|
1
[थ] तवं वै जयेष्ठॊ जयैष्ठिनेयः पुत्र मा पाण्डवान थविषः थवेष्टा हय असुखम आथत्ते यदैव निधनं तदा 2 अव्युत्पन्नं समानार्दं तुल्यमित्रं युधिष्ठिरम अथ्विषन्तं कदं थविष्यात तवाथृशॊ भरतर्षभ 3 तुल्याभिजनवीर्यश च कदं भरातुः शरियं नृप पुत्र कामयसे मॊहान मैवं भूः शाम्य साध्व इह 4 अद यज्ञविभूतिं तां काङ्क्षसे भरतर्षभ ऋत्विजस तव तन्वन्तु सप्त तन्तुं महाध्वरम 5 आहरिष्यन्ति राजानस तवापि विपुलं धनम परीत्या च बहुमानाच च रत्नान्य आभरणानि च 6 अनर्दाचरितं तात परस्वस्पृहणं भृशम सवसंतुष्टः सवधर्मस्दॊ यः स वै सुखम एधते 7 अव्यापारः परार्देषु नित्यॊथ्यॊगः सवकर्मसु उथ्यमॊ रक्षणे सवेषाम एतथ वैभव लक्षणम 8 विपत्तिष्व अव्यदॊ थक्षॊ नित्यम उत्दानवान नरः अप्रमत्तॊ विनीतात्मा नित्यं भथ्राणि पश्यति 9 अन्तर वेथ्यां थथथ वित्तं कामान अनुभवन परियान करीडन सत्रीभिर निरातङ्कः परशाम्य भरतर्षभ 10 [थ] जानन वै मॊहयसि मां नावि नौर इव संयता सवार्दे किं नावधानं ते उताहॊ थवेष्टि मां भवान 11 न सन्तीमे धार्तराष्ट्रा येषां तवम अनुशासिता भविष्यम अर्दम आख्यासि सथा तवं कृत्यम आत्मनः 12 परप्रणेयॊ ऽगरणीर हि यश च मार्गात परमुह्यति पन्दानम अनुगच्छेयुः कदं तस्य पथानुगाः 13 राजन परिगत परज्ञॊ वृथ्धसेवी जितेन्थ्रियः परतिपन्नान सवकार्येषु संमॊहयसि नॊ भृषम 14 लॊकवृत्ताथ राजवृत्तम अन्यथ आह बृहस्पतिः तस्माथ राज्ञा परयत्नेन सवार्दश चिन्त्यः सथैव हि 15 कषत्रियस्य महाराज जये वृत्तिः समाहिता स वै धर्मॊ ऽसत्व अधर्मॊ वा सववृत्तौ भरतर्षभ 16 परकालयेथ थिशः सर्वाः परतॊथेनेव सारदिः परत्य अमित्रश्रियं थीप्तां बुभूषुर भरतर्षभ 17 परच्छन्नॊ वा परकाशॊ वा यॊ यॊगॊ रिपुबान्धनः तथ वै शस्त्रं शस्त्रविथां न शस्त्रं छेथनं समृतम 18 असंतॊषः शरियॊ मूलं तस्मात तं कामयाम्य अहम समुच्छ्रये यॊ यतते स राजन परमॊ नयी 19 मम तवं हि न कर्तव्यम ऐश्वर्ये वा धने ऽपि वा पूर्वावाप्तं हरन्त्य अन्ये राजधर्मं हि तं विथुः 20 अथ्रॊहे समयं कृत्वा चिच्छेथ नमुचेः शिरः शक्रः सा हि मता तस्य रिपौ वृत्तिः सनातनी 21 थवाव एतौ गरसते भूमिः सर्पॊ बिलशयान इव राजानं चाविरॊथ्धारं बराह्मणं चाप्रवासिनम 22 नास्ति वै जातितः शत्रुः पुरुषस्य विशां पते येन साधारणी वृत्तिः स शत्रुर नेतरॊ जनः 23 शत्रुपक्षं समृध्यन्तं यॊ मॊहात समुपेक्षते वयाधिर आप्यायित इव तस्य मूलं छिनत्ति सः 24 अल्पॊ ऽपि हय अरिर अत्यन्तं वर्धमानपराक्रमः वल्मीकॊ मूलज इव गरसते वृक्षम अन्तिकात 25 आजमीढ रिपॊर लक्ष्मीर मा ते रॊचिष्ट भारत एष भारः सत्त्ववतां नयः शिरसि धिष्ठितः 26 जन्म वृथ्धिम इवार्दानां यॊ वृथ्धिम अभिकाङ्क्षते एधते जञातिषु स वै सथ्यॊ वृथ्धिर हि विक्रमः 27 नाप्राप्य पाण्डवैश्वर्यं संशयॊ मे भविष्यति अवाप्स्ये वा शरियं तां हि शेष्ये वा निहतॊ युधि 28 अताथृशस्य किं मे ऽथय जीवितेन विशां पते वर्धन्ते पाण्डवा नित्यं वयं तु सदिरवृथ्धयः |
1
