|
1
[य] अधर्मस्य गतिर बरह्मन कदिता मे तवयानघ धर्मस्य तु गतिं शरॊतुम इच्छामि वथतां वर कृत्वा कर्माणि पापानि कदं यान्ति शुभां गतिम 2 [बृहस्पति] कृत्वा पापानि कर्माणि अधर्मवशम आगतः मनसा विपरीतेन निरयं परतिपथ्यते 3 मॊहाथ अधर्मं यः कृत्वा पुनः समनुतप्यते मनः समाधिसंयुक्तॊ न स सेवेत थुष्कृतम 4 यदा यदा नरः सम्यग अधर्मम अनुभाषते समाहितेन मनसा विमुच्यति तदा तदा भुजंग इति निर्मॊकात पूर्वभुक्ताज जरान्वितात 5 अथत्त्वापि परथानानि विविधानि समाहितः मनः समाधिसंयुक्तः सुगतिं परतिपथ्यते 6 परथानानि तु वक्ष्यामि यानि थत्त्वा युधिष्ठिर नरः कृत्वाप्य अकार्याणि तथा धर्मेण युज्यते 7 सर्वेषाम एव थानानाम अन्नं शरेष्ठम उथाहृतम पूर्वम अन्नं परथातव्यम ऋजुना धर्मम इच्छता 8 पराणा हय अन्नं मनुष्याणां तस्माज जन्तुश च जायते अन्ने परतिष्ठिता लॊकास तस्माथ अन्नं परकाशते 9 अन्नम एव परशंसन्ति थेवर्षिपितृमानवाः अन्नस्य हि परथानेन सवर्गम आप्नॊति कौशिकः 10 नयायलब्धं परथातव्यं थविजेभ्यॊ हय अन्नम उत्तमम सवाध्यायसमुपेतेभ्यः परहृष्टेनान्तरात्मना 11 यस्य हय अन्नम उपाश्नन्ति बराह्मणानां शता थश हृष्टेन मनसा थत्तं न स तिर्यग्गतिर भवेत 12 बराह्मणानां सहस्राणि थश भॊज्यनरर्षभ नरॊ ऽधर्मात परमुच्येत पपेष्व अभिरतः सथा 13 भैक्षेणान्नं समाहृत्य विप्रॊ वेथ पुरस्कृतः सवाध्यायनिरते विप्रे थत्त्वेह सुखम एधते 14 अहिंसन बराह्मणं नित्यं नयायेन परिपाल्य च कषत्रियस तरसा पराप्तम अन्नं यॊ वै परयच्छति 15 थविजेभ्यॊ वेथवृथ्धेभ्यः परयतः सुसमाहितः तेनापॊहति धर्मात्मा थुष्कृतं कर्म पाण्डव 16 षड्भागपरिशुथ्धं च कृषेर भागम उपार्जितम वैश्यॊ थथथ थविजातिभ्यः पापेभ्यः परिमुच्यते 17 अवाप्य पराणसंथेहं कार्कश्येन समार्जितम अन्नं थत्त्व थविजातिभ्यः शूथ्रः पापात परमुच्यते 18 औरसेन बलेनान्नम अर्जयित्वाविहिंसकः यः परयच्छति विप्रेभ्यॊ न स थुर्गाणि सेवते 19 नयायेनावाप्तम अन्नं तु नरॊ लॊभविवर्जितः थविजेभ्यॊ वेथ वृथ्धेभ्यॊ थत्त्व पापात परमुच्यते 20 अन्नम ऊर्जः करं लॊके थत्त्वॊर्जस्वी भवेन नरः सतां पन्दानम आश्रित्य सर्वपापात परमुच्यते 21 थानकृथ्भिः कृतः पन्दा येन यान्ति मनीषिणः ते सम पराणस्य थातारस तेभ्यॊ धर्मः सनातनः 22 सर्वावस्द मनुष्येण नयायेनान्नम उपार्जितम कार्यं पात्रगतं नित्यम अन्नं हि परमा गतिः 23 अन्नस्य हि परथानेन नरॊ थुर्गं न सेवते तस्माथ अन्नं परथातव्यम अन्याय परिवर्जितम 24 यतेथ बराह्मण पूर्वं हि भॊक्तुम अन्नं गृही सथा अवन्ध्यं थिवसं कुर्याथ अन्नथानेन मानवः 25 भॊजयित्वा थशशतं नरॊ वेथ विथां नृप नयायविथ धर्मविथुषाम इतिहासविथां तदा 26 न याति नरकं घॊरं संसारांश च न सेवते सर्वकामसमायुक्तः परेत्य चाप्य अश्नुते फलम 27 एवं सुखसमायुक्तॊ रमते विगतज्वरः रूपवान कीर्तिमांश चैव धनवांश चॊपपथ्यते 28 एतत ते सर्वम आख्यातम अन्नथानफलं महत मूलम एतथ धि धर्माणां परथानस्य च भारत |
1
