|
1
बृहथश्व उवाच थमयन्ती तु तच छरुत्वा वचॊ हंसस्य भारत तथा परभृति न सवस्दा नलं परति बभूव सा 2 ततश चिन्तापरा थीना विवर्णवथना कृशा बभूव थमयन्ती तु निःश्वासपरमा तथा 3 ऊर्ध्वथृष्टिर धयानपरा बभूवॊन्मत्त थर्शना न शय्यासनभॊगेषु रतिं विन्थति कर्हि चित 4 न नक्तं न थिवा शेते हा हेति वथती मुहुः ताम अस्वस्दां तथाकारां सख्यस ता जज्ञुर इङ्गितैः 5 ततॊ विथर्भपतये थमयन्त्याः सखीगणः नयवेथयत न सवस्दां थमयन्तीं नरेश्वर 6 तच छरुत्वा नृपतिर भीमॊ थमयन्तीसखीगणात चिन्तयाम आस तत कार्यं सुमहत सवां सुतां परति 7 स समीक्ष्य महीपालः सवां सुतां पराप्तयौवनाम अपश्यथ आत्मनः कार्यं थमयन्त्याः सवयंवरम 8 स संनिपातयाम आस महीपालान विशां पते अनुभूयताम अयं वीराः सवयंवर इति परभॊ 9 शरुत्वा तु पार्दिवाः सर्वे थमयन्त्याः सवयंवरम अभिजग्मुस तथा भीमं राजानॊ भीमशासनात 10 हस्त्यश्वरदघॊषेण नाथयन्तॊ वसुंधराम विचित्रमाल्याभरणैर बलैर थृश्यैः सवलंकृतैः 11 एतस्मिन्न एव काले तु पुराणाव ऋषिसत्तमौ अटमानौ महात्मानाव इन्थ्रलॊकम इतॊ गतौ 12 नारथः पर्वतश चैव महात्मानौ महाव्रतौ थेवराजस्य भवनं विविशाते सुपूजितौ 13 ताव अर्चित्वा सहस्राक्षस ततः कुशलम अव्ययम पप्रच्छानामयं चापि तयॊः सर्वगतं विभुः 14 नारथ उवाच आवयॊः कुशलं थेव सर्वत्रगतम ईश्वर लॊके च मघवन कृत्स्ने नृपाः कुशलिनॊ विभॊ 15 बृहथश्व उवाच नारथस्य वचः शरुत्वा पप्रच्छ बलवृत्रहा धर्मज्ञाः पृदिवीपालास तयक्तजीवितयॊधिनः 16 शस्त्रेण निधनं काले ये गच्छन्त्य अपराङ्मुखाः अयं लॊकॊ ऽकषयस तेषां यदैव मम कामधुक 17 कव नु ते कषत्रियाः शूरा न हि पश्यामि तान अहम आगच्छतॊ महीपालान अतिदीन थयितान मम 18 एवम उक्तस तु शक्रेण नारथः परत्यभाषत शृणु मे भगवन येन न थृश्यन्ते महीक्षितः 19 विथर्भराजथुहिता थमयन्तीति विश्रुता रूपेण समतिक्रान्ता पृदिव्यां सर्वयॊषितः 20 तस्याः सवयंवरः शक्र भविता नचिराथ इव तत्र गच्छन्ति राजानॊ राजपुत्राश च सर्वशः 21 तां रत्नभूतां लॊकस्य परार्दयन्तॊ महीक्षितः काङ्क्षन्ति सम विशेषेण बलवृत्रनिषूथन 22 एतस्मिन कद्यमाने तु लॊकपालाश च साग्निकाः आजग्मुर थेवराजस्य समीपम अमरॊत्तमाः 23 ततस तच छुश्रुवुः सर्वे नारथस्य वचॊ महत शरुत्वा चैवाब्रुवन हृष्टा गच्छामॊ वयम अप्य उत 24 ततः सर्वे महाराज सगणाः सहवाहनाः विथर्भान अभितॊ जग्मुर यत्र सर्वे महीक्षितः 25 नलॊ ऽपि राजा कौन्तेय शरुत्वा राज्ञां समागमम अभ्यगच्छथ अथीनात्मा थमयन्तीम अनुव्रतः 26 अद थेवाः पदि नलं थथृशुर भूतले सदितम साक्षाथ इव सदितं मूर्त्या मन्मदं रूपसंपथा 27 तं थृष्ट्वा लॊकपालास ते भराजमानं यदा रविम तस्दुर विगतसंकल्पा विस्मिता रूपसंपथा 28 ततॊ ऽनतरिक्षे विष्टभ्य विमानानि थिवौकसः अब्रुवन नैषधं राजन्न अवतीर्य नभस्तलात 29 भॊ भॊ नैषध राजेन्थ्र नल सत्यव्रतॊ भवान अस्माकं कुरु साहाय्यं थूतॊ भव नरॊत्तम |
1
