|
1
[ज] अस्त्रहेतॊर गते पार्दे शक्र लॊकं महात्मनि युधिष्ठिरप्रभृतयः किम अकुर्वन्त पाण्डवाः 2 [व] अस्त्रहेतॊर गते पार्दे शक्र लॊकं महात्मनि नयवसन कृष्णया सार्धं काम्यके पुरुषर्षभाः 3 ततः कथा चिथ एकान्ते विविक्त इव शाथ्वले थुःखार्ता भरतश्रेष्ठा निषेथुः सह कृष्णया धनंजयं शॊचमानाः साश्रुकण्ठाः सुथुःखिताः 4 तथ वियॊगाथ धि तान सर्वाञ शॊकः समभिपुप्लुवे धनंजय वियॊगाच च राज्यनाशाश च थुःखिताः 5 अद भीमॊ महाबाहुर युधिष्ठिरम अभाषत निथेशात ते महाराज गतॊ ऽसौ पुरुषर्षभः अर्जुनः पाण्डुपुत्राणां यस्मिन पराणाः परतिष्ठिताः 6 यस्मिन विनष्टे पाञ्चालाः सह पुत्रैस तदा वयम सात्यकिर वासुथेवश च विनश्येयुर असंशयम 7 यॊ ऽसौ गच्छति तेजस्वी बहून कलेशान अचिन्तयन भवन नियॊगाथ बीभत्सुस ततॊ थुःखतरं नु किम 8 यस्य बाहू समाश्रित्य वयं सर्वे महात्मनः मन्यामहे जितान आजौ परान पराप्तां च मेथिनीम 9 यस्य परभावान न मया सभामध्ये धनुष्मतः नीता लॊकम अमुं सर्वे धार्तराष्ट्राः स सौबलाः 10 ते वयं बाहुबलिनः करॊधम उत्दितम आत्मनः सहामहे भवन मूलं वासुथेवेन पालिताः 11 वयं हि सह कृष्णेन हत्वा कर्ण मुखान परान सवबाहुविजितां कृत्स्नां परशासेम वसुंधराम 12 भवतॊ थयूतथॊषेण सर्वे वयम उपप्लुताः अहीन पौरुषा राजन बलिभिर बलवत्तमाः 13 कषात्रं धर्मं महाराज समवेक्षितुम अर्हसि न हि धर्मॊ महाराज कषत्रियस्य वनाश्रयः राज्यम एव परं धर्मं कषत्रियस्य विथुर बुधाः 14 स कषत्रधर्मविथ राजन मा धर्म्यान नीनशः पदः पराग थवाथश समा राजन धार्तराष्ट्रान निहन्महि 15 निवर्त्य च वनात पार्दम आनाय्य च जनार्थनम वयूढानीकान महाराज जवेनैव महाहवे धार्तराष्ट्रान अमुं लॊकं गमयामि विशां पते 16 सर्वान अहं हनिष्यामि धार्तराष्ट्रान स सौबलान थुर्यॊधनं च कर्णं च यॊ वान्यः परतियॊत्स्यते 17 मया परशमिते पश्चात तवम एष्यसि वनात पुनः एवं कृते न ते थॊषॊ भविष्यति विशां पते 18 यज्ञैश च विविधैस तात कृतं पापम अरिंथम अवधूय महाराज गच्छेम सवर्गम उत्तमम 19 एवम एतथ भवेथ राजन यथि राजा न बालिशः अस्माकं थीर्घसूत्रः सयाथ भवान धर्मपरायणः 20 निकृत्या निकृतिप्रज्ञा हन्तव्या इति निश्चयः न हि नैकृतिकं हत्वा निकृत्या पापम उच्यते 21 तदा भारत धर्मेषु धर्मज्ञैर इह थृश्यते अहॊरात्रं महाराज तुल्यं संवत्सरेण हि 22 तदैव वेथ वचनं शरूयते नित्यथा विभॊ संवत्सरॊ महाराज पूर्णॊ भवति कृच्छ्रतः 23 यथि वेथाः परमाणं ते थिवसाथ ऊर्ध्वम अच्युत तरयॊथश समाः कालॊ जञायतां परिनिष्ठितः 24 कालॊ थुर्यॊधनं हन्तुं सानुबन्धम अरिंथम एकाग्रां पृदिवीं सर्वां पुरा राजन करॊति सः 25 एवं बरुवाणं भीमं तु धर्मराजॊ युधिष्ठिरः उवाच सान्त्वयन राजा मूर्ध्न्य उपाघ्राय पाण्डवम 26 असंशयं महाबाहॊ हनिष्यसि सुयॊधनम वर्षात तरयॊथशाथ ऊर्ध्वं सह गाण्डीवधन्वना 27 यच च मा भाषसे पार्द पराप्तः काल इति परभॊ अनृतं नॊत्सहे वक्तुं न हय एतन मयि विथ्यते 28 अन्तरेणापि कौन्तेय निकृतिं पापनिश्चयम हन्ता तवम असि थुर्धर्ष सानुबन्धं सुयॊधनम 29 एवं बरुवति भीमं तु धर्मराजे युधिष्ठिरे आजगाम महाभागॊ बृहथश्वॊ महान ऋषिः 30 तम अभिप्रेक्ष्य धर्मात्मा संप्राप्तं धर्मचारिणम शास्त्रवन मधुपर्केण पूजयाम आस धर्मराट 31 आश्वस्तं चैनम आसीनम उपासीनॊ युधिष्ठिरः अभिप्रेक्ष्य