|
1
tathā tu karuṇaṃ tasya dvijasya paridevitam śuśrāva rāghavaḥ sarvaṃ duḥkhaśokasamanvitam 2 sa duḥkhena susaṃtapto mantriṇaḥ samupāhvayat vasiṣṭhaṃ vāmadevaṃ ca bhrātṝṃś ca sahanaigamān 3 tato dvijā vasiṣṭhena sārdham aṣṭau praveśitāḥ rājānaṃ devasaṃkāśaṃ vardhasveti tato 'bruvan 4 mārkaṇḍeyo 'tha maudgalyo vāmadevaś ca kāśyapaḥ kātyāyano 'tha jābālir gautamo nāradas tathā 5 ete dvijarṣabhāḥ sarve āganeṣūpaveśitāḥ mantriṇo naigamāś caiva yathārham anukūlataḥ 6 teṣāṃ samupaviṣṭānāṃ sarveṣāṃ dīptatejasām raghavaḥ sarvam ācaṣṭe dvijo yasmāt praroditi 7 tasya tadvacanaṃ śrutvā rājño dīnasya nāradaḥ pratyuvāca śubhaṃ vākyam ṛṣīṇāṃ saṃnidhau nṛpam 8 śṛṇu rājan yathākāle prāpto 'yaṃ bālasaṃkṣayaḥ śrutvā kartavyatāṃ vīra kuruṣva raghunandana 9 purā kṛtayuge rāma brāhmaṇā vai tapasvinaḥ abrāhmaṇas tadā rājan na tapasvī kathaṃ cana 10 tasmin yuge prajvalite brahmabhūte anāvṛte amṛtyavas tadā sarve jajñire dīrghadarśinaḥ 11 tatas tretāyugaṃ nāma mānavānāṃ vapuṣmatām kṣatriyā yatra jāyante pūrveṇa tapasānvitāḥ 12 vīryeṇa tapasā caiva te 'dhikāḥ pūrvajanmani mānavā ye mahātmānas tasmiṃs tretāyuge yuge 13 brahmakṣatraṃ tu tat sarvaṃ yat pūrvam aparaṃ ca yat yugayor ubhayor āsīt samavīryasamanvitam 14 apaśyantas tu te sarve viśeṣam adhikaṃ tataḥ sthāpanaṃ cakrire tatra cāturvarṇyasya sarvataḥ 15 adharmaḥ pādam ekaṃ tu pātayat pṛthivītale adharmeṇa hi saṃyuktās tena mandābhavan dvijāḥ 16 tataḥ prāduṣkṛtaṃ pūrvam āyuṣaḥ pariniṣṭhitam śubhāny evācaraṁl lokāḥ satyadharmaparāyaṇāḥ 17 tretāyuge tv avartanta brāhmaṇāḥ kṣatriyaś ca ye tapo 'tapyanta te sarve śuśrūṣām apare janāḥ 18 sa dharmaḥ paramas teṣāṃ vaiśyaśūdram athāgamat pūjāṃ ca sarvavarṇānāṃ śūdrāś cakrur viśeṣataḥ 19 tataḥ pādam adharmasya dvitīyam avatārayat tato dvāparasaṃkhyā sā yugasya samajāyata 20 tasmin dvāparasaṃkhye tu vartamāne yugakṣaye adharmaś cānṛtaṃ caiva vavṛdhe puruṣarṣabha 21 tasmin dvāparasaṃkhyāte tapo vaiśyān samāviśat na śūdro labhate dharmam ugraṃ taptaṃ nararṣabha 22 hīnavarṇo naraśreṣṭha tapyate sumahat tapaḥ bhaviṣyā śūdrayonyāṃ hi tapaścaryā kalau yuge 23 adharmaḥ paramo rāma dvāpare śūdradhāritaḥ sa vai viṣayaparyante tava rājan mahātapāḥ śūdras tapyati durbuddhis tena bālavadho hy ayam 24 yo hy adharmam akāryaṃ vā viṣaye pārthivasya hi karoti rājaśārdūla pure vā durmatir naraḥ kṣipraṃ hi narakaṃ yāti sa ca rājā na saṃśayaḥ 25 sa tvaṃ puruṣaśārdūla mārgasva viṣayaṃ svakam duṣkṛtaṃ yatra paśyethās tatra yatnaṃ samācara 26 evaṃ te dharmavṛddhiś ca nṛṇāṃ cāyurvivardhanam bhaviṣyati naraśreṣṭha bālasyāsya ca jīvitam |