bṛhadaśva uvāca damayantī tu tac chrutvā vaco haṃsasya bhārata tadā prabhṛti na svasthā nalaṃ prati babhūva sā 2 tataś cintāparā dīnā vivarṇavadanā kṛśā babhūva damayantī tu niḥśvāsaparamā tadā 3 ūrdhvadṛṣṭir dhyānaparā babhūvonmatta darśanā na śayyāsanabhogeṣu ratiṃ vindati karhi cit 4 na naktaṃ na divā śete hā heti vadatī muhuḥ tām asvasthāṃ tadākārāṃ sakhyas tā jajñur iṅgitaiḥ 5 tato vidarbhapataye damayantyāḥ sakhīgaṇaḥ nyavedayata na svasthāṃ damayantīṃ nareśvara 6 tac chrutvā nṛpatir bhīmo damayantīsakhīgaṇāt cintayām āsa tat kāryaṃ sumahat svāṃ sutāṃ prati 7 sa samīkṣya mahīpālaḥ svāṃ sutāṃ prāptayauvanām apaśyad ātmanaḥ kāryaṃ damayantyāḥ svayaṃvaram 8 sa saṃnipātayām āsa mahīpālān viśāṃ pate anubhūyatām ayaṃ vīrāḥ svayaṃvara iti prabho 9 śrutvā tu pārthivāḥ sarve damayantyāḥ svayaṃvaram abhijagmus tadā bhīmaṃ rājāno bhīmaśāsanāt 10 hastyaśvarathaghoṣeṇa nādayanto vasuṃdharām vicitramālyābharaṇair balair dṛśyaiḥ svalaṃkṛtaiḥ 11 etasminn eva kāle tu purāṇāv ṛṣisattamau aṭamānau mahātmānāv indralokam ito gatau 12 nāradaḥ parvataś caiva mahātmānau mahāvratau devarājasya bhavanaṃ viviśāte supūjitau 13 tāv arcitvā sahasrākṣas tataḥ kuśalam avyayam papracchānāmayaṃ cāpi tayoḥ sarvagataṃ vibhuḥ 14 nārada uvāca āvayoḥ kuśalaṃ deva sarvatragatam īśvara loke ca maghavan kṛtsne nṛpāḥ kuśalino vibho 15 bṛhadaśva uvāca nāradasya vacaḥ śrutvā papraccha balavṛtrahā dharmajñāḥ pṛthivīpālās tyaktajīvitayodhinaḥ 16 śastreṇa nidhanaṃ kāle ye gacchanty aparāṅmukhāḥ ayaṃ loko 'kṣayas teṣāṃ yathaiva mama kāmadhuk 17 kva nu te kṣatriyāḥ śūrā na hi paśyāmi tān aham āgacchato mahīpālān atithīn dayitān mama 18 evam uktas tu śakreṇa nāradaḥ pratyabhāṣata śṛṇu me bhagavan yena na dṛśyante mahīkṣitaḥ 19 vidarbharājaduhitā damayantīti viśrutā rūpeṇa samatikrāntā pṛthivyāṃ sarvayoṣitaḥ 20 tasyāḥ svayaṃvaraḥ śakra bhavitā nacirād iva tatra gacchanti rājāno rājaputrāś ca sarvaśaḥ 21 tāṃ ratnabhūtāṃ lokasya prārthayanto mahīkṣitaḥ kāṅkṣanti sma viśeṣeṇa balavṛtraniṣūdana 22 etasmin kathyamāne tu lokapālāś ca sāgnikāḥ ājagmur devarājasya samīpam amarottamāḥ 23 tatas tac chuśruvuḥ sarve nāradasya vaco mahat śrutvā caivābruvan hṛṣṭā gacchāmo vayam apy uta 24 tataḥ sarve mahārāja sagaṇāḥ sahavāhanāḥ vidarbhān abhito jagmur yatra sarve mahīkṣitaḥ 25 nalo 'pi rājā kaunteya śrutvā rājñāṃ samāgamam abhyagacchad adīnātmā damayantīm anuvrataḥ 26 atha devāḥ pathi nalaṃ dadṛśur bhūtale sthitam sākṣād iva sthitaṃ mūrtyā manmathaṃ rūpasaṃpadā 27 taṃ dṛṣṭvā lokapālās te bhrājamānaṃ yathā ravim tasthur vigatasaṃkalpā vismitā rūpasaṃpadā 28 tato 'ntarikṣe viṣṭabhya vimānāni divaukasaḥ abruvan naiṣadhaṃ rājann avatīrya nabhastalāt 29 bho bho naiṣadha rājendra nala satyavrato bhavān asmākaṃ kuru sāhāyyaṃ dūto bhava narottama |