|
1
[भ] ततश चितां बकपतेः कारयाम आस राक्षसः रत्नैर गन्धैश च बहुभिर वस्त्रैश च समलंकृताम 2 तत्र परज्वाल्य नृपते बकराजं परतावपान परेतकार्याणि विधिवथ राक्षसेन्थ्रश चकार ह 3 तस्मिन काले ऽद सुरभिर थेवी थाक्षायणी शुभा उपरिष्टात ततस तस्य सा बभूव पयस्विनी 4 तस्या वक्त्राच चयुतः फेनः कषीरमिश्रस तथानघ सॊ ऽपतथ वै ततस तस्यां चितायां राजधर्मणः 5 ततः संजीवितस तेन बकराजस तथानघ उत्पत्य च समेयाय विरूपाक्षं बकाधिपः 6 ततॊ ऽभययाथ थेवराजॊ विरूपाक्षपुरं तथा पराह चेथं विरूपाक्षं थिष्ट्यायं जीवतीत्य उत 7 शरावयाम आस चेन्थ्रस तं विरूपाक्षं पुरातनम यदा शापः पुरा थत्तॊ बरह्मणा राजधर्मणः 8 यथा बकपती राजन बरह्माणं नॊपसर्पति ततॊ रॊषाथ इथं पराह बकेन्थ्राय पितामहः 9 यस्मान मूढॊ मम सथॊ नागतॊ ऽसौ बकाधमः तस्माथ वधं स थुष्टात्मा नचिरात समवाप्स्यति 10 तथायं तस्य वचनान निहतॊ गौतमेन वै तेनैवामृत सिक्तश च पुनः संजीवितॊ बकः 11 राजधर्मा ततः पराह परणिपत्य पुरंथरम यथि ते ऽनुग्रह कृता मयि बुथ्धिः पुरंथर सखायं मे सुथयितं गौतमं जीवयेत्य उत 12 तस्य वाक्यं समाज्ञाय वासवः पुरुषर्षभ संजीवयित्वा सख्ये वै पराथात तं गौतमं तथा 13 स भाण्डॊपस्करं राजंस तम आसाथ्य बकाधिपः संपरिष्वज्य सुहृथं परीत्या परमया युतः 14 अद तं पापकर्माणं राजधर्मा बकाधिपः विसर्जयित्वा सधनं परविवेश सवम आलयम 15 यदॊचितं च स बकॊ ययौ बरह्म सथस तथा बरह्मा च तं महात्मानम आतिद्येनाभ्यपूजयत 16 गौतमश चापि संप्राप्य पुनस तं शबरालयम शूथ्रायां जनयाम आस पुत्रान थुष्कृतकारिणः 17 शापश च सुमहांस तस्य थत्तः सुरगणैस तथा कुक्षौ पुनर्भ्वां भार्यायां जनयित्वा चिरात सुतान निरयं पराप्स्यति महत कृतघ्नॊ ऽयम इति परभॊ 18 एतत पराह पुरा सर्वं नारथॊ मम भारत संस्मृत्य चापि सुमहथ आख्यानं पुरुषर्षभ मयापि भवते सर्वं यदावथ उपवर्णितम 19 कुतः कृतघ्नस्य यशः कुतः सदानं कुतः सुखम अश्रथ्धेयः कृतघ्नॊ हि कृतघ्ने नास्ति निष्कृतिः 20 मित्रथ्रॊहॊ न कर्तव्यः पुरुषेण विशेषतः मित्र धरुन निरयं घॊरम अनन्तं परतिपथ्यते 21 कृतज्ञेन सथा भाव्यं मित्र कामेन चानघ मित्रात परभवते सत्यं मित्रात परभवते बलम सत्कारैर उत्तमैर मित्रं पूजयेत विचक्षणः 22 परित्याज्यॊ बुधैः पापः कृतघ्नॊ निरपत्रपः मित्रथ्रॊही कुलाङ्गारः पापकर्मा नराधमः 23 एष धर्मभृतां शरेष्ठ परॊक्तः पापॊ मया तव मित्रथ्रॊही कृतघ्नॊ वै किं भूयः शरॊतुम इच्छसि 24 [व] एतच छरुत्वा तथा वाक्यं भीष्मेणॊक्तं महात्मना युधिष्ठिरः परीतमना बभूव जनमेजय |
1
