|
1
[पराषर] परतिग्रहागता विप्रे कषत्रिये शस्त्रनिर्जिताः वैश्ये नयायार्जिताश चैव शूथ्रे शुश्रूसयार्जिताः सवलाप्य अर्दाः परशस्यन्ते धर्मस्यार्दे महाफलाः 2 नित्यं तरयाणां वर्णानां शूथ्रः शुश्रूसुर उच्यते कषत्रधर्मा वैश्य धर्मा नावृत्तिः पतति थविजः शूथ्र कर्मा यथा तु सयात तथा पतति वै थविजः 3 वानिज्यं पाशुपाल्यं च तदा शिल्पॊपजीवनम शूथ्रस्यापि विधीयन्ते यथा वृत्तिर न जायते 4 रङ्गावतरणं चैव तदारूपॊपजीवनम मथ्य मांसॊपजीव्यं च विक्रयॊ लॊहचर्मणॊः 5 अपूर्विणा न कर्तव्यं कर्म लॊके विगर्हितम कृतपूर्विणस तु तयजतॊ महान धर्म इति शरुतिः 6 संसिथ्धिः पुरुषॊ लॊके यथ आचरति पापकम मथेनाभिप्लुत मनास तच च न गराह्यम उच्यते 7 शरूयन्ते हि पुराणे वै परजा धिग थन्थ शासनाः थान्ता धर्मप्रधानाश च नयायधर्मानुवर्तकाः 8 धर्म एव सथा नॄणाम इह राजन परशस्यते धर्मवृथ्धा गुणान एव सेवन्ते हि नरा भुवि 9 तं धर्मम असुरास तात नामृष्यन्त जनाधिप विवर्धमानाः करमशस तत्र ते ऽनवाविशन परजाः 10 तेषां थर्पः समभवत परजानां धर्मनाशनः थर्पात्मनां ततः करॊधः पुनस तेषाम अजायत 11 ततः करॊधाभिभूतानां वृत्तं लज्जा समन्वितम हरीश चैवाप्य अनशथ राजंस ततॊ मॊहॊ वयजायत 12 ततॊ मॊहपरीतास ते नापश्यन्त यदा पुरा परस्पराव अमर्थेन वर्तयन्ति यदासुखम 13 तान पराप्य तु स धिग थण्डॊ न कारणम अतॊ ऽभवत ततॊ ऽभयगच्छन थेवांश च बराह्मणांश चावमन्य ह 14 एतस्मिन्न एव काले तु थेवा थेववरं शिवम अगच्छञ शरणं वीरं बहुरूपं गणाधिपम 15 तेन सम ते गगनगाः सपुराः पातिताः कषितौ तिस्रॊ ऽपय एकेन बानेन थेवाप्यायित तेजसा 16 तेषाम अधिपतिस तव आसीथ भीमॊ भीमपराक्रमः थेवतानां भयकरः स हतः शूलपाणिना 17 तस्मिन हते ऽद सवं भावं परत्यपथ्यन्त मानवाः परावर्तन्त च वेथा वै शास्त्राणि च यदा पुरा 18 ततॊ ऽभयसिञ्चन राज्येन थेवानां थिवि वासवम सप्तर्षयश चान्वयुञ्जन नराणां थन्थ धारणे 19 सप्तर्षीणाम अदॊर्ध्वं च विपृदुर नाम पार्दिवः राजानः कषत्रियाश चैव मन्थलेषु पृदक पृदक 20 महाकुलेषु ये जाता वृत्ताः पूर्वतराश च ये तेषाम अदासुरॊ भावॊ हृथयान नापसर्पति 21 तस्मात तेनैव भावेन सानुषङ्गेन पार्दिवाः आसुराण्य एव कर्माणि नयसेवन भीमविक्रमाः 22 परत्यतिष्ठंश च तेष्व एव तान्य एव सदापयन्ति च भजन्ते तानि चाथ्यापि ये बालिशतमा नराः 23 तस्माथ अहं बरवीमि तवां राजन संचिन्त्य शास्त्रतः संसिथ्धाधिगमं कुर्यात कर्म हिंसात्मकं तयजेत 24 न संकरेण थरविणं विचिन्वीत विचक्षणः धर्मार्दं नयायम उत्सृज्य न तत कल्यानम उच्यते 25 स तवम एवंविधॊ थान्तः कषत्रियः परियबान्धवः परजा भृत्यांश च पुत्रांश च सवधर्मेणानुपालय 26 इष्टानिष्ट समायॊगॊ वैरं सौहार्थम एव च अद जातिसहस्राणि बहूनि परिवर्तते 27 तस्माथ गुणेषु रज्येदा मा थॊषेषु कथा चन निर्गुणॊ यॊ हि थुर्बुथ्धिर आत्मनः सॊ ऽरिर उच्यते 28 मानुषेषु महाराज धर्माधर्मौ परवर्ततः न तदान्येषु भूतेषु मनुष्यरहितेष्व इह 29 धर्मशीलॊ नरॊ विथ्वान ईहकॊ ऽनीहकॊ ऽपि वा आत्मभूतः सथा लॊके चरेथ भूतान्य अहिंसयन 30 यथा वयपेतथ धृल लेखं मनॊ भवति तस्य वै नानृतं चैव भवति तथा कल्यानम ऋच्छति |
1
