|
1
[स] महासत्त्वौ तु तौ थृष्ट्वा सहितौ केशवार्जुनौ हतम आधिरदिं मेने संख्ये गाण्डीवधन्वना 2 ताव अभ्यनन्थत कौन्तेयः साम्ना परमवल्गुना समितपूर्वम अमित्रघ्नः पूजयन भरतर्षभ 3 [य] सवागत्वं थेवकीपुत्र सवागतं ते धनंजय परियं मे थर्शनं बाढं युवयॊर अच्युतार्जुनौ 4 अक्षताब्भ्याम अरिष्टाभ्यां कदं युध्य महारद आशीविषसमं युथ्धे सर्वशस्त्रविशारथम 5 अग्रगं धार्तराष्ट्राणां सवेषां शर्म वर्म च रक्षितं वृषसेनेन सुषेणेन च धन्विना 6 अनुज्ञातं महावीर्यं रमेणास्त्रेषु थुर्जयम तरातारं धार्तराष्ट्राणां गन्तारं वाहिनीमुखे 7 हन्तारम अरिसैन्यानाम अमित्रगणमर्थनम थुर्यॊधन हिते युक्तम अस्मथ युथ्धाय चॊथ्यतम 8 अप्रधृष्यं महायुथ्धे थेवैर अपि सवासवैः अनलानिलयॊस तुल्यं तेजसा च बलेन च 9 पातालम इव गम्भीरं सुहृथ आनन्थवर्धनम अन्तकाभम अमित्राणां कर्णं हत्वा महाहवे थिष्ट्या युवाम अनुप्राप्तौ जित्वासुरम इवामरौ 10 तेन युथ्धम अथीनेन मया हय अथ्याच्युतार्जुनौ कुपितेनान्तकेनेव परजाः सर्वा जिघांसता 11 तेन केतुश च मे छिन्नॊ हतौ च पार्ष्णिसारदी हतवाहः कृतश चास्मि युयुधानस्य पश्यतः 12 धृष्टथ्युम्नस्य यमयॊर वीरस्य च शिखण्डिनः पश्यतां थरौपथेयानां पाञ्चालानां च सर्वशः 13 एताञ जित्वा महावीर्यान कर्णः शत्रुगणान बहून जितवान मां महाबाहॊ यतमानं महारणे 14 अनुसृज्य च मां युथ्धे परुषाण्य उक्तवान बहु तत्र तत्र युधां शरेष्ठः परिभूय न संशयः 15 भीमसेनप्रभावात तु यज जीवामि धनंजय बहुनात्र किम उक्तेन नाहं तत सॊढुम उत्सहे 16 तरयॊथशाहं वर्षाणि यस्माथ भीतॊ धनंजय न सम निथ्रां लभे रात्रौ न चाहनि सुखं कव चित 17 तस्य थवेषेण संयुक्तः परिथह्ये धनंजय आत्मनॊ मरणां जानन वाध्रीणस इव थविपः 18 यस्यायम अगमत कालश चिन्तयानस्य मे विभॊ कदं शक्यॊ मया कर्णॊ युथ्धे कषपयितुं भवेत 19 जाग्रत सवपंश च कौन्तेय कर्णम एव सथा हय अहम पश्यामि तत्र तत्रैव कर्ण भूतम इथं जगत 20 यत्र यत्र हि गच्छामि कर्णाथ भीतॊ धनंजय तत्र तत्र हि पश्यामि कर्णम एवाग्रतः सदितम 21 सॊ ऽहं तेनैव वीरेण समरेष्व अपलायिना सहयः सरदः पार्द जित्वा जीवन विसार्जितः 22 कॊ नु मे जीवितेनार्दॊ राज्येनार्दॊ ऽद वा पुनः ममैवं धिक्कृतस्येह कर्णेनाहव शॊभिना 23 न पराप्तपूर्वं यथ भीष्मात कृपाथ थरॊणाच च संयुगे तत पराप्तम अथ्य मे युथ्धे सूतपुत्रान महारदात 24 तत तवा पृच्छामि कौन्तेय यदा हय अकुशलस तदा तन ममाचक्ष्व कार्त्स्न्येन यदा कर्णस तवया हतः 25 शक्र वीर्यसमॊ युथ्धे यम तुल्यपराक्रमः राम तुल्यस तदास्त्रे यः स कदं वै निषूथितः 26 महारदः समाख्यातः सर्वयुथ्धविशारथः धनुर्धराणां परवरः सर्वेषाम एकपूरुषः 27 पूजितॊ धृतराष्ट्रेण सपुत्रेण विशां पते सथा तवथर्दं राधेयः स कदं निहतस तवया 28 धृतराष्ट्रॊ हि यॊधेषु सर्वेष्व एव सथार्जुन तव मृत्युं रणे कर्णं मन्यते पुरुषर्षभः 29 स तवया पुरुषव्याघ्र कदं युथ्धे निषूथितः तं ममाचक्ष्व बीभत्सॊ यदा कर्णॊ हतस तवया 30 सॊत्सेधम अस्य च शिरः पश्यतां सुहृथां हृतम तवया पुरुषशार्थूल शार्थूलेन यदा