|
1
tau rajanyāṃ prabhātāyāṃ snātau hutahutāśanau yathoktam ṛṣiṇā pūrvaṃ tatra tatrābhyagāyatām 2 tāṃ sa śuśrāva kākutsthaḥ pūrvacaryāṃ tatas tataḥ apūrvāṃ pāṭhya jātiṃ ca geyena samalaṃkṛtām 3 pramāṇair bahubhir baddhāṃ tantrīlayasamanvitām bālābhyāṃ rāghavaḥ śrutvā kautūhalaparo 'bhavat 4 atha karmāntare rājā samānīya mahāmunīn pārthivāṃś ca naravyāghraḥ paṇḍitān naigamāṃs tathā 5 paurāṇikāñ śabdavito ye ca vṛddhā dvijātayaḥ etān sarvān samānīya gātārau samaveśayat 6 hṛṣṭā ṛṣigaṇās tatra pārthivāś ca mahaujasaḥ pibanta iva cakṣurbhyāṃ rājānaṃ gāyakau ca tau 7 parasparam athocus te sarva eva samaṃ tataḥ ubhau rāmasya sadṛśau bimbād bimbam ivoddhṛtau 8 jaṭilau yadi na syātāṃ na valkaladharau yadi viśeṣaṃ nādhigacchāmo gāyato rāghavasya ca 9 teṣāṃ saṃvadatām evaṃ śrotṝṇāṃ harṣavardhanam geyaṃ pracakratus tatra tāv ubhau munidārakau 10 tataḥ pravṛttaṃ madhuraṃ gāndharvam atimānuṣam na ca tṛptiṃ yayuḥ sarve śrotāro geya saṃpadā 11 pravṛttam āditaḥ pūrvaṃ sargān nāradadarśanāt tataḥ prabhṛti sargāṃś ca yāvadviṃśaty agāyatām 12 tato 'parāhṇasamaye rāghavaḥ samabhāṣata śrutvā viṃśatisargāṃs tān bharataṃ bhrātṛvatsalaḥ 13 aṣṭādaśa sahasrāṇi suvarṇasya mahātmanoḥ dadasva śīghraṃ kākutstha bālayor mā vṛthā śramaḥ 14 dīyamānaṃ suvarṇaṃ tan nāgṛhṇītāṃ kuśīlavau ūcatuś ca mahātmānau kim aneneti vismitau 15 vanyena phalamūlena niratu svo vanaukasau suvarṇena hiraṇyena kiṃ kariṣyāvahe vane 16 tathā tayoḥ prabruvatoḥ kautūhalasamanvitāḥ śrotāraś caiva rāmaś ca sarva eva suvismitāḥ 17 tasya caivāgamaṃ rāmaḥ kāvyasya śrotum utsukaḥ papraccha tau mahātejās tāv ubhau munidārakau 18 kiṃpramāṇam idaṃ kāvyaṃ kā pratiṣṭhā mahātmanaḥ kartā kāvyasya mahataḥ ko vāsau munipuṃgavaḥ 19 pṛcchantaṃ rāghavaṃ vākyam ūcatur munidārakau vālmīkir bhagavān kartā saṃprāpto yajñasaṃnidhim yenedaṃ caritaṃ tubhyam aśeṣaṃ saṃpradarśitam 20 ādiprabhṛti rājendra pañcasarga śatāni ca pratiṣṭhā jīvitaṃ yāvat tāvad rājañ śubhāśubham 21 yadi buddhiḥ kṛtā rājañ śravaṇāya mahāratha karmāntare kṣaṇī hūtas tac chṛṇuṣva sahānujaḥ 22 bāḍham ity abravīd rāmas tau cānujñāpya rāghavam prahṛṣṭau jagmatur vāsaṃ yatrāsau munipuṃgavaḥ 23 rāmo 'pi munibhiḥ sārdhaṃ pārthivaiś ca mahātmabhiḥ śrutvā tad gītamādhuryaṃ karmaśālām upāgamat |