[y] adharmasya gatir brahman kathitā me tvayānagha dharmasya tu gatiṃ śrotum icchāmi vadatāṃ vara kṛtvā karmāṇi pāpāni kathaṃ yānti śubhāṃ gatim 2 [bṛhaspati] kṛtvā pāpāni karmāṇi adharmavaśam āgataḥ manasā viparītena nirayaṃ pratipadyate 3 mohād adharmaṃ yaḥ kṛtvā punaḥ samanutapyate manaḥ samādhisaṃyukto na sa seveta duṣkṛtam 4 yathā yathā naraḥ samyag adharmam anubhāṣate samāhitena manasā vimucyati tathā tathā bhujaṃga iti nirmokāt pūrvabhuktāj jarānvitāt 5 adattvāpi pradānāni vividhāni samāhitaḥ manaḥ samādhisaṃyuktaḥ sugatiṃ pratipadyate 6 pradānāni tu vakṣyāmi yāni dattvā yudhiṣṭhira naraḥ kṛtvāpy akāryāṇi tadā dharmeṇa yujyate 7 sarveṣām eva dānānām annaṃ śreṣṭham udāhṛtam pūrvam annaṃ pradātavyam ṛjunā dharmam icchatā 8 prāṇā hy annaṃ manuṣyāṇāṃ tasmāj jantuś ca jāyate anne pratiṣṭhitā lokās tasmād annaṃ prakāśate 9 annam eva praśaṃsanti devarṣipitṛmānavāḥ annasya hi pradānena svargam āpnoti kauśikaḥ 10 nyāyalabdhaṃ pradātavyaṃ dvijebhyo hy annam uttamam svādhyāyasamupetebhyaḥ prahṛṣṭenāntarātmanā 11 yasya hy annam upāśnanti brāhmaṇānāṃ śatā daśa hṛṣṭena manasā dattaṃ na sa tiryaggatir bhavet 12 brāhmaṇānāṃ sahasrāṇi daśa bhojyanararṣabha naro 'dharmāt pramucyeta papeṣv abhirataḥ sadā 13 bhaikṣeṇānnaṃ samāhṛtya vipro veda puraskṛtaḥ svādhyāyanirate vipre dattveha sukham edhate 14 ahiṃsan brāhmaṇaṃ nityaṃ nyāyena paripālya ca kṣatriyas tarasā prāptam annaṃ yo vai prayacchati 15 dvijebhyo vedavṛddhebhyaḥ prayataḥ susamāhitaḥ tenāpohati dharmātmā duṣkṛtaṃ karma pāṇḍava 16 ṣaḍbhāgapariśuddhaṃ ca kṛṣer bhāgam upārjitam vaiśyo dadad dvijātibhyaḥ pāpebhyaḥ parimucyate 17 avāpya prāṇasaṃdehaṃ kārkaśyena samārjitam annaṃ dattva dvijātibhyaḥ śūdraḥ pāpāt pramucyate 18 aurasena balenānnam arjayitvāvihiṃsakaḥ yaḥ prayacchati viprebhyo na sa durgāṇi sevate 19 nyāyenāvāptam annaṃ tu naro lobhavivarjitaḥ dvijebhyo veda vṛddhebhyo dattva pāpāt pramucyate 20 annam ūrjaḥ karaṃ loke dattvorjasvī bhaven naraḥ satāṃ panthānam āśritya sarvapāpāt pramucyate 21 dānakṛdbhiḥ kṛtaḥ panthā yena yānti manīṣiṇaḥ te sma prāṇasya dātāras tebhyo dharmaḥ sanātanaḥ 22 sarvāvastha manuṣyeṇa nyāyenānnam upārjitam kāryaṃ pātragataṃ nityam annaṃ hi paramā gatiḥ 23 annasya hi pradānena naro durgaṃ na sevate tasmād annaṃ pradātavyam anyāya parivarjitam 24 yated brāhmaṇa pūrvaṃ hi bhoktum annaṃ gṛhī sadā avandhyaṃ divasaṃ kuryād annadānena mānavaḥ 25 bhojayitvā daśaśataṃ naro veda vidāṃ nṛpa nyāyavid dharmaviduṣām itihāsavidāṃ tathā 26 na yāti narakaṃ ghoraṃ saṃsārāṃś ca na sevate sarvakāmasamāyuktaḥ pretya cāpy aśnute phalam 27 evaṃ sukhasamāyukto ramate vigatajvaraḥ rūpavān kīrtimāṃś caiva dhanavāṃś copapadyate 28 etat te sarvam ākhyātam annadānaphalaṃ mahat mūlam etad dhi dharmāṇāṃ pradānasya ca bhārata |