|
1
[धृ] कदं थरॊणॊ महेष्वासः पाण्डवश च धनंजयः समीयतू रणे शूरौ तन ममाचक्ष्व संजय 2 परियॊ हि पाण्डवॊ नित्यं भारथ्वाजस्य धीमतः आचार्यःश च रणे नित्यं परियः पार्दस्य संजय 3 ताव उभौ रदिनौ संख्ये थृप्तौ सिंहाव इवॊत्कटौ कदं समीयतुर युथ्धे भारथ्वाज धनंजयौ 4 [स] न थरॊणः समरे पार्दं जानीते परियम आत्मनः कषत्रधर्मं पुरस्कृत्य पार्दॊ वा गुरुम आहवे 5 न कषत्रिया रणे राजन वर्जयन्ति परस्परम निर्मर्याथं हि युध्यन्ते पितृभिर भरातृभिः सह 6 रणे भारत पार्देन थरॊणॊ विथ्धस तरिभिः शरैः नाचिन्तयत तान बाणान पार्द चापच्युतान युधि 7 शरवृष्ट्य पुनः पार्दश छाथयाम आस तं रणे परजज्वाल च रॊषेण गहने ऽगनिर इवॊत्दितः 8 ततॊ ऽरजुनं रणे थरॊणः शरैः संनतपर्वभिः वारयाम आस राजेन्थ्र नचिराथ इव भारत 9 ततॊ थुर्यॊधनॊ राजा सुशर्माणम अचॊथयत थरॊणस्य समरे राजन पार्ष्णिग्रहण कारणात 10 तरिगर्तराड अपि करुथ्धॊ भृशम आयम्य कार्मुकम छाथयाम आस समरे पार्दं बाणैर अयॊमुखैः 11 ताभ्यां मुक्ताः शरा राजन्न अन्तरिक्षे विरेजिरे हंसा इव महाराज शरत्काले नभस्तले 12 ते शराः पराप्य कौन्तेयं समस्ता विविशुः परभॊ फलभार नतं यथ्वत सवाथु वृक्षं विहंगमाः 13 अर्जुनस तु रणे नाथं विनथ्य रदिनां वरः तरिगर्तराजं समरे सपुत्रं विव्यधे शरैः 14 ते वध्यमानाः पार्देन कालेनेव युगक्षये पार्दम एवाभ्यवर्तन्त मरणे कृतनिश्चयाः मुमुचुः शरवृष्टिं च पाण्डवस्य रदं परति 15 शरवृष्टिं ततस तां तु शरवर्षेण पाण्डवः परतिजग्राह राजेन्थ्र तॊयवृष्टिम इवाचलः 16 तत्राथ्भुतम अपश्याम बीभत्सॊर हस्तलाघवम विमुक्तां बहुभिः शूरैः शस्त्रवृष्टिं थुरासथम 17 यथ एकॊ वारयाम आस मारुतॊ ऽभरगणान इव कर्मणा तेन पार्दस्य तुतुषुर थेवथानवाः 18 अद करुथ्धॊ रणे पार्दस तरिगर्तान परति भारत मुमॊचास्त्रं महाराज वायव्यं पृतना मुखे 19 पराथुरासीत ततॊ वायुः कषॊभयाणॊ नभस्तलम पातयन वै तरुगणान विनिघ्नंश चैव सैनिकान 20 ततॊ थरॊणॊ ऽभिवीक्ष्यैव वायव्यास्त्रं सुथारुणम शैलम अन्यन महाराज घॊरम अस्त्रं मुमॊच ह 21 थरॊणेन युधि निर्मुक्ते तस्मिन्न अस्त्रे महामृधे परशशाम ततॊ वायुः परसन्नाश चाभवन थिशः 22 ततः पाण्डुसुतॊ वीरस तरिगर्तस्य रदव्रजान निरुत्साहान रणे चक्रे विमुखान विपराक्रमान 23 ततॊ थुर्यॊधनॊ राजा कृपश च रदिनां वरः अश्वत्दामा ततः शल्यः काम्बॊजश च सुथक्षिणः 24 विन्थानुविन्थाव आवन्त्यौ बाह्लिकश च स बाह्लिकः महता रदवंशेन पार्दस्यावारयन थिशः 25 तदैव भगथत्तश च शरुतायुश च महाबलः गजानीकेन भीमस्य ताव अवारयतां थिशः 26 भूरिश्रवाः शलश चैव सौबलश च विशां पते शरौघैर विविधैस तूर्णं माथ्रीपुत्राव अवारयन 27 भीष्मस तु सहितः सर्वैर धार्तराष्ट्रस्य सैनिकैः युधिष्ठिरं समासाथ्य सर्वतः पर्यवारयत 28 आपतन्तं गजानीकं थृष्ट्वा