|
1
बृहथश्व उवाच आसीथ राजा नलॊ नाम वीरसेनसुतॊ बली उपपन्नॊ गुणैर इष्टै रूपवान अश्वकॊविथः 2 अतिष्ठन मनुजेन्थ्राणां मूर्ध्नि थेवपतिर यदा उपर्य उपरि सर्वेषाम आथित्य इव तेजसा 3 बरह्मण्यॊ वेथविच छूरॊ निषधेषु महीपतिः अक्षप्रियः सत्यवाथी महान अक्षौहिणीपतिः 4 ईप्सितॊ वरनारीणाम उथारः संयतेन्थ्रियः रक्षिता धन्विनां शरेष्ठः साक्षाथ इव मनुः सवयम 5 तदैवासीथ विथर्भेषु भीमॊ भीमपराक्रमः शूरः सर्वगुणैर युक्तः परजाकामः स चाप्रजः 6 स परजार्दे परं यत्नम अकरॊत सुसमाहितः तम अभ्यगच्छथ बरह्मर्षिर थमनॊ नाम भारत 7 तं स भीमः परजाकामस तॊषयाम आस धर्मवित महिष्या सह राजेन्थ्र सत्कारेण सुवर्चसम 8 तस्मै परसन्नॊ थमनः सभार्याय वरं थथौ कन्यारत्नं कुमारांश च तरीन उथारान महायशाः 9 थमयन्तीं थमं थान्तं थमनं च सुवर्चसम उपपन्नान गुणैः सर्वैर भीमान भीमपराक्रमान 10 थमयन्ती तु रूपेण तेजसा यशसा शरिया सौभाग्येन च लॊकेषु यशः पराप सुमध्यमा 11 अद तां वयसि पराप्ते थासीनां समलंकृतम शतं सखीनां च तदा पर्युपास्ते शचीम इव 12 तत्र सम भराजते भैमी सर्वाभरणभूषिता सखीमध्ये ऽनवथ्याङ्गी विथ्युत सौथामिनी यदा अतीव रूपसंपन्ना शरीर इवायतलॊचना 13 न थेवेषु न यक्षेषु ताथृग्रूपवती कव चित मानुसेष्व अपि चान्येषु थृष्टपूर्वा न च शरुता चित्तप्रमादिनी बाला थेवानाम अपि सुन्थरी 14 नलश च नरशार्थूलॊ रूपेणाप्रतिमॊ भुवि कन्थर्प इव रूपेण मूर्तिमान अभवत सवयम 15 तस्याः समीपे तु नलं परशशंसुः कुतूहलात नैषधस्य समीपे तु थमयन्तीं पुनः पुनः 16 तयॊर अथृष्टकामॊ ऽभूच छृण्वतॊः सततं गुणान अन्यॊन्यं परति कौन्तेय स वयवर्धत हृच्छयः 17 अशक्नुवन नलः कामं तथा धारयितुं हृथा अन्तःपुरसमीपस्दे वन आस्ते रहॊगतः 18 स थथर्श तथा हंसाञ जातरूपपरिच्छथान वने विचरतां तेषाम एकं जग्राह पक्षिणम 19 ततॊ ऽनतरिक्षगॊ वाचं वयाजहार तथा नलम न हन्तव्यॊ ऽसमि ते राजन करिष्यामि हि ते परियम 20 थमयन्तीसकाशे तवां कदयिष्यामि नैषध यदा तवथन्यं पुरुषं न सा मंस्यति कर्हि चित 21 एवम उक्तस ततॊ हंसम उत्ससर्ज महीपतिः ते तु हंसाः समुत्पत्य विथर्भान अगमंस ततः 22 विथर्भनगरीं गत्वा थमयन्त्यास तथान्तिके निपेतुस ते गरुत्मन्तः सा थथर्शाद तान खगान 23 सा तान अथ्भुतरूपान वै थृष्ट्वा सखिगणावृता हृष्टा गरहीतुं खगमांस तवरमाणॊपचक्रमे 24 अद हंसा विससृपुः सर्वतः परमथावने एकैकशस ततः कन्यास तान हंसान समुपाथ्रवन 25 थमयन्ती तु यं हंसं समुपाधावथ अन्तिके स मानुषीं गिरं कृत्वा थमयन्तीम अदाब्रवीत 26 थमयन्ति नलॊ नाम निषधेषु महीपतिः अश्विनॊः सथृशॊ रूपे न समास तस्य मानुषाः 27 तस्य वै यथि भार्या तवं भवेदा वरवर्णिनि सफलं ते भवेज जन्म रूपं चेथं सुमध्यमे 28 वयं हि थेवगन्धर्वमनुष्यॊरगराक्षसान थृष्टवन्तॊ न चास्माभिर थृष्टपूर्वस तदाविधः 29 तवं चापि रत्नं नारीणां नरेषु च नलॊ वरः विशिष्टाया विशिष्टेन संगमॊ गुणवान भवेत 30 एवम उक्ता तु हंसेन थमयन्ती विशां पते अब्रवीत तत्र तं हंसं तम अप्य एवं नलं वथ 31 तदेत्य उक्त्वाण्डजः कन्यां वैथर्भस्य विशां पते पुनर आगम्य निषधान नले सर्वं नयवेथयत |
1