[bh] tataś citāṃ bakapateḥ kārayām āsa rākṣasaḥ ratnair gandhaiś ca bahubhir vastraiś ca samalaṃkṛtām 2 tatra prajvālya nṛpate bakarājaṃ pratāvapān pretakāryāṇi vidhivad rākṣasendraś cakāra ha 3 tasmin kāle 'tha surabhir devī dākṣāyaṇī śubhā upariṣṭāt tatas tasya sā babhūva payasvinī 4 tasyā vaktrāc cyutaḥ phenaḥ kṣīramiśras tadānagha so 'patad vai tatas tasyāṃ citāyāṃ rājadharmaṇaḥ 5 tataḥ saṃjīvitas tena bakarājas tadānagha utpatya ca sameyāya virūpākṣaṃ bakādhipaḥ 6 tato 'bhyayād devarājo virūpākṣapuraṃ tadā prāha cedaṃ virūpākṣaṃ diṣṭyāyaṃ jīvatīty uta 7 śrāvayām āsa cendras taṃ virūpākṣaṃ purātanam yathā śāpaḥ purā datto brahmaṇā rājadharmaṇaḥ 8 yadā bakapatī rājan brahmāṇaṃ nopasarpati tato roṣād idaṃ prāha bakendrāya pitāmahaḥ 9 yasmān mūḍho mama sado nāgato 'sau bakādhamaḥ tasmād vadhaṃ sa duṣṭātmā nacirāt samavāpsyati 10 tadāyaṃ tasya vacanān nihato gautamena vai tenaivāmṛta siktaś ca punaḥ saṃjīvito bakaḥ 11 rājadharmā tataḥ prāha praṇipatya puraṃdaram yadi te 'nugraha kṛtā mayi buddhiḥ puraṃdara sakhāyaṃ me sudayitaṃ gautamaṃ jīvayety uta 12 tasya vākyaṃ samājñāya vāsavaḥ puruṣarṣabha saṃjīvayitvā sakhye vai prādāt taṃ gautamaṃ tadā 13 sa bhāṇḍopaskaraṃ rājaṃs tam āsādya bakādhipaḥ saṃpariṣvajya suhṛdaṃ prītyā paramayā yutaḥ 14 atha taṃ pāpakarmāṇaṃ rājadharmā bakādhipaḥ visarjayitvā sadhanaṃ praviveśa svam ālayam 15 yathocitaṃ ca sa bako yayau brahma sadas tadā brahmā ca taṃ mahātmānam ātithyenābhyapūjayat 16 gautamaś cāpi saṃprāpya punas taṃ śabarālayam śūdrāyāṃ janayām āsa putrān duṣkṛtakāriṇaḥ 17 śāpaś ca sumahāṃs tasya dattaḥ suragaṇais tadā kukṣau punarbhvāṃ bhāryāyāṃ janayitvā cirāt sutān nirayaṃ prāpsyati mahat kṛtaghno 'yam iti prabho 18 etat prāha purā sarvaṃ nārado mama bhārata saṃsmṛtya cāpi sumahad ākhyānaṃ puruṣarṣabha mayāpi bhavate sarvaṃ yathāvad upavarṇitam 19 kutaḥ kṛtaghnasya yaśaḥ kutaḥ sthānaṃ kutaḥ sukham aśraddheyaḥ kṛtaghno hi kṛtaghne nāsti niṣkṛtiḥ 20 mitradroho na kartavyaḥ puruṣeṇa viśeṣataḥ mitra dhrun nirayaṃ ghoram anantaṃ pratipadyate 21 kṛtajñena sadā bhāvyaṃ mitra kāmena cānagha mitrāt prabhavate satyaṃ mitrāt prabhavate balam satkārair uttamair mitraṃ pūjayeta vicakṣaṇaḥ 22 parityājyo budhaiḥ pāpaḥ kṛtaghno nirapatrapaḥ mitradrohī kulāṅgāraḥ pāpakarmā narādhamaḥ 23 eṣa dharmabhṛtāṃ śreṣṭha proktaḥ pāpo mayā tava mitradrohī kṛtaghno vai kiṃ bhūyaḥ śrotum icchasi 24 [v] etac chrutvā tadā vākyaṃ bhīṣmeṇoktaṃ mahātmanā yudhiṣṭhiraḥ prītamanā babhūva janamejaya |