रुरॊः 31 यः पर्युपासीत परथिशॊ थिशश च; तवां सूतपुत्रः समरे परीप्सन थित्सुः कर्णः समरे हस्तिपूगं; स हीथानीं कङ्कपत्रैः सुतीक्ष्णैः 32 तवया रणे निहतः सूतपुत्रः; कच चिच छेते भूमितले थुरात्मा कच चित परियं मे परमं तवयाथ्य; कृतं रणे सूतपुत्रं निहत्य 33 यः सर्वतः पर्यपतत तवथर्दे; महान्वितॊ गर्वितः सूतपुत्रः सा शूरमानी समरे समेत्य; कच चित तवया निहतः संयुगे ऽथय 34 रौक्मं रदं हस्तिवरैश च युक्तं; रदं थित्सुर यःपरेभ्यस तवथर्दे साथा रणे सपर्धते यः स पापः; कच चित तवया निहतस तात युथ्धे 35 यॊ ऽसौ नित्यं शूर मथेन मत्तॊ; विकत्दते संसथि कौरवाणाम परियॊ ऽतयर्दं तस्य सुयॊधनस्य; कच चित स पापॊ निहतस तवयाथ्य 36 कच चित समागम्य धनुःप्रमुक्तैस; तवत परेषितैर लॊहितार्दैर विहंगैः शेते ऽथय पापः स विभिन्नगात्रः; कच चिथ भग्नॊ धार्तराष्ट्रस्य बाहुः 37 यॊ ऽसौ सथा शलाघते राजमध्ये; थुर्यॊधनं हर्षयन थर्पपूर्णः अहं हन्ता फल्गुनस्येति मॊहात; कच्चिथ धतस तस्य न वै तदा रदः 38 नाहं पाथौ धावयिष्ये कथा चिथ; यावत सदितः पार्द इत्य अल्पबुथ्धिः वरतं तस्यैतत सर्वथा शक्रसूनॊ; कच चित तवया निहतः सॊ ऽथय कर्णः 39 यॊ ऽसौ कृष्णाम अब्रवीथ थुष्टबुथ्धिः; कर्णः सभायां कुरुवीरमध्ये किं पाण्डवांस तवं न जहासि कृष्णे; सुथुर्बलान पतितान हीनसत्त्वान 40 यत तत कर्णः परत्यजानात तवथर्दे; नाहत्वाहं सह कृष्णेन पार्दम इहॊपयातेति स पापबुथ्धिः; कच चिच छेते शरसंभिन्न गात्रः 41 कच चित संग्रामे विथितॊ वा तथायं; समागमः सृञ्जय कौरवाणाम यत्रावस्दाम ईथृशीं परापितॊ ऽहं; कच चित तवया सॊ ऽथय हतः समेत्य 42 कच चित तवया तस्य सुमन्थबुथ्धेर; गाण्डीवमुक्तैर विशिखैर जवलथ्भिः सकुण्डलं भानुमथ उत्तमाङ्गं; कायात परकृत्तं युधि सव्यसाचिन 43 यत तन मया बाणसमर्पितेन; धयातॊ ऽसि कर्णस्य वधाय वीर तन मे तवया कच चिथ अमॊघम अथ्य; धयातं कृतं कर्ण निपातनेन 44 यथ थर्पपूर्णः स सुयॊधनॊ ऽसमान; अवेक्षते कर्ण समाश्रयेण कच चित तवया सॊ ऽथय समाश्रयॊ ऽसय; भग्नः पराक्रम्य सुयॊधनस्य 45 यॊ नः पुरा षण्ढतिलान अवॊचत; सभामध्ये पार्दिवानां समक्षम स थुर्मतिः कच्च चिथ उपेत्य संख्ये; तवया हतः सूतपुत्रॊ ऽतयमर्षी 46 यः सूतपुत्रः परहसन थुरात्मा; पुराब्रवीन निजितां सौबलेन सवयं परसह्यानय याज्ञसेनीम; अपीह कच्च चित स हतस तवयाथ्य 47 यः शस्त्रभृच छरेष्ठतमं पृदिव्यां; पितामहं वयाक्षिपथ अल्पचेताः संख्यायमानॊ ऽरधरदः स कच चित; तवया हतॊ ऽथयाधिरदिर थुरात्मा 48 अमर्षणं निकृतिसमीरणेरितं; हृथि शरितं जवलनम इमं सथा मम हतॊ मया सॊ ऽथय समेत्य पापधीर; इति बरुवन परशमय मे ऽथय फल्गुन |
1
