|
1
[य] न मां परीणयते राज्यं तवय्य एवं थुःखिते नृप धिन माम अस्तु सुथुर्बुथ्धिं राज्यसक्तं परमाथिनम 2 यॊ ऽहं भवन्तं थुःखार्तम उपवासकृशं नृप यताहारं कषितिशयं नाविन्थं भरातृभिः सह 3 अहॊ ऽसमि वञ्चितॊ मूढॊ भवता गूढबुथ्धिना विश्वासयित्वा पूर्वं मां यथ इथं थुःखम अश्नुदाः 4 किं मे राज्येन भॊगैर वा किं यज्ञैः किं सुखेन वा यस्य मे तवं महीपाल थुःखान्य एतान्य अवाप्तवान 5 पीडितं चापि जानामि राज्यम आत्मानम एव च अनेन वचसा तुभ्यं थुःखितस्य जनेश्वर 6 भवान पिता भवान माता भवान नः परमॊ गुरुः भवता विप्रहीणा हि कव नु तिष्ठामहे वयम 7 औरसॊ भवतः पुत्रॊ युयुत्सुर नृपसत्तम अस्तु राजा महाराज यं चान्यं मन्यते भवान 8 अहं वनं गमिष्यामि भवान राज्यं परशास्त्व इथम न माम अयशसा थग्धं भूयस तवं थग्धुम अर्हसि 9 नाहं राजा भवान राजा भवता परवान अहम कदं गुरुं तवां धर्मज्ञम अनुज्ञातुम इहॊत्सहे 10 न मन्युर हृथि नः कश चिथ थुर्यॊधनकृते ऽनघ भवितव्यं तदा तथ धि वयं ते चैव मॊहिताः 11 वयं हि पुत्रा भवतॊ यदा थुर्यॊधनाथयः गान्धारी चैव कुन्ती च निर्वेशेषे मते मम 12 स मां तवं यथि राजेन्थ्र परित्यज्य गमिष्यसि पृष्ठतस तवानुयास्यामि सत्येनात्मानम आलभे 13 इयं हि वसुसंपूर्णा मही सागरमेखला भवता विप्रहीणस्य न मे परीतिकरी भवेत 14 भवथीयम इथं सर्वं शिरसा तवां परसाथये तवथधीनाः सम राजेन्थ्र वयेतु ते मानसॊ जवरः 15 भवितव्यम अनुप्राप्तं मन्ये तवां तज जनाधिप थिष्ट्या शुश्रूषमाणस तवां मॊक्ष्यामि मनसॊ जवरम 16 [धृ] तापस्ये मे मनस तात वर्तते कुरुनन्थन उचितं हि कुले ऽसमाकम अरण्यगमनं परभॊ 17 चिरम अस्म्य उषितः पुत्र चिरं शुश्रूषितस तवया वृथ्धं माम अभ्यनुज्ञातुं तवम अर्हसि जनाधिप 18 [वै] इत्य उक्त्वा धर्मराजानं वेपमानः कृताञ्जलिम उवाच वचनं राजा धृतराष्ट्रॊ ऽमबिका सुतः 19 संजयं च महामात्रं कृपं चापि महारदम अनुनेतुम इहेच्छामि भवथ्भिः पृदिवीपतिम 20 गलायते मे मनॊ हीथं मुखं च परिशुष्यति वयसा च परकृष्टेन वाग वयायामेन चैव हि 21 इत्य उक्त्वा स तु धर्मात्मा वृथ्धॊ राजा कुरूथ्वहः गान्धारीं शिश्रिये धीमान सहसैव गतासुवत 22 तं तु थृष्ट्वा तदासीनं निश्चेष्टं कुरु पार्दिवम आर्तिं राजा ययौ तूर्णं कौन्तेयः परवीरहा 23 [य] यस्य नागसहस्रेण थश संख्येन वै बलम सॊ ऽयं नारीम उपाश्रित्य शेते राजा गतासुवत 24 आयसी परतिमा येन भीमसेनस्य वै पुरा चूर्णीकृता बलवता सबलार्दी शरितः सत्रियम 25 धिग अस्तु माम अधर्मज्ञं धिग बुथ्धिं धिक च मे शरुतम यत्कृते पृदिवीपालः शेते ऽयम अतदॊचितः 26 अहम अप्य उपवत्स्यामि यदैवायं गुरुर मम यथि राजा न भुङ्क्ते ऽयं गान्धारी च यशस्विनी 27 [वै] ततॊ ऽसय पाणिना राजा जलशीतेन पाण्डवः उरॊ मुखं च शनकैः पर्यमार्जत धर्मवित 28 तेन रत्नौषधिमता पुण्येनच सुगन्धिना पाणिस्पर्शेन राज्ञस तु राजा संज्ञाम अवाप ह |
1