पार्दॊ वृकॊथरः लेलिहन सृक्किणी वीरॊ मृगराड इव कानने 29 ततस तु रदिनां शरेष्ठॊ गथां गृह्य महाहवे अवप्लुत्य रदात तूर्णं तव सैन्यम अभीषयत 30 तम उथीक्ष्य गथाहस्तं ततस ते गजसाथिनः परिवव्रू रणे यत्ता भीमसेनं समन्ततः 31 गममध्यम अनुप्राप्तः पाण्डवश च वयराजत मेघजालस्य महतॊ यदा मध्यगतॊ रविः 32 वयधमत स गजानीकं गथया पाण्डवर्षभः महाभ्रजालम अतुलं मातरिश्वेव संततम 33 ते वध्यमाना बलिना भीमसेनेन थन्तिनः आर्तनाथं रणे चक्रुर गर्जन्तॊ जलथा इव 34 बहुधा थारितश चैव विषाणैस तत्र थन्तिभिः फुल्लाशॊक निभः पार्दः शुशुभे रणमूर्धनि 35 विषाणे थन्तिनं गृह्य निर्विषाणम अदाकरॊत विषाणेन च तेनैव कुम्भे ऽभयाहत्य थन्तिनम पातयाम आस समरे थण्डहस्त इवान्तकः 36 शॊणिताक्तां गथां बिभ्रन मेथॊ मज्जा कृतच्छविः कृताङ्गथः शॊणितेन रुथ्रवत परत्यथृश्यत 37 एवं ते वध्यमानास तु हतशेषा महागजाः पराथ्रवन्त थिशॊ राजन विमृथ्नन्तः सवकं बलम 38 थरवथ्भिस तैर महानागैः समन्ताथ भरतर्षभ थुर्यॊधन बलं सर्वं पुनर आसीत परान उखम |
1
[dhṛ] kathaṃ droṇo maheṣvāsaḥ pāṇḍavaś ca dhanaṃjayaḥ samīyatū raṇe śūrau tan mamācakṣva saṃjaya 2 priyo hi pāṇḍavo nityaṃ bhāradvājasya dhīmataḥ ācāryaḥś ca raṇe nityaṃ priyaḥ pārthasya saṃjaya 3 tāv ubhau rathinau saṃkhye dṛptau siṃhāv ivotkaṭau kathaṃ samīyatur yuddhe bhāradvāja dhanaṃjayau 4 [s] na droṇaḥ samare pārthaṃ jānīte priyam ātmanaḥ kṣatradharmaṃ puraskṛtya pārtho vā gurum āhave 5 na kṣatriyā raṇe rājan varjayanti parasparam nirmaryādaṃ hi yudhyante pitṛbhir bhrātṛbhiḥ saha 6 raṇe bhārata pārthena droṇo viddhas tribhiḥ śaraiḥ nācintayata tān bāṇān pārtha cāpacyutān yudhi 7 śaravṛṣṭya punaḥ pārthaś chādayām āsa taṃ raṇe prajajvāla ca roṣeṇa gahane 'gnir ivotthitaḥ 8 tato 'rjunaṃ raṇe droṇaḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ vārayām āsa rājendra nacirād iva bhārata 9 tato duryodhano rājā suśarmāṇam acodayat droṇasya samare rājan pārṣṇigrahaṇa kāraṇāt 10 trigartarāḍ api kruddho bhṛśam āyamya kārmukam chādayām āsa samare pārthaṃ bāṇair ayomukhaiḥ 11 tābhyāṃ muktāḥ śarā rājann antarikṣe virejire haṃsā iva mahārāja śaratkāle nabhastale 12 te śarāḥ prāpya kaunteyaṃ samastā viviśuḥ prabho phalabhāra nataṃ yadvat svādu vṛkṣaṃ vihaṃgamāḥ 13 arjunas tu raṇe nādaṃ vinadya rathināṃ varaḥ trigartarājaṃ samare saputraṃ vivyadhe śaraiḥ 14 te vadhyamānāḥ pārthena kāleneva yugakṣaye pārtham evābhyavartanta maraṇe kṛtaniścayāḥ mumucuḥ śaravṛṣṭiṃ ca pāṇḍavasya rathaṃ prati 15 