1
तौ रजन्यां परभातायां सनातौ हुतहुताशनौ यदॊक्तम ऋषिणा पूर्वं तत्र तत्राभ्यगायताम 2 तां स शुश्राव काकुत्स्दः पूर्वचर्यां ततस ततः अपूर्वां पाठ्य जातिं च गेयेन समलंकृताम 3 परमाणैर बहुभिर बथ्धां तन्त्रीलयसमन्विताम बालाभ्यां राघवः शरुत्वा कौतूहलपरॊ ऽभवत 4 अद कर्मान्तरे राजा समानीय महामुनीन पार्दिवांश च नरव्याघ्रः पण्डितान नैगमांस तदा 5 पौराणिकाञ शब्थवितॊ ये च वृथ्धा थविजातयः एतान सर्वान समानीय गातारौ समवेशयत 6 हृष्टा ऋषिगणास तत्र पार्दिवाश च महौजसः पिबन्त इव चक्षुर्भ्यां राजानं गायकौ च तौ 7 परस्परम अदॊचुस ते सर्व एव समं ततः उभौ रामस्य सथृशौ बिम्बाथ बिम्बम इवॊथ्धृतौ 8 जटिलौ यथि न सयातां न वल्कलधरौ यथि विशेषं नाधिगच्छामॊ गायतॊ राघवस्य च 9 तेषां संवथताम एवं शरॊतॄणां हर्षवर्धनम गेयं परचक्रतुस तत्र ताव उभौ मुनिथारकौ 10 ततः परवृत्तं मधुरं गान्धर्वम अतिमानुषम न च तृप्तिं ययुः सर्वे शरॊतारॊ गेय संपथा 11 परवृत्तम आथितः पूर्वं सर्गान नारथथर्शनात ततः परभृति सर्गांश च यावथ्विंशत्य अगायताम 12 ततॊ ऽपराह्णसमये राघवः समभाषत शरुत्वा विंशतिसर्गांस तान भरतं भरातृवत्सलः 13 अष्टाथश सहस्राणि सुवर्णस्य महात्मनॊः थथस्व शीघ्रं काकुत्स्द बालयॊर मा वृदा शरमः 14 थीयमानं सुवर्णं तन नागृह्णीतां कुशीलवौ ऊचतुश च महात्मानौ किम अनेनेति विस्मितौ 15 वन्येन फलमूलेन निरतु सवॊ वनौकसौ सुवर्णेन हिरण्येन किं करिष्यावहे वने 16 तदा तयॊः परब्रुवतॊः कौतूहलसमन्विताः शरॊतारश चैव रामश च सर्व एव सुविस्मिताः 17 तस्य चैवागमं रामः काव्यस्य शरॊतुम उत्सुकः पप्रच्छ तौ महातेजास ताव उभौ मुनिथारकौ 18 किंप्रमाणम इथं काव्यं का परतिष्ठा महात्मनः कर्ता काव्यस्य महतः कॊ वासौ मुनिपुंगवः 19 पृच्छन्तं राघवं वाक्यम ऊचतुर मुनिथारकौ वाल्मीकिर भगवान कर्ता संप्राप्तॊ यज्ञसंनिधिम येनेथं चरितं तुभ्यम अशेषं संप्रथर्शितम 20 आथिप्रभृति राजेन्थ्र पञ्चसर्ग शतानि च परतिष्ठा जीवितं यावत तावथ राजञ शुभाशुभम 21 यथि बुथ्धिः कृता राजञ शरवणाय महारद कर्मान्तरे कषणी हूतस तच छृणुष्व सहानुजः 22 बाढम इत्य अब्रवीथ रामस तौ चानुज्ञाप्य राघवम परहृष्टौ जग्मतुर वासं यत्रासौ मुनिपुंगवः 23 रामॊ ऽपि मुनिभिः सार्धं पार्दिवैश च महात्मभिः शरुत्वा तथ गीतमाधुर्यं कर्मशालाम उपागमत |