bṛhadaśva uvāca āsīd rājā nalo nāma vīrasenasuto balī upapanno guṇair iṣṭai rūpavān aśvakovidaḥ 2 atiṣṭhan manujendrāṇāṃ mūrdhni devapatir yathā upary upari sarveṣām āditya iva tejasā 3 brahmaṇyo vedavic chūro niṣadheṣu mahīpatiḥ akṣapriyaḥ satyavādī mahān akṣauhiṇīpatiḥ 4 īpsito varanārīṇām udāraḥ saṃyatendriyaḥ rakṣitā dhanvināṃ śreṣṭhaḥ sākṣād iva manuḥ svayam 5 tathaivāsīd vidarbheṣu bhīmo bhīmaparākramaḥ śūraḥ sarvaguṇair yuktaḥ prajākāmaḥ sa cāprajaḥ 6 sa prajārthe paraṃ yatnam akarot susamāhitaḥ tam abhyagacchad brahmarṣir damano nāma bhārata 7 taṃ sa bhīmaḥ prajākāmas toṣayām āsa dharmavit mahiṣyā saha rājendra satkāreṇa suvarcasam 8 tasmai prasanno damanaḥ sabhāryāya varaṃ dadau kanyāratnaṃ kumārāṃś ca trīn udārān mahāyaśāḥ 9 damayantīṃ damaṃ dāntaṃ damanaṃ ca suvarcasam upapannān guṇaiḥ sarvair bhīmān bhīmaparākramān 10 damayantī tu rūpeṇa tejasā yaśasā śriyā saubhāgyena ca lokeṣu yaśaḥ prāpa sumadhyamā 11 atha tāṃ vayasi prāpte dāsīnāṃ samalaṃkṛtam śataṃ sakhīnāṃ ca tathā paryupāste śacīm iva 12 tatra sma bhrājate bhaimī sarvābharaṇabhūṣitā sakhīmadhye 'navadyāṅgī vidyut saudāminī yathā atīva rūpasaṃpannā śrīr ivāyatalocanā 13 na deveṣu na yakṣeṣu tādṛgrūpavatī kva cit mānuseṣv api cānyeṣu dṛṣṭapūrvā na ca śrutā cittapramāthinī bālā devānām api sundarī 14 nalaś ca naraśārdūlo rūpeṇāpratimo bhuvi kandarpa iva rūpeṇa mūrtimān abhavat svayam 15 tasyāḥ samīpe tu nalaṃ praśaśaṃsuḥ kutūhalāt naiṣadhasya samīpe tu damayantīṃ punaḥ punaḥ 16 tayor adṛṣṭakāmo 'bhūc chṛṇvatoḥ satataṃ guṇān anyonyaṃ prati kaunteya sa vyavardhata hṛcchayaḥ 17 aśaknuvan nalaḥ kāmaṃ tadā dhārayituṃ hṛdā antaḥpurasamīpasthe vana āste rahogataḥ 18 sa dadarśa tadā haṃsāñ jātarūpaparicchadān vane vicaratāṃ teṣām ekaṃ jagrāha pakṣiṇam 19 tato 'ntarikṣago vācaṃ vyājahāra tadā nalam na hantavyo 'smi te rājan kariṣyāmi hi te priyam 20 damayantīsakāśe tvāṃ kathayiṣyāmi naiṣadha yathā tvadanyaṃ puruṣaṃ na sā maṃsyati karhi cit 21 evam uktas tato haṃsam utsasarja mahīpatiḥ te tu haṃsāḥ samutpatya vidarbhān agamaṃs tataḥ 22 vidarbhanagarīṃ gatvā damayantyās tadāntike nipetus te garutmantaḥ sā dadarśātha tān khagān 23 sā tān adbhutarūpān vai dṛṣṭvā sakhigaṇāvṛtā hṛṣṭā grahītuṃ khagamāṃs tvaramāṇopacakrame 24 atha haṃsā visasṛpuḥ sarvataḥ pramadāvane ekaikaśas tataḥ kanyās tān haṃsān samupādravan 25 damayantī tu yaṃ haṃsaṃ samupādhāvad antike sa mānuṣīṃ giraṃ kṛtvā damayantīm athābravīt 26 damayanti nalo nāma niṣadheṣu mahīpatiḥ aśvinoḥ sadṛśo rūpe na samās tasya mānuṣāḥ 27 tasya vai yadi bhāryā tvaṃ bhavethā varavarṇini saphalaṃ te bhavej janma rūpaṃ cedaṃ sumadhyame 28 vayaṃ hi devagandharvamanuṣyoragarākṣasān dṛṣṭavanto na cāsmābhir dṛṣṭapūrvas tathāvidhaḥ 29 tvaṃ cāpi ratnaṃ nārīṇāṃ nareṣu ca nalo varaḥ viśiṣṭāyā viśiṣṭena saṃgamo guṇavān bhavet 30 evam uktā tu haṃsena damayantī viśāṃ pate abravīt tatra taṃ haṃsaṃ tam apy evaṃ nalaṃ vada 31 tathety uktvāṇḍajaḥ kanyāṃ vaidarbhasya viśāṃ pate punar āgamya niṣadhān nale sarvaṃ nyavedayat |