[parāṣara] pratigrahāgatā vipre kṣatriye śastranirjitāḥ vaiśye nyāyārjitāś caiva śūdre śuśrūsayārjitāḥ svalāpy arthāḥ praśasyante dharmasyārthe mahāphalāḥ 2 nityaṃ trayāṇāṃ varṇānāṃ śūdraḥ śuśrūsur ucyate kṣatradharmā vaiśya dharmā nāvṛttiḥ patati dvijaḥ śūdra karmā yadā tu syāt tadā patati vai dvijaḥ 3 vānijyaṃ pāśupālyaṃ ca tathā śilpopajīvanam śūdrasyāpi vidhīyante yadā vṛttir na jāyate 4 raṅgāvataraṇaṃ caiva tathārūpopajīvanam madya māṃsopajīvyaṃ ca vikrayo lohacarmaṇoḥ 5 apūrviṇā na kartavyaṃ karma loke vigarhitam kṛtapūrviṇas tu tyajato mahān dharma iti śrutiḥ 6 saṃsiddhiḥ puruṣo loke yad ācarati pāpakam madenābhipluta manās tac ca na grāhyam ucyate 7 śrūyante hi purāṇe vai prajā dhig danda śāsanāḥ dāntā dharmapradhānāś ca nyāyadharmānuvartakāḥ 8 dharma eva sadā nṝṇām iha rājan praśasyate dharmavṛddhā guṇān eva sevante hi narā bhuvi 9 taṃ dharmam asurās tāta nāmṛṣyanta janādhipa vivardhamānāḥ kramaśas tatra te 'nvāviśan prajāḥ 10 teṣāṃ darpaḥ samabhavat prajānāṃ dharmanāśanaḥ darpātmanāṃ tataḥ krodhaḥ punas teṣām ajāyata 11 tataḥ krodhābhibhūtānāṃ vṛttaṃ lajjā samanvitam hrīś caivāpy anaśad rājaṃs tato moho vyajāyata 12 tato mohaparītās te nāpaśyanta yathā purā parasparāv amardena vartayanti yathāsukham 13 tān prāpya tu sa dhig daṇḍo na kāraṇam ato 'bhavat tato 'bhyagacchan devāṃś ca brāhmaṇāṃś cāvamanya ha 14 etasminn eva kāle tu devā devavaraṃ śivam agacchañ śaraṇaṃ vīraṃ bahurūpaṃ gaṇādhipam 15 tena sma te gaganagāḥ sapurāḥ pātitāḥ kṣitau tisro 'py ekena bānena devāpyāyita tejasā 16 teṣām adhipatis tv āsīd bhīmo bhīmaparākramaḥ devatānāṃ bhayakaraḥ sa hataḥ śūlapāṇinā 17 tasmin hate 'tha svaṃ bhāvaṃ pratyapadyanta mānavāḥ prāvartanta ca vedā vai śāstrāṇi ca yathā purā 18 tato 'bhyasiñcan rājyena devānāṃ divi vāsavam saptarṣayaś cānvayuñjan narāṇāṃ danda dhāraṇe 19 saptarṣīṇām athordhvaṃ ca vipṛthur nāma pārthivaḥ rājānaḥ kṣatriyāś caiva mandaleṣu pṛthak pṛthak 20 mahākuleṣu ye jātā vṛttāḥ pūrvatarāś ca ye teṣām athāsuro bhāvo hṛdayān nāpasarpati 21 tasmāt tenaiva bhāvena sānuṣaṅgena pārthivāḥ āsurāṇy eva karmāṇi nyasevan bhīmavikramāḥ 22 pratyatiṣṭhaṃś ca teṣv eva tāny eva sthāpayanti ca bhajante tāni cādyāpi ye bāliśatamā narāḥ 23 tasmād ahaṃ bravīmi tvāṃ rājan saṃcintya śāstrataḥ saṃsiddhādhigamaṃ kuryāt karma hiṃsātmakaṃ tyajet 24 na saṃkareṇa draviṇaṃ vicinvīta vicakṣaṇaḥ dharmārthaṃ nyāyam utsṛjya na tat kalyānam ucyate 25 sa tvam evaṃvidho dāntaḥ kṣatriyaḥ priyabāndhavaḥ prajā bhṛtyāṃś ca putrāṃś ca svadharmeṇānupālaya 26 iṣṭāniṣṭa samāyogo vairaṃ sauhārdam eva ca atha jātisahasrāṇi bahūni parivartate 27 tasmād guṇeṣu rajyethā mā doṣeṣu kadā cana nirguṇo yo hi durbuddhir ātmanaḥ so 'rir ucyate 28 mānuṣeṣu mahārāja dharmādharmau pravartataḥ na tathānyeṣu bhūteṣu manuṣyarahiteṣv iha 29 dharmaśīlo naro vidvān īhako 'nīhako 'pi vā ātmabhūtaḥ sadā loke cared bhūtāny ahiṃsayan 30 yadā vyapetad dhṛl lekhaṃ mano bhavati tasya vai nānṛtaṃ caiva bhavati tadā kalyānam ṛcchati |