|
1
बृहथश्व उवाच परशान्ते तु पुरे हृष्टे संप्रवृत्ते महॊत्सवे महत्या सेनया राजा थमयन्तीम उपानयत 2 थमयन्तीम अपि पिता सत्कृत्य परवीरहा परस्दापयथ अमेयात्मा भीमॊ भीमपराक्रमः 3 आगतायां तु वैथर्भ्यां सपुत्रायां नलॊ नृपः वर्तयाम आस मुथितॊ थेवराड इव नन्थने 4 तदा परकाशतां यातॊ जम्बूथ्वीपे ऽद राजसु पुनः सवे चावसथ राज्ये परत्याहृत्य महायशाः 5 ईजे च विविधैर यज्ञैर विधिवत सवाप्तथक्षिणैः तदा तवम अपि राजेन्थ्र ससुहृथ वक्ष्यसे ऽचिरात 6 थुःखम एताथृशं पराप्तॊ नलः परपुरंजयः थेवनेन नरश्रेष्ठ सभार्यॊ भरतर्षभ 7 एकाकिनैव सुमहन नलेन पृदिवीपते थुःखम आसाथितं घॊरं पराप्तश चाभ्युथयः पुनः 8 तवं पुनर भरातृसहितः कृष्णया चैव पाण्डव रमसे ऽसमिन महारण्ये धर्मम एवानुचिन्तयन 9 बराह्मणैश च महाभागैर वेथवेथाङ्गपारगैः नित्यम अन्वास्यसे राजंस तत्र का परिथेवना 10 इतिहासम इमं चापि कलिनाशनम उच्यते शक्यम आश्वासितुं शरुत्वा तवथ्विधेन विशां पते 11 अस्दिरत्वं च संचिन्त्य पुरुषार्दस्य नित्यथा तस्याये च वयये चैव समाश्वसिहि मा शुचः 12 ये चेथं कदयिष्यन्ति नलस्य चरितं महत शरॊष्यन्ति चाप्य अभीक्ष्णं वै नालक्ष्मीस तान भजिष्यति अर्दास तस्यॊपपत्स्यन्ते धन्यतां च गमिष्यति 13 इतिहासम इमं शरुत्वा पुराणं शश्वथ उत्तमम पुत्रान पौत्रान पशूंश चैव वेत्स्यते नृषु चाग्र्यताम अरॊगः परीतिमांश चैव भविष्यति न संशयः 14 भयं पश्यसि यच च तवम आह्वयिष्यति मां पुनः अक्षज्ञ इति तत ते ऽहं नाशयिष्यामि पार्दिव 15 वेथाक्षहृथयं कृत्स्नम अहं सत्यपराक्रम उपपथ्यस्व कौन्तेय परसन्नॊ ऽहं बरवीमि ते 16 वैशंपायन उवाच ततॊ हृष्टमना राजा बृहथश्वम उवाच ह भगवन्न अक्षहृथयं जञातुम इच्छामि तत्त्वतः 17 ततॊ ऽकषहृथयं पराथात पाण्डवाय महात्मने थत्त्वा चाश्वशिरॊ ऽगच्छथ उपस्प्रष्टुं महातपः 18 बृहथश्वे गते पार्दम अश्रौषीत सव्यसाचिनम वर्तमानं तपस्य उग्रे वायुभक्षं मनीषिणम 19 बराह्मणेभ्यस तपस्विभ्यः संपतथ्भ्यस ततस ततः तीर्दशैलवरेभ्यश च समेतेभ्यॊ थृढव्रतः 20 इति पार्दॊ महाबाहुर थुरापं तप आस्दितः न तदा थृष्टपूर्वॊ ऽनयः कश चिथ उग्रतपा इति 21 यदा धनंजयः पार्दस तपस्वी नियतव्रतः मुनिर एकचरः शरीमान धर्मॊ विग्रहवान इव 22 तं शरुत्वा पाण्डवॊ राजंस तप्यमानं महावने अन्वशॊचत कौन्तेयः परियं वै भरातरं जयम 23 थह्यमानेन तु हृथा शरणार्दी महावने बराह्मणान विविधज्ञानान पर्यपृच्छथ युधिष्ठिरः |
1