[s] mahāsattvau tu tau dṛṣṭvā sahitau keśavārjunau hatam ādhirathiṃ mene saṃkhye gāṇḍīvadhanvanā 2 tāv abhyanandat kaunteyaḥ sāmnā paramavalgunā smitapūrvam amitraghnaḥ pūjayan bharatarṣabha 3 [y] svāgatvaṃ devakīputra svāgataṃ te dhanaṃjaya priyaṃ me darśanaṃ bāḍhaṃ yuvayor acyutārjunau 4 akṣatābbhyām ariṣṭābhyāṃ kathaṃ yudhya mahāratha āśīviṣasamaṃ yuddhe sarvaśastraviśāradam 5 agragaṃ dhārtarāṣṭrāṇāṃ saveṣāṃ śarma varma ca rakṣitaṃ vṛṣasenena suṣeṇena ca dhanvinā 6 anujñātaṃ mahāvīryaṃ rameṇāstreṣu durjayam trātāraṃ dhārtarāṣṭrāṇāṃ gantāraṃ vāhinīmukhe 7 hantāram arisainyānām amitragaṇamardanam duryodhana hite yuktam asmad yuddhāya codyatam 8 apradhṛṣyaṃ mahāyuddhe devair api savāsavaiḥ analānilayos tulyaṃ tejasā ca balena ca 9 pātālam iva gambhīraṃ suhṛd ānandavardhanam antakābham amitrāṇāṃ karṇaṃ hatvā mahāhave diṣṭyā yuvām anuprāptau jitvāsuram ivāmarau 10 tena yuddham adīnena mayā hy adyācyutārjunau kupitenāntakeneva prajāḥ sarvā jighāṃsatā 11 tena ketuś ca me chinno hatau ca pārṣṇisārathī hatavāhaḥ kṛtaś cāsmi yuyudhānasya paśyataḥ 12 dhṛṣṭadyumnasya yamayor vīrasya ca śikhaṇḍinaḥ paśyatāṃ draupadeyānāṃ pāñcālānāṃ ca sarvaśaḥ 13 etāñ jitvā mahāvīryān karṇaḥ śatrugaṇān bahūn jitavān māṃ mahābāho yatamānaṃ mahāraṇe 14 anusṛjya ca māṃ yuddhe paruṣāṇy uktavān bahu tatra tatra yudhāṃ śreṣṭhaḥ paribhūya na saṃśayaḥ 15 bhīmasenaprabhāvāt tu yaj jīvāmi dhanaṃjaya bahunātra kim uktena nāhaṃ tat soḍhum utsahe 16 trayodaśāhaṃ varṣāṇi yasmād bhīto dhanaṃjaya na sma nidrāṃ labhe rātrau na cāhani sukhaṃ kva cit 17 tasya dveṣeṇa saṃyuktaḥ paridahye dhanaṃjaya ātmano maraṇāṃ jānan vādhrīṇasa iva dvipaḥ 18 yasyāyam agamat kālaś cintayānasya me vibho kathaṃ śakyo mayā karṇo yuddhe kṣapayituṃ bhavet 19 jāgrat svapaṃś ca kaunteya karṇam eva sadā hy aham paśyāmi tatra tatraiva karṇa bhūtam idaṃ jagat 20 yatra yatra hi gacchāmi karṇād bhīto dhanaṃjaya tatra tatra hi paśyāmi karṇam evāgrataḥ sthitam 21 so 'haṃ tenaiva vīreṇa samareṣv apalāyinā sahayaḥ sarathaḥ pārtha jitvā jīvan visārjitaḥ 22 ko nu me jīvitenārtho rājyenārtho 'tha vā punaḥ mamaivaṃ dhikkṛtasyeha karṇenāhava śobhinā 23 na prāptapūrvaṃ yad bhīṣmāt kṛpād droṇāc ca saṃyuge tat prāptam adya me yuddhe sūtaputrān mahārathāt 24 tat tvā pṛcchāmi kaunteya yathā hy akuśalas tathā tan mamācakṣva kārtsnyena yathā karṇas tvayā hataḥ 25 śakra vīryasamo yuddhe yama tulyaparākramaḥ rāma tulyas tathāstre yaḥ sa kathaṃ vai niṣūditaḥ 26 mahārathaḥ samākhyātaḥ sarvayuddhaviśāradaḥ dhanurdharāṇāṃ pravaraḥ sarveṣām ekapūruṣaḥ 27 pūjito dhṛtarāṣṭreṇa saputreṇa viśāṃ pate sadā tvadarthaṃ rādheyaḥ sa kathaṃ nihatas tvayā 28 dhṛtarāṣṭro hi yodheṣu sarveṣv eva sadārjuna tava mṛtyuṃ raṇe karṇaṃ manyate puruṣarṣabhaḥ 29 sa tvayā puruṣavyāghra kathaṃ yuddhe niṣūditaḥ taṃ mamācakṣva bībhatso yathā karṇo hatas tvayā 30 sotsedham asya ca śiraḥ paśyatāṃ suhṛdāṃ hṛtam tvayā puruṣaśārdūla