महाबाहुः कृपणं बह्व अभाषत 32 अक्षथ्यूतेन भगवन धनं राज्यं च मे हृतम आहूय निकृतिप्रज्ञैः कितवैर अक्षकॊविथैः 33 अनक्ष जञस्य हि सतॊ निकृत्या पापनिश्चयैः भार्या च मे सभां नीता पराणेभ्यॊ ऽपि गरीयसी 34 अस्ति राजा मया कश चिथ अल्पभाग्यतरॊ भुवि भवता थृष्टपूर्वॊ वा शरुतपूर्वॊ ऽपि वा भवेत न मत्तॊ थुःखिततरः पुमान अस्तीति मे मतिः 35 [ब] यथ बरवीषि महाराज न मत्तॊ विथ्यते कव चित अल्पभाग्यतरः कश चित पुमान अस्तीति पाण्डव 36 अत्र ते कदयिष्यामि यथि शुश्रूषसे ऽनघ यस तवत्तॊ थुःखिततरॊ राजासीत पृदिवीपते 37 अदैनम अब्रवीथ राजा बरवीतु भगवान इति इमाम अवस्दां संप्राप्तं शरॊतुम इच्छामि पार्दिव 38 [ब] शृणु राजन्न अवहितः सह भरातृभिर अच्युत यस तवत्तॊ थुःखिततरॊ राजासीत पृदिवीपते 39 निषधेषु महीपालॊ वीरसेन इति सम ह तस्य पुत्रॊ ऽभवन नाम्ना नलॊ धर्मार्दथर्शिवान 40 स निकृत्या जितॊ राजा पुष्करेणेति नः शरुतम वनवासम अथुःखार्हॊ भार्यया नयवसत सह 41 न तस्याश्वॊ न च रदॊ न भराता न च बान्धवाः वने निवसतॊ राजञ शिष्यन्ते सम कथा चन 42 भवान हि संवृतॊ वीरैर भरातृभिर थेव संमितैः बरह्मकल्पैर थविजाग्र्यैश च तस्मान नार्हसि शॊचितुम 43 [य] विस्तरेणाहम इच्छामि नलस्य सुमहात्मनः चरितं वथतां शरेष्ठ तन ममाख्यातुम अर्हसि |
1
[j] astrahetor gate pārthe śakra lokaṃ mahātmani yudhiṣṭhiraprabhṛtayaḥ kim akurvanta pāṇḍavāḥ 2 [v] astrahetor gate pārthe śakra lokaṃ mahātmani nyavasan kṛṣṇayā sārdhaṃ kāmyake puruṣarṣabhāḥ 3 tataḥ kadā cid ekānte vivikta iva śādvale duḥkhārtā bharataśreṣṭhā niṣeduḥ saha kṛṣṇayā dhanaṃjayaṃ śocamānāḥ sāśrukaṇṭhāḥ suduḥkhitāḥ 4 tad viyogād dhi tān sarvāñ śokaḥ samabhipupluve dhanaṃjaya viyogāc ca rājyanāśāś ca duḥkhitāḥ 5 atha bhīmo mahābāhur yudhiṣṭhiram abhāṣata nideśāt te mahārāja gato 'sau puruṣarṣabhaḥ arjunaḥ pāṇḍuputrāṇāṃ yasmin prāṇāḥ pratiṣṭhitāḥ 6 yasmin vinaṣṭe pāñcālāḥ saha putrais tathā vayam sātyakir vāsudevaś ca vinaśyeyur asaṃśayam 7 yo 'sau gacchati tejasvī bahūn kleśān acintayan bhavan niyogād bībhatsus tato duḥkhataraṃ nu kim 8 yasya bāhū samāśritya vayaṃ sarve mahātmanaḥ manyāmahe jitān ājau parān prāptāṃ ca medinīm 9 yasya prabhāvān na mayā sabhāmadhye dhanuṣmataḥ nītā lokam amuṃ sarve dhārtarāṣṭrāḥ sa saubalāḥ 10 te vayaṃ bāhubalinaḥ krodham utthitam ātmanaḥ sahāmahe bhavan mūlaṃ vāsudevena pālitāḥ 11 vayaṃ hi saha kṛṣṇena hatvā karṇa mukhān parān svabāhuvijitāṃ kṛtsnāṃ praśāsema vasuṃdharām 12 bhavato dyūtadoṣeṇa sarve vayam upaplutāḥ ahīna pauruṣā rājan balibhir balavattamāḥ 13 kṣātraṃ dharmaṃ mahārāja samavekṣitum arhasi na hi dharmo mahārāja kṣatriyasya vanāśrayaḥ rājyam eva paraṃ dharmaṃ kṣatriyasya vidur budhāḥ 14 sa kṣatradharmavid rājan mā dharmyān nīnaśaḥ pathaḥ prāg dvādaśa samā rājan dhārtarāṣṭrān nihanmahi 15 nivartya ca vanāt pārtham ānāyya ca janārdanam vyūḍhānīkān mahārāja javenaiva mahāhave dhārtarāṣṭrān amuṃ lokaṃ gamayāmi viśāṃ pate 16 sarvān ahaṃ haniṣyāmi dhārtarāṣṭrān sa saubalān duryodhanaṃ ca karṇaṃ ca yo vānyaḥ pratiyotsyate 17 mayā praśamite paścāt tvam eṣyasi vanāt punaḥ evaṃ kṛte na te doṣo bhaviṣyati viśāṃ pate 18 yajñaiś ca vividhais tāta kṛtaṃ pāpam ariṃdama avadhūya mahārāja gacchema svargam uttamam 19 evam etad bhaved rājan yadi rājā na bāliśaḥ asmākaṃ dīrghasūtraḥ syād bhavān dharmaparāyaṇaḥ 20 nikṛtyā nikṛtiprajñā hantavyā iti niścayaḥ na hi naikṛtikaṃ hatvā nikṛtyā pāpam ucyate 21 tathā bhārata dharmeṣu dharmajñair iha dṛśyate ahorātraṃ mahārāja tulyaṃ saṃvatsareṇa hi 22 tathaiva veda vacanaṃ śrūyate nityadā vibho saṃvatsaro mahārāja pūrṇo bhavati kṛcchrataḥ 23 yadi vedāḥ pramāṇaṃ te divasād ūrdhvam acyuta trayodaśa samāḥ kālo jñāyatāṃ pariniṣṭhitaḥ 24 kālo duryodhanaṃ hantuṃ sānubandham ariṃdama ekāgrāṃ pṛthivīṃ sarvāṃ purā rājan karoti saḥ 25 evaṃ bruvāṇaṃ bhīmaṃ tu dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ uvāca sāntvayan rājā mūrdhny upāghrāya pāṇḍavam 26 asaṃśayaṃ mahābāho haniṣyasi suyodhanam varṣāt trayodaśād ūrdhvaṃ saha gāṇḍīvadhanvanā 27 yac ca mā bhāṣase pārtha prāptaḥ kāla iti prabho anṛtaṃ notsahe vaktuṃ na hy etan mayi vidyate 28 antareṇāpi kaunteya nikṛtiṃ pāpaniścayam hantā tvam asi durdharṣa sānubandhaṃ suyodhanam 29 evaṃ bruvati bhīmaṃ tu dharmarāje yudhiṣṭhire ājagāma mahābhāgo bṛhadaśvo mahān ṛṣiḥ 30 tam abhiprekṣya dharmātmā saṃprāptaṃ dharmacāriṇam śāstravan madhuparkeṇa pūjayām āsa dharmarāṭ 31 āśvastaṃ cainam āsīnam upāsīno yudhiṣṭhiraḥ abhiprekṣya mahābāhuḥ kṛpaṇaṃ bahv abhāṣata 32 akṣadyūtena bhagavan dhanaṃ rājyaṃ ca me hṛtam āhūya nikṛtiprajñaiḥ kitavair akṣakovidaiḥ 33 anakṣa jñasya hi sato nikṛtyā pāpaniścayaiḥ bhāryā ca me sabhāṃ nītā prāṇebhyo 'pi garīyasī 34 asti rājā mayā kaś cid alpabhāgyataro bhuvi bhavatā dṛṣṭapūrvo vā śrutapūrvo 'pi vā bhavet na matto duḥkhitataraḥ pumān astīti me matiḥ 35 [b] yad bravīṣi mahārāja na matto vidyate kva cit alpabhāgyataraḥ kaś cit pumān astīti pāṇḍava 36 atra te kathayiṣyāmi yadi śuśrūṣase 'nagha yas tvatto duḥkhitataro rājāsīt pṛthivīpate 37 athainam abravīd rājā bravītu bhagavān iti imām avasthāṃ saṃprāptaṃ śrotum icchāmi pārthiva 38 [b] śṛṇu rājann avahitaḥ saha bhrātṛbhir acyuta yas tvatto duḥkhitataro rājāsīt pṛthivīpate 39 niṣadheṣu mahīpālo vīrasena iti sma ha tasya putro 'bhavan nāmnā nalo dharmārthadarśivān 40 sa nikṛtyā jito rājā puṣkareṇeti naḥ śrutam vanavāsam aduḥkhārho bhāryayā nyavasat saha 41 na tasyāśvo na ca ratho na bhrātā na ca bāndhavāḥ vane nivasato rājañ śiṣyante sma kadā cana 42 bhavān hi saṃvṛto vīrair bhrātṛbhir deva saṃmitaiḥ brahmakalpair dvijāgryaiś ca tasmān nārhasi śocitum 43 [y] vistareṇāham icchāmi nalasya sumahātmanaḥ caritaṃ vadatāṃ śreṣṭha tan mamākhyātum arhasi |