bṛhadaśva uvāca praśānte tu pure hṛṣṭe saṃpravṛtte mahotsave mahatyā senayā rājā damayantīm upānayat 2 damayantīm api pitā satkṛtya paravīrahā prasthāpayad ameyātmā bhīmo bhīmaparākramaḥ 3 āgatāyāṃ tu vaidarbhyāṃ saputrāyāṃ nalo nṛpaḥ vartayām āsa mudito devarāḍ iva nandane 4 tathā prakāśatāṃ yāto jambūdvīpe 'tha rājasu punaḥ sve cāvasad rājye pratyāhṛtya mahāyaśāḥ 5 īje ca vividhair yajñair vidhivat svāptadakṣiṇaiḥ tathā tvam api rājendra sasuhṛd vakṣyase 'cirāt 6 duḥkham etādṛśaṃ prāpto nalaḥ parapuraṃjayaḥ devanena naraśreṣṭha sabhāryo bharatarṣabha 7 ekākinaiva sumahan nalena pṛthivīpate duḥkham āsāditaṃ ghoraṃ prāptaś cābhyudayaḥ punaḥ 8 tvaṃ punar bhrātṛsahitaḥ kṛṣṇayā caiva pāṇḍava ramase 'smin mahāraṇye dharmam evānucintayan 9 brāhmaṇaiś ca mahābhāgair vedavedāṅgapāragaiḥ nityam anvāsyase rājaṃs tatra kā paridevanā 10 itihāsam imaṃ cāpi kalināśanam ucyate śakyam āśvāsituṃ śrutvā tvadvidhena viśāṃ pate 11 asthiratvaṃ ca saṃcintya puruṣārthasya nityadā tasyāye ca vyaye caiva samāśvasihi mā śucaḥ 12 ye cedaṃ kathayiṣyanti nalasya caritaṃ mahat śroṣyanti cāpy abhīkṣṇaṃ vai nālakṣmīs tān bhajiṣyati arthās tasyopapatsyante dhanyatāṃ ca gamiṣyati 13 itihāsam imaṃ śrutvā purāṇaṃ śaśvad uttamam putrān pautrān paśūṃś caiva vetsyate nṛṣu cāgryatām arogaḥ prītimāṃś caiva bhaviṣyati na saṃśayaḥ 14 bhayaṃ paśyasi yac ca tvam āhvayiṣyati māṃ punaḥ akṣajña iti tat te 'haṃ nāśayiṣyāmi pārthiva 15 vedākṣahṛdayaṃ kṛtsnam ahaṃ satyaparākrama upapadyasva kaunteya prasanno 'haṃ bravīmi te 16 vaiśaṃpāyana uvāca tato hṛṣṭamanā rājā bṛhadaśvam uvāca ha bhagavann akṣahṛdayaṃ jñātum icchāmi tattvataḥ 17 tato 'kṣahṛdayaṃ prādāt pāṇḍavāya mahātmane dattvā cāśvaśiro 'gacchad upaspraṣṭuṃ mahātapaḥ 18 bṛhadaśve gate pārtham aśrauṣīt savyasācinam vartamānaṃ tapasy ugre vāyubhakṣaṃ manīṣiṇam 19 brāhmaṇebhyas tapasvibhyaḥ saṃpatadbhyas tatas tataḥ tīrthaśailavarebhyaś ca sametebhyo dṛḍhavrataḥ 20 iti pārtho mahābāhur durāpaṃ tapa āsthitaḥ na tathā dṛṣṭapūrvo 'nyaḥ kaś cid ugratapā iti 21 yathā dhanaṃjayaḥ pārthas tapasvī niyatavrataḥ munir ekacaraḥ śrīmān dharmo vigrahavān iva 22 taṃ śrutvā pāṇḍavo rājaṃs tapyamānaṃ mahāvane anvaśocata kaunteyaḥ priyaṃ vai bhrātaraṃ jayam 23 dahyamānena tu hṛdā śaraṇārthī mahāvane brāhmaṇān vividhajñānān paryapṛcchad yudhiṣṭhiraḥ |