|
1
lakṣmaṇasya vacaḥ śrutvā dāruṇaṃ janakātmajā paraṃ viṣādam āgamya vaidehī nipapāta ha 2 sā muhūrtam ivāsaṃjñā bāṣpavyākulitekṣaṇā lakṣmaṇaṃ dīnayā vācā uvāca janakātmajā 3 māmikeyaṃ tanur nūnaṃ sṛṣṭā duḥkhāya lakṣmaṇa dhātrā yasyās tathā me 'dya duḥkhamūrtiḥ pradṛśyate 4 kiṃ nu pāpaṃ kṛtaṃ pūrvaṃ ko vā dārair viyojitaḥ yāhaṃ śuddha samācārā tyaktā nṛpatinā satī 5 purāham āśrame vāsaṃ rāmapādānuvartinī anurudhyāpi saumitre duḥkhe viparivartinī 6 sā kathaṃ hy āśrame saumya vatsyāmi vijanīkṛtā ākhyāsyāmi ca kasyāhaṃ duḥkhaṃ duḥkhaparāyaṇā 7 kiṃ ca vakṣyāmi muniṣu kiṃ mayāpakṛtaṃ nṛpe kasmin vā kāraṇe tyaktā rāghaveṇa mahātmanā 8 na khalv adyaiva saumitre jīvitaṃ jāhnavī jale tyajeyaṃ rājavaṃśas tu bhartur me parihāsyate 9 yathājñāṃ kuru saumitre tyaja māṃ duḥkhabhāginīm nideśe sthīyatāṃ rājñaḥ śṛṇu cedaṃ vaco mama 10 śvaśrūṇām aviśeṣeṇa prāñjaliḥ pragraheṇa ca śirasā vandya caraṇau kuśalaṃ brūhi pārthivam 11 yathā bhrātṛṣu vartethās tathā paureṣu nityadā paramo hy eṣa dharmaḥ syād eṣā kīrtir anuttamā 12 yat tvaṃ paurajanaṃ rājan dharmeṇa samavāpnuyāḥ ahaṃ tu nānuśocāmi svaśarīraṃ nararṣabha yathāpavādaṃ paurāṇāṃ tathaiva raghunandana 13 evaṃ bruvantyāṃ sītāyāṃ lakṣmaṇo dīnacetanaḥ śirasā dharaṇīṃ gatvā vyāhartuṃ na śaśāka ha 14 pradakṣiṇaṃ ca kṛtvā sa rudann eva mahāsvanam āruroha punar nāvaṃ nāvikaṃ cābhyacodayat 15 sa gatvā cottaraṃ kūlaṃ śokabhārasamanvitaḥ saṃmūḍha iva duḥkhena ratham adhyāruhad drutam 16 muhur muhur apāvṛtya dṛṣṭvā sītām anāthavat veṣṭantīṃ paratīrasthāṃ lakṣmaṇaḥ prayayāv atha 17 dūrasthaṃ ratham ālokya lakṣmaṇaṃ ca muhur muhuḥ nirīkṣamāṇām udvignāṃ sītāṃ śokaḥ samāviśat 18 sā duḥkhabhārāvanatā tapasvinī; yaśodharā nātham apaśyatī satī ruroda sā barhiṇanādite vane; mahāsvanaṃ duḥkhaparāyaṇā satī |
1
लक्ष्मणस्य वचः शरुत्वा थारुणं जनकात्मजा परं विषाथम आगम्य वैथेही निपपात ह 2 सा मुहूर्तम इवासंज्ञा बाष्पव्याकुलितेक्षणा लक्ष्मणं थीनया वाचा उवाच जनकात्मजा 3 मामिकेयं तनुर नूनं सृष्टा थुःखाय लक्ष्मण धात्रा यस्यास तदा मे ऽथय थुःखमूर्तिः परथृश्यते 4 किं नु पापं कृतं पूर्वं कॊ वा थारैर वियॊजितः याहं शुथ्ध समाचारा तयक्ता नृपतिना सती 5 पुराहम आश्रमे वासं रामपाथानुवर्तिनी अनुरुध्यापि सौमित्रे थुःखे विपरिवर्तिनी 6 सा कदं हय आश्रमे सौम्य वत्स्यामि विजनीकृता आख्यास्यामि च कस्याहं थुःखं थुःखपरायणा 7 किं च वक्ष्यामि मुनिषु किं मयापकृतं नृपे कस्मिन वा कारणे तयक्ता राघवेण महात्मना 8 न खल्व अथ्यैव सौमित्रे जीवितं जाह्नवी जले तयजेयं राजवंशस तु भर्तुर मे परिहास्यते 9 यदाज्ञां कुरु सौमित्रे तयज मां थुःखभागिनीम निथेशे सदीयतां राज्ञः शृणु चेथं वचॊ मम 10 शवश्रूणाम अविशेषेण पराञ्जलिः परग्रहेण च शिरसा वन्थ्य चरणौ कुशलं बरूहि पार्दिवम 11 यदा भरातृषु वर्तेदास तदा पौरेषु नित्यथा परमॊ हय एष धर्मः सयाथ एषा कीर्तिर अनुत्तमा 12 यत तवं पौरजनं राजन धर्मेण समवाप्नुयाः अहं तु नानुशॊचामि सवशरीरं नरर्षभ यदापवाथं पौराणां तदैव रघुनन्थन 13 एवं बरुवन्त्यां सीतायां लक्ष्मणॊ थीनचेतनः शिरसा धरणीं गत्वा वयाहर्तुं न शशाक ह 14 परथक्षिणं च कृत्वा स रुथन्न एव महास्वनम आरुरॊह पुनर नावं नाविकं चाभ्यचॊथयत 15 स गत्वा चॊत्तरं कूलं शॊकभारसमन्वितः संमूढ इव थुःखेन रदम अध्यारुहथ थरुतम 16 मुहुर मुहुर अपावृत्य थृष्ट्वा सीताम अनादवत वेष्टन्तीं परतीरस्दां लक्ष्मणः परययाव अद 17 थूरस्दं रदम आलॊक्य लक्ष्मणं च मुहुर मुहुः निरीक्षमाणाम उथ्विग्नां सीतां शॊकः समाविशत 18 सा थुःखभारावनता तपस्विनी; यशॊधरा नादम अपश्यती सती रुरॊथ सा बर्हिणनाथिते वने; महास्वनं थुःखपरायणा सती |