|
1
[युधिस्ठिर] असंतॊषः परमाथश च मथॊ रागॊ ऽपरशान्तता बलं मॊहॊ ऽभिमानश च उथ्वेगश चापि सर्वशः 2 एभिः पाप्मभिर आविष्टॊ राज्यं तवम अभिकाङ्क्षसि निरामिषॊ विनिर्मुक्तः परशान्तः सुसुखी भव 3 य इमाम अखिलां भूमिं शिष्याथ एकॊ महीपतिः तस्याप्य उथरम एवैकं किम इथं तवं परशंससि 4 नाह्ना पूरयितुं शक्या न मासेन नरर्षभ अपूर्यां पूरयन्न इच्छाम आयुषापि न शक्नुयात 5 यदेथ्धः परज्वलत्य अग्निर असमिथ्धः परशाम्यति अल्पाहारतया तव अग्निं शमयौथर्यम उत्दितम जयॊथरं पृदिव्या ते शरेयॊ निर्जितया जितम 6 मानुषान कामभॊगांस तवम ऐश्वर्यं च परशंससि अभॊगिनॊ ऽबलाश चैव यान्ति सदानम अनुत्तमम 7 यॊगक्षेमौ च राष्ट्रस्य धर्माधर्मौ तवयि सदितौ मुच्यस्व महतॊ भारात तयागम एवाभिसंश्रय 8 एकॊथर कृते वयाघ्रः करॊति विघसं बहु तम अन्ये ऽपय उपजीवन्ति मन्थवेगं चरा मृगाः 9 विषयान परतिसंहृत्य संन्यासं कुरुते यतिः न च तुष्यन्ति राजानः पश्य बुथ्ध्यन्तरं यदा 10 पत्राहारैर अश्मकुट्टैर थन्तॊलूखलिकैस तदा अब्भक्षैर वायुभक्षैश च तैर अयं नरकॊ जितः 11 यश चेमां वसुधां कृत्स्नां परशासेथ अखिलां नृपः तुल्याश्म काञ्चनॊ यश च स कृतार्दॊ न पार्दिवः 12 संकल्पेषु निरारम्भॊ निराशॊ निर्ममॊ भव विशॊकं सदानम आतिष्ठ इह चामुत्र चाव्ययम 13 निरामिषा न शॊचन्ति शॊचसि तवं किम आमिषम परित्यज्यामिषं सर्वं मृषावाथात परमॊक्ष्यसे 14 पन्दानौ पितृयानश च थेव यानश च विश्रुतौ ईजानाः पितृयानेन थेव यानेन मॊक्षिणः 15 तपसा बरह्मचर्येण सवाध्यायेन च पाविताः विमुच्य थेहान वै भान्ति मृत्यॊर अविषयं गताः 16 आमिषं बन्धनं लॊके कर्मेहॊक्तं तदामिषम ताभ्यां विमुक्तः पाशाभ्यां पथम आप्नॊति तत्परम 17 अपि गादाम इमां गीतां जनकेन वथन्त्य उत निर्थ्वन्थ्वेन विमुक्तेन मॊक्षं समनुपश्यता 18 अनन्तं बत मे वित्तं यस्य मे नास्ति किं चन मिदिलायां परथीप्तायां न मे थह्यति किं चन 19 परज्ञा परसाथम आरुह्य न शॊच्याञ शॊचतॊ जनान जगतीस्दान इवाथ्रिस्दॊ मन्थबुथ्धीन अवेक्षते 20 थृश्यं पश्यति यः पश्यन स चक्षुष्मान स बुथ्धिमान अज्ञातानां च विज्ञानात संबॊधाथ बुथ्धिर उच्यते 21 यस तु वाचं विजानाति बहुमानम इयात स वै बरह्म भावप्रसूतानां वैथ्यानां भावितात्मनाम 22 यथा भूतपृदग्भावम एकस्दम अनुपश्यति तत एव च विस्तारं बरह्म संपथ्यते तथा 23 ते जनानां गतिं यान्ति नाविथ्वांसॊ ऽलपचेतसः नाबुथ्धयॊ नातपसः सर्वं बुथ्धौ परतिष्ठितम |
1
