|
1
[व] तच छरुत्वा वचनं तस्या भीमसेनॊ ऽद भीतवत गान्धारीं परत्युवाचेथं वचः सानुनयं तथा 2 अधर्मॊ यथि वा धर्मस तरासात तत्र मया कृतः आत्मानं तरातुकामेन तन मे तवं कषन्तुम अर्हसि 3 न हि युथ्धेन पुत्रस ते धर्मेण स महाबलः शक्यः केन चिथ उथ्यन्तुम अतॊ विषमम आचरम 4 सैन्यस्यैकॊ ऽवशिष्टॊ ऽयं गथायुथ्धे च वीर्यवान मां हत्वा न हरेथ राज्यम इति चैतत कृतं मया 5 राजपुत्रीं च पाञ्चालीम एकवस्त्रां रजस्वलाम भवत्या विथितं सर्वम उक्तवान यत सुतस तव 6 सुयॊधनम असंगृह्य न शक्या भूः स सारगा केवला भॊक्तुम अस्माभिर अतश चैतत कृतं मया 7 तच चाप्य अप्रियम अस्माकं पुत्रस ते समुपाचरत थरौपथ्या यत सभामध्ये सव्यम ऊरुम अथर्शयत 8 तत्रैव वध्यः सॊ ऽसमाकं थुराचारॊ ऽमब ते सुतः धर्मराजाज्ञया चैव सदिताः सम समये तथा 9 वैरम उथ्धुक्षितं राज्ञि पुत्रेण तव तन महत कलेशिताश च वने नित्यं तत एतत कृतं मया 10 वैरस्यास्य गतः पारं हत्वा थुर्यॊधनं रणे राज्यं युधिष्ठिरः पराप्तॊ वयं च गतमन्यवः 11 [गान्धारी] न तस्यैष वधस तात यत परशंससि मे सुतम कृतवांश चापि तत सर्वं यथ इथं भाषसे मयि 12 हताश्वे नकुले यत तथ वृषसेनेन भारत अपिबः शॊणितं संख्ये थुःशासन शरीरजम 13 सथ्भिर विगर्हितं घॊरम अनार्य जनसेवितम करूरं कर्माकरॊः कस्मात तथ अयुक्तं वृकॊथर 14 [भीम] अन्यस्यापि न पातव्यं रुधिरं किं पुनः सवकम यदैवात्मा तदा भराता विशेषॊ नास्ति कश चन 15 रुधिरं न वयतिक्रामथ थन्तौष्ठं मे ऽमब मा शुचः वैवस्वतस तु तथ वेथ हस्तौ मे रुधिरॊक्षितौ 16 हताश्वं नकुलं थृष्ट्वा वृषसेनेन संयुगे भरातॄणां संप्रहृष्टानां तरासः संजनितॊ मया 17 केशपक्षपरामर्शे थरौपथ्या थयूतकारिते करॊधाथ यथ अब्रुवं चाहं तच च मे हृथि वर्तते 18 कषत्रधर्माच चयुतॊ राज्ञि भवेयं शास्वतीः समाः परतिज्ञां ताम अनिस्तीर्य ततस तत कृतवान अहम 19 न माम अर्हसि गान्धारि थॊषेण परिशङ्कितुम अनिगृह्य पुरा पुत्रान अस्मास्व अनपकारिषु 20 [ग] वृथ्धस्यास्य शतं पुत्रान निघ्नंस तवम अपराजितः कस्मान न शेषयः कं चिथ येनाल्पम अपराधितम 21 संतानम आवयॊस तात वृथ्धयॊर हृतराज्ययॊः अक्दम अन्धथ्वयस्यास्य यष्टिर एका न वर्जिता 22 शेषे हय अवस्दिते तात पुत्राणाम अन्तके तवयि न मे थुःखं भवेथ एतथ यथि तवं धर्मम आचरः |
1
[v] tac chrutvā vacanaṃ tasyā bhīmaseno 'tha bhītavat gāndhārīṃ pratyuvācedaṃ vacaḥ sānunayaṃ tadā 2 adharmo yadi vā dharmas trāsāt tatra mayā kṛtaḥ ātmānaṃ trātukāmena tan me tvaṃ kṣantum arhasi 3 na hi yuddhena putras te dharmeṇa sa mahābalaḥ śakyaḥ kena cid udyantum ato viṣamam ācaram 4 sainyasyaiko 'vaśiṣṭo 'yaṃ gadāyuddhe ca vīryavān māṃ hatvā na hared rājyam iti caitat kṛtaṃ mayā 5 rājaputrīṃ ca pāñcālīm ekavastrāṃ rajasvalām bhavatyā viditaṃ sarvam uktavān yat sutas tava 6 suyodhanam asaṃgṛhya na śakyā bhūḥ sa sāragā kevalā bhoktum asmābhir ataś caitat kṛtaṃ mayā 7 tac cāpy apriyam asmākaṃ putras te samupācarat draupadyā yat sabhāmadhye savyam ūrum adarśayat 8 tatraiva vadhyaḥ so 'smākaṃ durācāro 'mba te sutaḥ dharmarājājñayā caiva sthitāḥ sma samaye tadā 9 vairam uddhukṣitaṃ rājñi putreṇa tava tan mahat kleśitāś ca vane nityaṃ tata etat kṛtaṃ mayā 10 vairasyāsya gataḥ pāraṃ hatvā duryodhanaṃ raṇe rājyaṃ yudhiṣṭhiraḥ prāpto vayaṃ ca gatamanyavaḥ 11 [gāndhārī] na tasyaiṣa vadhas tāta yat praśaṃsasi me sutam kṛtavāṃś cāpi tat sarvaṃ yad idaṃ bhāṣase mayi 12 hatāśve nakule yat tad vṛṣasenena bhārata apibaḥ śoṇitaṃ saṃkhye duḥśāsana śarīrajam 13 sadbhir vigarhitaṃ ghoram anārya janasevitam krūraṃ karmākaroḥ kasmāt tad ayuktaṃ vṛkodara 14 [bhīma] anyasyāpi na pātavyaṃ rudhiraṃ kiṃ punaḥ svakam yathaivātmā tathā bhrātā viśeṣo nāsti kaś cana 15 rudhiraṃ na vyatikrāmad dantauṣṭhaṃ me 'mba mā śucaḥ vaivasvatas tu tad veda hastau me rudhirokṣitau 16 hatāśvaṃ nakulaṃ dṛṣṭvā vṛṣasenena saṃyuge bhrātṝṇāṃ saṃprahṛṣṭānāṃ trāsaḥ saṃjanito mayā 17 keśapakṣaparāmarśe draupadyā dyūtakārite krodhād yad abruvaṃ cāhaṃ tac ca me hṛdi vartate 18 kṣatradharmāc cyuto rājñi bhaveyaṃ śāsvatīḥ samāḥ pratijñāṃ tām anistīrya tatas tat kṛtavān aham 19 na mām arhasi gāndhāri doṣeṇa pariśaṅkitum anigṛhya purā putrān asmāsv anapakāriṣu 20 [g] vṛddhasyāsya śataṃ putrān nighnaṃs tvam aparājitaḥ kasmān na śeṣayaḥ kaṃ cid yenālpam aparādhitam 21 saṃtānam āvayos tāta vṛddhayor hṛtarājyayoḥ aktham andhadvayasyāsya yaṣṭir ekā na varjitā 22 śeṣe hy avasthite tāta putrāṇām antake tvayi na me duḥkhaṃ bhaved etad yadi tvaṃ dharmam ācaraḥ |