|
1
[व] एवम उक्त्वा तु गान्धारी युधिष्ठिरम अपृच्छत कव स राजेति सक्रॊधा पुत्रपौत्र वधार्थिता 2 ताम अभ्यगच्छथ राजेन्थ्रॊ वेपमानः कृताञ्जलिः युधिष्ठिर इथं चैनां मधुरं वाक्यम अब्रवीत 3 पुत्र हन्ता नृशंसॊ ऽहं तव थेवि युधिष्ठिरः शापार्हः पृदिवी नाशे हेतुभूतः शपस्व माम 4 न हि मे जीवितेनार्दॊ न राज्येन धनेन वा ताथृशान सुहृथॊ हत्वा मूढस्यास्य सुहृथ थरुहः 5 तम एवं वाथिनं भीतं संनिकर्ष गतं तथा नॊवाच किं चिथ गान्धारी निःश्वासपरमा भृशम 6 तस्यावनत थेहस्य पाथयॊर निपतिष्यतः युधिष्ठिरस्य नृपतेर धर्मज्ञा धर्मथर्शिनी अङ्गुल्य अग्राणि थथृशे थेवी पट्टान्तरेण सा 7 ततः स कु नकी भूतॊ थर्शनीयनखॊ नृपः तं थृष्ट्वा चार्जुनॊ ऽगच्छथ वासुथेवस्य पृष्ठतः 8 एवं संचेष्टमानांस तान इतश चेतश च भारत गान्धारी विगतक्रॊधा सान्त्वयाम आस मातृवत 9 तया ते समनुज्ञाता मातरं वीरमातरम अभ्यगच्छन्त सहिताः पृदां पृदुल वक्षसः 10 चिरस्य थृष्ट्वा पुत्रान सा पुत्राधिभिर अभिप्लुता बाष्पम आहारयथ थेवी वस्त्रेणावृत्य वै मुखम 11 ततॊ बाष्पं समुत्सृज्य सह पुत्रैस तदा पृदा अपश्यथ एताञ शस्त्रौघैर बहुधा परिविक्षतान 12 सा तान एकैकशः पुत्रान संस्पृशन्ती पुनः पुनः अन्वशॊचन्त थुःखार्ता थरौपथीं च हतात्मजाम रुथतीम अद पाञ्चालीं थथर्श पतितां भुवि 13 [थर] आर्ये पौत्राः कव ते सर्वे सौभथ्र सहिता गताः न तवां ते ऽथयाभिगच्छन्ति चिरथृष्टां तपस्विनीम किं नु राज्येन वै कार्यं विहीनायाः सुतैर मम 14 [व] तां समाश्वासयाम आस पृदा पृदुल लॊचना उत्दाप्य याज्ञसेनीं तु रुथतीं शॊककर्शिताम 15 तयैव सहिता चापि पुत्रैर अनुगता पृदा अभ्यगच्छत गान्धारीम आर्ताम आर्ततरा सवयम 16 ताम उवाचाद गान्धारी सह वध्वा यशस्विनीम मैवं पुत्रीति शॊकार्ता पश्य माम अपि थुःखिताम 17 मन्ये लॊकविनाशॊ ऽयं कालपर्याय चॊथितः अवश्य भावी संप्राप्तः सवभावाल लॊमहर्षणः 18 इथं तत समनुप्राप्तं विथुरस्य वचॊ महत असिथ्धानुनये कृष्णे यथ उवाच महामतिः 19 तस्मिन्न अपरिहार्ये ऽरदे वयतीते च विशेषतः मा शुचॊ न हि शॊच्यास ते संग्रामे निधनं गताः 20 यदैव तवं तदैवाहं कॊ वा माश्वासयिष्यति ममैव हय अपराधेन कुलम अग्र्यं विनाशितम |
1
[v] evam uktvā tu gāndhārī yudhiṣṭhiram apṛcchata kva sa rājeti sakrodhā putrapautra vadhārditā 2 tām abhyagacchad rājendro vepamānaḥ kṛtāñjaliḥ yudhiṣṭhira idaṃ caināṃ madhuraṃ vākyam abravīt 3 putra hantā nṛśaṃso 'haṃ tava devi yudhiṣṭhiraḥ śāpārhaḥ pṛthivī nāśe hetubhūtaḥ śapasva mām 4 na hi me jīvitenārtho na rājyena dhanena vā tādṛśān suhṛdo hatvā mūḍhasyāsya suhṛd druhaḥ 5 tam evaṃ vādinaṃ bhītaṃ saṃnikarṣa gataṃ tadā novāca kiṃ cid gāndhārī niḥśvāsaparamā bhṛśam 6 tasyāvanata dehasya pādayor nipatiṣyataḥ yudhiṣṭhirasya nṛpater dharmajñā dharmadarśinī aṅguly agrāṇi dadṛśe devī paṭṭāntareṇa sā 7 tataḥ sa ku nakī bhūto darśanīyanakho nṛpaḥ taṃ dṛṣṭvā cārjuno 'gacchad vāsudevasya pṛṣṭhataḥ 8 evaṃ saṃceṣṭamānāṃs tān itaś cetaś ca bhārata gāndhārī vigatakrodhā sāntvayām āsa mātṛvat 9 tayā te samanujñātā mātaraṃ vīramātaram abhyagacchanta sahitāḥ pṛthāṃ pṛthula vakṣasaḥ 10 cirasya dṛṣṭvā putrān sā putrādhibhir abhiplutā bāṣpam āhārayad devī vastreṇāvṛtya vai mukham 11 tato bāṣpaṃ samutsṛjya saha putrais tathā pṛthā apaśyad etāñ śastraughair bahudhā parivikṣatān 12 sā tān ekaikaśaḥ putrān saṃspṛśantī punaḥ punaḥ anvaśocanta duḥkhārtā draupadīṃ ca hatātmajām rudatīm atha pāñcālīṃ dadarśa patitāṃ bhuvi 13 [dr] ārye pautrāḥ kva te sarve saubhadra sahitā gatāḥ na tvāṃ te 'dyābhigacchanti ciradṛṣṭāṃ tapasvinīm kiṃ nu rājyena vai kāryaṃ vihīnāyāḥ sutair mama 14 [v] tāṃ samāśvāsayām āsa pṛthā pṛthula locanā utthāpya yājñasenīṃ tu rudatīṃ śokakarśitām 15 tayaiva sahitā cāpi putrair anugatā pṛthā abhyagacchata gāndhārīm ārtām ārtatarā svayam 16 tām uvācātha gāndhārī saha vadhvā yaśasvinīm maivaṃ putrīti śokārtā paśya mām api duḥkhitām 17 manye lokavināśo 'yaṃ kālaparyāya coditaḥ avaśya bhāvī saṃprāptaḥ svabhāvāl lomaharṣaṇaḥ 18 idaṃ tat samanuprāptaṃ vidurasya vaco mahat asiddhānunaye kṛṣṇe yad uvāca mahāmatiḥ 19 tasminn aparihārye 'rthe vyatīte ca viśeṣataḥ mā śuco na hi śocyās te saṃgrāme nidhanaṃ gatāḥ 20 yathaiva tvaṃ tathaivāhaṃ ko vā māśvāsayiṣyati mamaiva hy aparādhena kulam agryaṃ vināśitam |