[yudhisṭhira] asaṃtoṣaḥ pramādaś ca mado rāgo 'praśāntatā balaṃ moho 'bhimānaś ca udvegaś cāpi sarvaśaḥ 2 ebhiḥ pāpmabhir āviṣṭo rājyaṃ tvam abhikāṅkṣasi nirāmiṣo vinirmuktaḥ praśāntaḥ susukhī bhava 3 ya imām akhilāṃ bhūmiṃ śiṣyād eko mahīpatiḥ tasyāpy udaram evaikaṃ kim idaṃ tvaṃ praśaṃsasi 4 nāhnā pūrayituṃ śakyā na māsena nararṣabha apūryāṃ pūrayann icchām āyuṣāpi na śaknuyāt 5 yatheddhaḥ prajvalaty agnir asamiddhaḥ praśāmyati alpāhāratayā tv agniṃ śamayaudaryam utthitam jayodaraṃ pṛthivyā te śreyo nirjitayā jitam 6 mānuṣān kāmabhogāṃs tvam aiśvaryaṃ ca praśaṃsasi abhogino 'balāś caiva yānti sthānam anuttamam 7 yogakṣemau ca rāṣṭrasya dharmādharmau tvayi sthitau mucyasva mahato bhārāt tyāgam evābhisaṃśraya 8 ekodara kṛte vyāghraḥ karoti vighasaṃ bahu tam anye 'py upajīvanti mandavegaṃ carā mṛgāḥ 9 viṣayān pratisaṃhṛtya saṃnyāsaṃ kurute yatiḥ na ca tuṣyanti rājānaḥ paśya buddhyantaraṃ yathā 10 patrāhārair aśmakuṭṭair dantolūkhalikais tathā abbhakṣair vāyubhakṣaiś ca tair ayaṃ narako jitaḥ 11 yaś cemāṃ vasudhāṃ kṛtsnāṃ praśāsed akhilāṃ nṛpaḥ tulyāśma kāñcano yaś ca sa kṛtārtho na pārthivaḥ 12 saṃkalpeṣu nirārambho nirāśo nirmamo bhava viśokaṃ sthānam ātiṣṭha iha cāmutra cāvyayam 13 nirāmiṣā na śocanti śocasi tvaṃ kim āmiṣam parityajyāmiṣaṃ sarvaṃ mṛṣāvādāt pramokṣyase 14 panthānau pitṛyānaś ca deva yānaś ca viśrutau ījānāḥ pitṛyānena deva yānena mokṣiṇaḥ 15 tapasā brahmacaryeṇa svādhyāyena ca pāvitāḥ vimucya dehān vai bhānti mṛtyor aviṣayaṃ gatāḥ 16 āmiṣaṃ bandhanaṃ loke karmehoktaṃ tathāmiṣam tābhyāṃ vimuktaḥ pāśābhyāṃ padam āpnoti tatparam 17 api gāthām imāṃ gītāṃ janakena vadanty uta nirdvandvena vimuktena mokṣaṃ samanupaśyatā 18 anantaṃ bata me vittaṃ yasya me nāsti kiṃ cana mithilāyāṃ pradīptāyāṃ na me dahyati kiṃ cana 19 prajñā prasādam āruhya na śocyāñ śocato janān jagatīsthān ivādristho mandabuddhīn avekṣate 20 dṛśyaṃ paśyati yaḥ paśyan sa cakṣuṣmān sa buddhimān ajñātānāṃ ca vijñānāt saṃbodhād buddhir ucyate 21 yas tu vācaṃ vijānāti bahumānam iyāt sa vai brahma bhāvaprasūtānāṃ vaidyānāṃ bhāvitātmanām 22 yadā bhūtapṛthagbhāvam ekastham anupaśyati tata eva ca vistāraṃ brahma saṃpadyate tadā 23 te janānāṃ gatiṃ yānti nāvidvāṃso 'lpacetasaḥ nābuddhayo nātapasaḥ sarvaṃ buddhau pratiṣṭhitam |