[y] na māṃ prīṇayate rājyaṃ tvayy evaṃ duḥkhite nṛpa dhin mām astu sudurbuddhiṃ rājyasaktaṃ pramādinam 2 yo 'haṃ bhavantaṃ duḥkhārtam upavāsakṛśaṃ nṛpa yatāhāraṃ kṣitiśayaṃ nāvindaṃ bhrātṛbhiḥ saha 3 aho 'smi vañcito mūḍho bhavatā gūḍhabuddhinā viśvāsayitvā pūrvaṃ māṃ yad idaṃ duḥkham aśnuthāḥ 4 kiṃ me rājyena bhogair vā kiṃ yajñaiḥ kiṃ sukhena vā yasya me tvaṃ mahīpāla duḥkhāny etāny avāptavān 5 pīḍitaṃ cāpi jānāmi rājyam ātmānam eva ca anena vacasā tubhyaṃ duḥkhitasya janeśvara 6 bhavān pitā bhavān mātā bhavān naḥ paramo guruḥ bhavatā viprahīṇā hi kva nu tiṣṭhāmahe vayam 7 auraso bhavataḥ putro yuyutsur nṛpasattama astu rājā mahārāja yaṃ cānyaṃ manyate bhavān 8 ahaṃ vanaṃ gamiṣyāmi bhavān rājyaṃ praśāstv idam na mām ayaśasā dagdhaṃ bhūyas tvaṃ dagdhum arhasi 9 nāhaṃ rājā bhavān rājā bhavatā paravān aham kathaṃ guruṃ tvāṃ dharmajñam anujñātum ihotsahe 10 na manyur hṛdi naḥ kaś cid duryodhanakṛte 'nagha bhavitavyaṃ tathā tad dhi vayaṃ te caiva mohitāḥ 11 vayaṃ hi putrā bhavato yathā duryodhanādayaḥ gāndhārī caiva kuntī ca nirveśeṣe mate mama 12 sa māṃ tvaṃ yadi rājendra parityajya gamiṣyasi pṛṣṭhatas tvānuyāsyāmi satyenātmānam ālabhe 13 iyaṃ hi vasusaṃpūrṇā mahī sāgaramekhalā bhavatā viprahīṇasya na me prītikarī bhavet 14 bhavadīyam idaṃ sarvaṃ śirasā tvāṃ prasādaye tvadadhīnāḥ sma rājendra vyetu te mānaso jvaraḥ 15 bhavitavyam anuprāptaṃ manye tvāṃ taj janādhipa diṣṭyā śuśrūṣamāṇas tvāṃ mokṣyāmi manaso jvaram 16 [dhṛ] tāpasye me manas tāta vartate kurunandana ucitaṃ hi kule 'smākam araṇyagamanaṃ prabho 17 ciram asmy uṣitaḥ putra ciraṃ śuśrūṣitas tvayā vṛddhaṃ mām abhyanujñātuṃ tvam arhasi janādhipa 18 [vai] ity uktvā dharmarājānaṃ vepamānaḥ kṛtāñjalim uvāca vacanaṃ rājā dhṛtarāṣṭro 'mbikā sutaḥ 19 saṃjayaṃ ca mahāmātraṃ kṛpaṃ cāpi mahāratham anunetum ihecchāmi bhavadbhiḥ pṛthivīpatim 20 glāyate me mano hīdaṃ mukhaṃ ca pariśuṣyati vayasā ca prakṛṣṭena vāg vyāyāmena caiva hi 21 ity uktvā sa tu dharmātmā vṛddho rājā kurūdvahaḥ gāndhārīṃ śiśriye dhīmān sahasaiva gatāsuvat 22 taṃ tu dṛṣṭvā tathāsīnaṃ niśceṣṭaṃ kuru pārthivam ārtiṃ rājā yayau tūrṇaṃ kaunteyaḥ paravīrahā 23 [y] yasya nāgasahasreṇa daśa saṃkhyena vai balam so 'yaṃ nārīm upāśritya śete rājā gatāsuvat 24 āyasī pratimā yena bhīmasenasya vai purā cūrṇīkṛtā balavatā sabalārthī śritaḥ striyam 25 dhig astu mām adharmajñaṃ dhig buddhiṃ dhik ca me śrutam yatkṛte pṛthivīpālaḥ śete 'yam atathocitaḥ 26 aham apy upavatsyāmi yathaivāyaṃ gurur mama yadi rājā na bhuṅkte 'yaṃ gāndhārī ca yaśasvinī 27 [vai] tato 'sya pāṇinā rājā jalaśītena pāṇḍavaḥ uro mukhaṃ ca śanakaiḥ paryamārjata dharmavit 28 tena ratnauṣadhimatā puṇyenaca sugandhinā pāṇisparśena rājñas tu rājā saṃjñām avāpa ha |