsa tena vas te 'bhyayuñjata 21 kṛṣṇāyāś caratā prītiṃ yena krodhavaśā hatāḥ praviśya viṣamaṃ ghoraṃ parvataṃ gandhamādanam 22 yasya nāmāyutaṃ vīryaṃ bhujayoḥ sāram arpitam tena vo bhīmasenena pāṇḍavā abhyayuñjata 23 kṛṣṇa dvitīyo vikramya tuṣṭyarthaṃ jātavedasaḥ ajayad yaḥ purā vīro yudhyamānaṃ puraṃdaram 24 yaḥ sa sākṣān mahādevaṃ giriśaṃ śūlapāṇinam toṣayām āsa yuddhena devadevam umāpatim 25 yaś ca sarvān vaśe cakre lokapālān dhanurdharaḥ tena vo vijayenājau pāṇḍavā abhyayuñjata 26 yaḥ pratīcīṃ diśaṃ cakre vaśe meccha ganāyutām sa tatra nakulo yoddhā citrayodhī vyavasthitaḥ 27 tena vo darśanīyena vīreṇāti dhanurbhṛtā mādrīputreṇa kauravya pāṇḍavā abhyayuñjata 28 yaḥ kāśīn aṅgamagadhān kaliṅgāṃś ca yudhājayat tena vaḥ sahadevena pāṇḍavā abhyayuñjata 29 yasya vīryeṇa sadṛśāś catvāro bhuvi mānavāḥ aśvatthāmā dhṛṣṭaketuḥ pradyumno rukmir eva ca 30 tena vaḥ sahadevena pāṇḍavā abhyayuñjata yavīyasā nṛvīreṇa mādrī nandikareṇa ca 31 tapaś cacāra yā ghoraṃ kāśikanyā purā satī bhīṣmasya vadham icchantī pretyāpi bharatarṣabha 32 pāñcālasya sutā jajñe daivāc ca sa punaḥ pumān strīpuṃsoḥ puruṣavyāghra yaḥ sa veda guṇāguṇān 33 yaḥ kaliṅgān samāpede pāñcālo yuddhadurmadaḥ śikhaṇḍinā vaḥ kuravaḥ kṛtāstreṇābhyayuñjata 34 yāṃ yakṣaḥ puruṣaṃ cakre bhīṣmasya nidhane kila maheṣvāsena raudreṇa pāṇḍavā abhyayuñjata 35 maheṣvāsā rājaputrā bhārataḥ pañca kekayāḥ sumṛṣṭakavacāḥ śūrās taiś ca vas te 'bhyayuñjata 36 yo dīrghabāhuḥ kṣiprāstro dhṛtimān satyavikramaḥ tena vo vṛṣṇivīreṇa yuyudhānena saṃgaraḥ 37 ya āsīc charaṇaṃ kāle pāṇḍavānāṃ mahātmanām raṇe tena virāṭena pāṇḍavā abhyayuñjata 38 yaḥ sa kāśipatī rājā vārāṇasyāṃ mahārathaḥ sa teṣām abhavad yodhā tena vas te 'bhyayuñjata 39 śiśubhir durjayaiḥ saṃkhye draupadeyair mahātmabhiḥ āśīviṣasamasparśaiḥ pāṇḍavā abhyayuñjata 40 yaḥ kṛṣṇa sadṛśo vīrye yudhiṣṭhira samo dame tenābhimanyunā saṃkhye pāṇḍavā abhyayuñjata 41 yaś caivāpratimo vīrye dhṛṣṭaketur mahāyaśāḥ duḥsahaḥ samare kruddhaḥ śaiśupālir mahārathaḥ tena vaś cedirājena pāṇḍavā abhyayuñjata 42 yaḥ saṃśrayaḥ pāṇḍavānāṃ devānām iva vāsavaḥ tena vo vāsudevena pāṇḍavā abhyayuñjata 43 tathā cedipater bhrātā śarabho bharatarṣabha karakarṣeṇa sahitas tābhyāṃ vas te 'bhyayuñjata 44 jārā saṃdhiḥ sahadevo jayatsenaś ca tāv ubhau drupadaś ca mahātejā balena mahatā vṛtaḥ tyaktātmā pāṇḍavārthāya yotsyamāno vyavasthitaḥ 45 ete cānye ca bahavaḥ prācyodīcyā mahīkṣitaḥ śataśo yān apāśritya dharmarājo vyavasthitaḥ |