|
1
संजय उवाच परभातायां तु शर्वर्यां पुनर एव सुतस तव मध्ये सर्वस्य सैन्यस्य पितामहम अपृच्छत 2 पाण्डवेयस्य गाङ्गेय यथ एतत सैन्यम उत्तमम परभूतनरनागाश्वं महारदसमाकुलम 3 भीमार्जुनप्रभृतिभिर महेष्वासैर महाबलैः लॊकपालॊपमैर गुप्तं धृष्टथ्युम्नपुरॊगमैः 4 अप्रधृष्यम अनावार्यम उथ्वृत्तम इव सागरम सेनासागरम अक्षॊभ्यम अपि थेवैर महाहवे 5 केन कालेन गाङ्गेय कषपयेदा महाथ्युते आचार्यॊ वा महेष्वासः कृपॊ वा सुमहाबलः 6 कर्णॊ वा समरश्लाघी थरौणिर वा थविजसत्तमः थिव्यास्त्रविथुषः सर्वे भवन्तॊ हि बले मम 7 एतथ इच्छाम्य अहं जञातुं परं कौतूहलं हि मे हृथि नित्यं महाबाहॊ वक्तुम अर्हसि तन मम 8 भीष्म उवाच अनुरूपं कुरुश्रेष्ठ तवय्य एतत पृदिवीपते बलाबलम अमित्राणां सवेषां च यथि पृच्छसि 9 शृणु राजन मम रणे या शक्तिः परमा भवेत अस्त्रवीर्यं रणे यच च भुजयॊश च महाभुज 10 आर्जवेनैव युथ्धेन यॊथ्धव्य इतरॊ जनः मायायुथ्धेन मायावी इत्य एतथ धर्मनिश्चयः 11 हन्याम अहं महाबाहॊ पाण्डवानाम अनीकिनीम थिवसे थिवसे कृत्वा भागं परागाह्निकं मम 12 यॊधानां थशसाहस्रं कृत्वा भागं महाथ्युते सहस्रं रदिनाम एकम एष भागॊ मतॊ मम 13 अनेनाहं विधानेन संनथ्धः सततॊत्दितः कषपयेयं महत सैन्यं कालेनानेन भारत 14 यथि तव अस्त्राणि मुञ्चेयं महान्ति समरे सदितः शतसाहस्रघातीनि हन्यां मासेन भारत 15 संजय उवाच शरुत्वा भीष्मस्य तथ वाक्यं राजा थुर्यॊधनस तथा पर्यपृच्छत राजेन्थ्र थरॊणम अङ्गिरसां वरम 16 आचार्य केन कालेन पाण्डुपुत्रस्य सैनिकान निहन्या इति तं थरॊणः परत्युवाच हसन्न इव 17 सदविरॊ ऽसमि कुरुश्रेष्ठ मन्थप्राणविचेष्टितः अस्त्राग्निना निर्थहेयं पाण्डवानाम अनीकिनीम 18 यदा भीष्मः शांतनवॊ मासेनेति मतिर मम एषा मे परमा शक्तिर एतन मे परमं बलम 19 थवाभ्याम एव तु मासाभ्यां कृपः शारथ्वतॊ ऽबरवीत थरौणिस तु थशरात्रेण परतिजज्ञे बलक्षयम कर्णस तु पञ्चरात्रेण परतिजज्ञे महास्त्रवित 20 तच छरुत्वा सूतपुत्रस्य वाक्यं सागरगासुतः जहास सस्वनं हासं वाक्यं चेथम उवाच ह 21 न हि तावथ रणे पार्दं बाणखड्गधनुर्धरम वासुथेवसमायुक्तं रदेनॊथ्यन्तम अच्युतम 22 समागच्छसि राधेय तेनैवम अभिमन्यसे शक्यम एवं च भूयश च तवया वक्तुं यदेष्टतः |
1
saṃjaya uvāca prabhātāyāṃ tu śarvaryāṃ punar eva sutas tava madhye sarvasya sainyasya pitāmaham apṛcchata 2 pāṇḍaveyasya gāṅgeya yad etat sainyam uttamam prabhūtanaranāgāśvaṃ mahārathasamākulam 3 bhīmārjunaprabhṛtibhir maheṣvāsair mahābalaiḥ lokapālopamair guptaṃ dhṛṣṭadyumnapurogamaiḥ 4 apradhṛṣyam anāvāryam udvṛttam iva sāgaram senāsāgaram akṣobhyam api devair mahāhave 5 kena kālena gāṅgeya kṣapayethā mahādyute ācāryo vā maheṣvāsaḥ kṛpo vā sumahābalaḥ 6 karṇo vā samaraślāghī drauṇir vā dvijasattamaḥ divyāstraviduṣaḥ sarve bhavanto hi bale mama 7 etad icchāmy ahaṃ jñātuṃ paraṃ kautūhalaṃ hi me hṛdi nityaṃ mahābāho vaktum arhasi tan mama 8 bhīṣma uvāca anurūpaṃ kuruśreṣṭha tvayy etat pṛthivīpate balābalam amitrāṇāṃ sveṣāṃ ca yadi pṛcchasi 9 śṛṇu rājan mama raṇe yā śaktiḥ paramā bhavet astravīryaṃ raṇe yac ca bhujayoś ca mahābhuja 10 ārjavenaiva yuddhena yoddhavya itaro janaḥ māyāyuddhena māyāvī ity etad dharmaniścayaḥ 11 hanyām ahaṃ mahābāho pāṇḍavānām anīkinīm divase divase kṛtvā bhāgaṃ prāgāhnikaṃ mama 12 yodhānāṃ daśasāhasraṃ kṛtvā bhāgaṃ mahādyute sahasraṃ rathinām ekam eṣa bhāgo mato mama 13 anenāhaṃ vidhānena saṃnaddhaḥ satatotthitaḥ kṣapayeyaṃ mahat sainyaṃ kālenānena bhārata 14 yadi tv astrāṇi muñceyaṃ mahānti samare sthitaḥ śatasāhasraghātīni hanyāṃ māsena bhārata 15 saṃjaya uvāca śrutvā bhīṣmasya tad vākyaṃ rājā duryodhanas tadā paryapṛcchata rājendra droṇam aṅgirasāṃ varam 16 ācārya kena kālena pāṇḍuputrasya sainikān nihanyā iti taṃ droṇaḥ pratyuvāca hasann iva 17 sthaviro 'smi kuruśreṣṭha mandaprāṇaviceṣṭitaḥ astrāgninā nirdaheyaṃ pāṇḍavānām anīkinīm 18 yathā bhīṣmaḥ śāṃtanavo māseneti matir mama eṣā me paramā śaktir etan me paramaṃ balam 19 dvābhyām eva tu māsābhyāṃ kṛpaḥ śāradvato 'bravīt drauṇis tu daśarātreṇa pratijajñe balakṣayam karṇas tu pañcarātreṇa pratijajñe mahāstravit 20 tac chrutvā sūtaputrasya vākyaṃ sāgaragāsutaḥ jahāsa sasvanaṃ hāsaṃ vākyaṃ cedam uvāca ha 21 na hi tāvad raṇe pārthaṃ bāṇakhaḍgadhanurdharam vāsudevasamāyuktaṃ rathenodyantam acyutam 22 samāgacchasi rādheya tenaivam abhimanyase śakyam evaṃ ca bhūyaś ca tvayā vaktuṃ yatheṣṭataḥ |