śārdūlena yathā ruroḥ 31 yaḥ paryupāsīt pradiśo diśaś ca; tvāṃ sūtaputraḥ samare parīpsan ditsuḥ karṇaḥ samare hastipūgaṃ; sa hīdānīṃ kaṅkapatraiḥ sutīkṣṇaiḥ 32 tvayā raṇe nihataḥ sūtaputraḥ; kac cic chete bhūmitale durātmā kac cit priyaṃ me paramaṃ tvayādya; kṛtaṃ raṇe sūtaputraṃ nihatya 33 yaḥ sarvataḥ paryapatat tvadarthe; mahānvito garvitaḥ sūtaputraḥ sā śūramānī samare sametya; kac cit tvayā nihataḥ saṃyuge 'dya 34 raukmaṃ rathaṃ hastivaraiś ca yuktaṃ; rathaṃ ditsur yaḥparebhyas tvadarthe sādā raṇe spardhate yaḥ sa pāpaḥ; kac cit tvayā nihatas tāta yuddhe 35 yo 'sau nityaṃ śūra madena matto; vikatthate saṃsadi kauravāṇām priyo 'tyarthaṃ tasya suyodhanasya; kac cit sa pāpo nihatas tvayādya 36 kac cit samāgamya dhanuḥpramuktais; tvat preṣitair lohitārthair vihaṃgaiḥ śete 'dya pāpaḥ sa vibhinnagātraḥ; kac cid bhagno dhārtarāṣṭrasya bāhuḥ 37 yo 'sau sadā ślāghate rājamadhye; duryodhanaṃ harṣayan darpapūrṇaḥ ahaṃ hantā phalgunasyeti mohāt; kaccid dhatas tasya na vai tathā rathaḥ 38 nāhaṃ pādau dhāvayiṣye kadā cid; yāvat sthitaḥ pārtha ity alpabuddhiḥ vrataṃ tasyaitat sarvadā śakrasūno; kac cit tvayā nihataḥ so 'dya karṇaḥ 39 yo 'sau kṛṣṇām abravīd duṣṭabuddhiḥ; karṇaḥ sabhāyāṃ kuruvīramadhye kiṃ pāṇḍavāṃs tvaṃ na jahāsi kṛṣṇe; sudurbalān patitān hīnasattvān 40 yat tat karṇaḥ pratyajānāt tvadarthe; nāhatvāhaṃ saha kṛṣṇena pārtham ihopayāteti sa pāpabuddhiḥ; kac cic chete śarasaṃbhinna gātraḥ 41 kac cit saṃgrāme vidito vā tadāyaṃ; samāgamaḥ sṛñjaya kauravāṇām yatrāvasthām īdṛśīṃ prāpito 'haṃ; kac cit tvayā so 'dya hataḥ sametya 42 kac cit tvayā tasya sumandabuddher; gāṇḍīvamuktair viśikhair jvaladbhiḥ sakuṇḍalaṃ bhānumad uttamāṅgaṃ; kāyāt prakṛttaṃ yudhi savyasācin 43 yat tan mayā bāṇasamarpitena; dhyāto 'si karṇasya vadhāya vīra tan me tvayā kac cid amogham adya; dhyātaṃ kṛtaṃ karṇa nipātanena 44 yad darpapūrṇaḥ sa suyodhano 'smān; avekṣate karṇa samāśrayeṇa kac cit tvayā so 'dya samāśrayo 'sya; bhagnaḥ parākramya suyodhanasya 45 yo naḥ purā ṣaṇḍhatilān avocat; sabhāmadhye pārthivānāṃ samakṣam sa durmatiḥ kacc cid upetya saṃkhye; tvayā hataḥ sūtaputro 'tyamarṣī 46 yaḥ sūtaputraḥ prahasan durātmā; purābravīn nijitāṃ saubalena svayaṃ prasahyānaya yājñasenīm; apīha kacc cit sa hatas tvayādya 47 yaḥ śastrabhṛc chreṣṭhatamaṃ pṛthivyāṃ; pitāmahaṃ vyākṣipad alpacetāḥ saṃkhyāyamāno 'rdharathaḥ sa kac cit; tvayā hato 'dyādhirathir durātmā 48 amarṣaṇaṃ nikṛtisamīraṇeritaṃ; hṛdi śritaṃ jvalanam imaṃ sadā mama hato mayā so 'dya sametya pāpadhīr; iti bruvan praśamaya me 'dya phalguna |