śaravṛṣṭiṃ tatas tāṃ tu śaravarṣeṇa pāṇḍavaḥ pratijagrāha rājendra toyavṛṣṭim ivācalaḥ 16 tatrādbhutam apaśyāma bībhatsor hastalāghavam vimuktāṃ bahubhiḥ śūraiḥ śastravṛṣṭiṃ durāsadam 17 yad eko vārayām āsa māruto 'bhragaṇān iva karmaṇā tena pārthasya tutuṣur devadānavāḥ 18 atha kruddho raṇe pārthas trigartān prati bhārata mumocāstraṃ mahārāja vāyavyaṃ pṛtanā mukhe 19 prādurāsīt tato vāyuḥ kṣobhayāṇo nabhastalam pātayan vai tarugaṇān vinighnaṃś caiva sainikān 20 tato droṇo 'bhivīkṣyaiva vāyavyāstraṃ sudāruṇam śailam anyan mahārāja ghoram astraṃ mumoca ha 21 droṇena yudhi nirmukte tasminn astre mahāmṛdhe praśaśāma tato vāyuḥ prasannāś cābhavan diśaḥ 22 tataḥ pāṇḍusuto vīras trigartasya rathavrajān nirutsāhān raṇe cakre vimukhān viparākramān 23 tato duryodhano rājā kṛpaś ca rathināṃ varaḥ aśvatthāmā tataḥ śalyaḥ kāmbojaś ca sudakṣiṇaḥ 24 vindānuvindāv āvantyau bāhlikaś ca sa bāhlikaḥ mahatā rathavaṃśena pārthasyāvārayan diśaḥ 25 tathaiva bhagadattaś ca śrutāyuś ca mahābalaḥ gajānīkena bhīmasya tāv avārayatāṃ diśaḥ 26 bhūriśravāḥ śalaś caiva saubalaś ca viśāṃ pate śaraughair vividhais tūrṇaṃ mādrīputrāv avārayan 27 bhīṣmas tu sahitaḥ sarvair dhārtarāṣṭrasya sainikaiḥ yudhiṣṭhiraṃ samāsādya sarvataḥ paryavārayat 28 āpatantaṃ gajānīkaṃ dṛṣṭvā pārtho vṛkodaraḥ lelihan sṛkkiṇī vīro mṛgarāḍ iva kānane 29 tatas tu rathināṃ śreṣṭho gadāṃ gṛhya mahāhave avaplutya rathāt tūrṇaṃ tava sainyam abhīṣayat 30 tam udīkṣya gadāhastaṃ tatas te gajasādinaḥ parivavrū raṇe yattā bhīmasenaṃ samantataḥ 31 gamamadhyam anuprāptaḥ pāṇḍavaś ca vyarājata meghajālasya mahato yathā madhyagato raviḥ 32 vyadhamat sa gajānīkaṃ gadayā pāṇḍavarṣabhaḥ mahābhrajālam atulaṃ mātariśveva saṃtatam 33 te vadhyamānā balinā bhīmasenena dantinaḥ ārtanādaṃ raṇe cakrur garjanto jaladā iva 34 bahudhā dāritaś caiva viṣāṇais tatra dantibhiḥ phullāśoka nibhaḥ pārthaḥ śuśubhe raṇamūrdhani 35 viṣāṇe dantinaṃ gṛhya nirviṣāṇam athākarot viṣāṇena ca tenaiva kumbhe 'bhyāhatya dantinam pātayām āsa samare daṇḍahasta ivāntakaḥ 36 śoṇitāktāṃ gadāṃ bibhran medo majjā kṛtacchaviḥ kṛtāṅgadaḥ śoṇitena rudravat pratyadṛśyata 37 evaṃ te vadhyamānās tu hataśeṣā mahāgajāḥ prādravanta diśo rājan vimṛdnantaḥ svakaṃ balam 38 dravadbhis tair mahānāgaiḥ samantād bharatarṣabha duryodhana balaṃ sarvaṃ punar āsīt parān ukham |