1
तदा तु करुणं तस्य थविजस्य परिथेवितम शुश्राव राघवः सर्वं थुःखशॊकसमन्वितम 2 स थुःखेन सुसंतप्तॊ मन्त्रिणः समुपाह्वयत वसिष्ठं वामथेवं च भरातॄंश च सहनैगमान 3 ततॊ थविजा वसिष्ठेन सार्धम अष्टौ परवेशिताः राजानं थेवसंकाशं वर्धस्वेति ततॊ ऽबरुवन 4 मार्कण्डेयॊ ऽद मौथ्गल्यॊ वामथेवश च काश्यपः कात्यायनॊ ऽद जाबालिर गौतमॊ नारथस तदा 5 एते थविजर्षभाः सर्वे आगनेषूपवेशिताः मन्त्रिणॊ नैगमाश चैव यदार्हम अनुकूलतः 6 तेषां समुपविष्टानां सर्वेषां थीप्ततेजसाम रघवः सर्वम आचष्टे थविजॊ यस्मात पररॊथिति 7 तस्य तथ्वचनं शरुत्वा राज्ञॊ थीनस्य नारथः परत्युवाच शुभं वाक्यम ऋषीणां संनिधौ नृपम 8 शृणु राजन यदाकाले पराप्तॊ ऽयं बालसंक्षयः शरुत्वा कर्तव्यतां वीर कुरुष्व रघुनन्थन 9 पुरा कृतयुगे राम बराह्मणा वै तपस्विनः अब्राह्मणस तथा राजन न तपस्वी कदं चन 10 तस्मिन युगे परज्वलिते बरह्मभूते अनावृते अमृत्यवस तथा सर्वे जज्ञिरे थीर्घथर्शिनः 11 ततस तरेतायुगं नाम मानवानां वपुष्मताम कषत्रिया यत्र जायन्ते पूर्वेण तपसान्विताः 12 वीर्येण तपसा चैव ते ऽधिकाः पूर्वजन्मनि मानवा ये महात्मानस तस्मिंस तरेतायुगे युगे 13 बरह्मक्षत्रं तु तत सर्वं यत पूर्वम अपरं च यत युगयॊर उभयॊर आसीत समवीर्यसमन्वितम 14 अपश्यन्तस तु ते सर्वे विशेषम अधिकं ततः सदापनं चक्रिरे तत्र चातुर्वर्ण्यस्य सर्वतः 15 अधर्मः पाथम एकं तु पातयत पृदिवीतले अधर्मेण हि संयुक्तास तेन मन्थाभवन थविजाः 16 ततः पराथुष्कृतं पूर्वम आयुषः परिनिष्ठितम शुभान्य एवाचरँल लॊकाः सत्यधर्मपरायणाः 17 तरेतायुगे तव अवर्तन्त बराह्मणाः कषत्रियश च ये तपॊ ऽतप्यन्त ते सर्वे शुश्रूषाम अपरे जनाः 18 स धर्मः परमस तेषां वैश्यशूथ्रम अदागमत पूजां च सर्ववर्णानां शूथ्राश चक्रुर विशेषतः 19 ततः पाथम अधर्मस्य थवितीयम अवतारयत ततॊ थवापरसंख्या सा युगस्य समजायत 20 तस्मिन थवापरसंख्ये तु वर्तमाने युगक्षये अधर्मश चानृतं चैव ववृधे पुरुषर्षभ 21 तस्मिन थवापरसंख्याते तपॊ वैश्यान समाविशत न शूथ्रॊ लभते धर्मम उग्रं तप्तं नरर्षभ 22 हीनवर्णॊ नरश्रेष्ठ तप्यते सुमहत तपः भविष्या शूथ्रयॊन्यां हि तपश्चर्या कलौ युगे 23 अधर्मः परमॊ राम थवापरे शूथ्रधारितः स वै विषयपर्यन्ते तव राजन महातपाः शूथ्रस तप्यति थुर्बुथ्धिस तेन बालवधॊ हय अयम 24 यॊ हय अधर्मम अकार्यं वा विषये पार्दिवस्य हि करॊति राजशार्थूल पुरे वा थुर्मतिर नरः कषिप्रं हि नरकं याति स च राजा न संशयः 25 स तवं पुरुषशार्थूल मार्गस्व विषयं सवकम थुष्कृतं यत्र पश्येदास तत्र यत्नं समाचर 26 एवं ते धर्मवृथ्धिश च नृणां चायुर्विवर्धनम भविष्यति नरश्रेष्ठ बालस्यास्य च जीवितम |