[d] tvaṃ vai jyeṣṭho jyaiṣṭhineyaḥ putra mā pāṇḍavān dviṣaḥ dveṣṭā hy asukham ādatte yathaiva nidhanaṃ tathā 2 avyutpannaṃ samānārthaṃ tulyamitraṃ yudhiṣṭhiram adviṣantaṃ kathaṃ dviṣyāt tvādṛśo bharatarṣabha 3 tulyābhijanavīryaś ca kathaṃ bhrātuḥ śriyaṃ nṛpa putra kāmayase mohān maivaṃ bhūḥ śāmya sādhv iha 4 atha yajñavibhūtiṃ tāṃ kāṅkṣase bharatarṣabha ṛtvijas tava tanvantu sapta tantuṃ mahādhvaram 5 āhariṣyanti rājānas tavāpi vipulaṃ dhanam prītyā ca bahumānāc ca ratnāny ābharaṇāni ca 6 anarthācaritaṃ tāta parasvaspṛhaṇaṃ bhṛśam svasaṃtuṣṭaḥ svadharmastho yaḥ sa vai sukham edhate 7 avyāpāraḥ parārtheṣu nityodyogaḥ svakarmasu udyamo rakṣaṇe sveṣām etad vaibhava lakṣaṇam 8 vipattiṣv avyatho dakṣo nityam utthānavān naraḥ apramatto vinītātmā nityaṃ bhadrāṇi paśyati 9 antar vedyāṃ dadad vittaṃ kāmān anubhavan priyān krīḍan strībhir nirātaṅkaḥ praśāmya bharatarṣabha 10 [d] jānan vai mohayasi māṃ nāvi naur iva saṃyatā svārthe kiṃ nāvadhānaṃ te utāho dveṣṭi māṃ bhavān 11 na santīme dhārtarāṣṭrā yeṣāṃ tvam anuśāsitā bhaviṣyam artham ākhyāsi sadā tvaṃ kṛtyam ātmanaḥ 12 parapraṇeyo 'graṇīr hi yaś ca mārgāt pramuhyati panthānam anugaccheyuḥ kathaṃ tasya padānugāḥ 13 rājan parigata prajño vṛddhasevī jitendriyaḥ pratipannān svakāryeṣu saṃmohayasi no bhṛṣam 14 lokavṛttād rājavṛttam anyad āha bṛhaspatiḥ tasmād rājñā prayatnena svārthaś cintyaḥ sadaiva hi 15 kṣatriyasya mahārāja jaye vṛttiḥ samāhitā sa vai dharmo 'stv adharmo vā svavṛttau bharatarṣabha 16 prakālayed diśaḥ sarvāḥ pratodeneva sārathiḥ praty amitraśriyaṃ dīptāṃ bubhūṣur bharatarṣabha 17 pracchanno vā prakāśo vā yo yogo ripubāndhanaḥ tad vai śastraṃ śastravidāṃ na śastraṃ chedanaṃ smṛtam 18 asaṃtoṣaḥ śriyo mūlaṃ tasmāt taṃ kāmayāmy aham samucchraye yo yatate sa rājan paramo nayī 19 mama tvaṃ hi na kartavyam aiśvarye vā dhane 'pi vā pūrvāvāptaṃ haranty anye rājadharmaṃ hi taṃ viduḥ 20 adrohe samayaṃ kṛtvā ciccheda namuceḥ śiraḥ śakraḥ sā hi matā tasya ripau vṛttiḥ sanātanī 21 dvāv etau grasate bhūmiḥ sarpo bilaśayān iva rājānaṃ cāviroddhāraṃ brāhmaṇaṃ cāpravāsinam 22 nāsti vai jātitaḥ śatruḥ puruṣasya viśāṃ pate yena sādhāraṇī vṛttiḥ sa śatrur netaro janaḥ 23 śatrupakṣaṃ samṛdhyantaṃ yo mohāt samupekṣate vyādhir āpyāyita iva tasya mūlaṃ chinatti saḥ 24 alpo 'pi hy arir atyantaṃ vardhamānaparākramaḥ valmīko mūlaja iva grasate vṛkṣam antikāt 25 ājamīḍha ripor lakṣmīr mā te rociṣṭa bhārata eṣa bhāraḥ sattvavatāṃ nayaḥ śirasi dhiṣṭhitaḥ 26 janma vṛddhim ivārthānāṃ yo vṛddhim abhikāṅkṣate edhate jñātiṣu sa vai sadyo vṛddhir hi vikramaḥ 27 nāprāpya pāṇḍavaiśvaryaṃ saṃśayo me bhaviṣyati avāpsye vā śriyaṃ tāṃ hi śeṣye vā nihato yudhi 28 atādṛśasya kiṃ me 'dya jīvitena viśāṃ pate vardhante pāṇḍavā nityaṃ vayaṃ tu sthiravṛddhayaḥ |