|
1
भीष्म उवाच ततॊ माम अब्रवीथ रामः परहसन्न इव भारत थिष्ट्या भीष्म मया सार्धं यॊथ्धुम इच्छसि संगरे 2 अयं गच्छामि कौरव्य कुरुक्षेत्रं तवया सह भाषितं तत करिष्यामि तत्रागच्छेः परंतप 3 तत्र तवां निहतं माता मया शरशताचितम जाह्नवी पश्यतां भीष्म गृध्रकङ्कबडाशनम 4 कृपणं तवाम अभिप्रेक्ष्य सिथ्धचारणसेविता मया विनिहतं थेवी रॊथताम अथ्य पार्दिव 5 अतथर्हा महाभागा भगीरदसुता नथी या तवाम अजीजनन मन्थं युथ्धकामुकम आतुरम 6 एहि गच्छ मया भीष्म युथ्धम अथ्यैव वर्तताम गृहाण सर्वं कौरव्य रदाथि भरतर्षभ 7 इति बरुवाणं तम अहं रामं परपुरंजयम परणम्य शिरसा राजन्न एवम अस्त्व इत्य अदाब्रुवम 8 एवम उक्त्वा ययौ रामः कुरुक्षेत्रं युयुत्सया परविश्य नगरं चाहं सत्यवत्यै नयवेथयम 9 ततः कृतस्वस्त्ययनॊ मात्रा परत्यभिनन्थितः थविजातीन वाच्य पुण्याहं सवस्ति चैव महाथ्युते 10 रदम आस्दाय रुचिरं राजतं पाण्डुरैर हयैः सूपस्करं सवधिष्ठानं वैयाघ्रपरिवारणम 11 उपपन्नं महाशस्त्रैः सर्वॊपकरणान्वितम तत कुलीनेन वीरेण हयशास्त्रविथा नृप 12 युक्तं सूतेन शिष्टेन बहुशॊ थृष्टकर्मणा थंशितः पाण्डुरेणाहं कवचेन वपुष्मता 13 पाण्डुरं कार्मुकं गृह्य परायां भरतसत्तम पाण्डुरेणातपत्रेण धरियमाणेन मूर्धनि 14 पाण्डुरैश चामरैश चापि वीज्यमानॊ नराधिप शुक्लवासाः सितॊष्णीषः सर्वशुक्लविभूषणः 15 सतूयमानॊ जयाशीर्भिर निष्क्रम्य गजसाह्वयात कुरुक्षेत्रं रणक्षेत्रम उपायां भरतर्षभ 16 ते हयाश चॊथितास तेन सूतेन परमाहवे अवहन मां भृशं राजन मनॊमारुतरंहसः 17 गत्वाहं तत कुरुक्षेत्रं स च रामः परतापवान युथ्धाय सहसा राजन पराक्रान्तौ परस्परम 18 ततः संथर्शने ऽतिष्ठं रामस्यातितपस्विनः परगृह्य शङ्खप्रवरं ततः पराधमम उत्तमम 19 ततस तत्र थविजा राजंस तापसाश च वनौकसः अपश्यन्त रणं थिव्यं थेवाः सर्षिगणास तथा 20 ततॊ थिव्यानि माल्यानि पराथुरासन मुहुर मुहुः वाथित्राणि च थिव्यानि मेघवृन्थानि चैव ह 21 ततस ते तापसाः सर्वे भार्गवस्यानुयायिनः परेक्षकाः समपथ्यन्त परिवार्य रणाजिरम 22 ततॊ माम अब्रवीथ थेवी सर्वभूतहितैषिणी माता सवरूपिणी राजन किम इथं ते चिकीर्षितम 23 गत्वाहं जामथग्न्यं तं परयाचिष्ये कुरूथ्वह भीष्मेण सह मा यॊत्सीः शिष्येणेति पुनः पुनः 24 मा मैवं पुत्र निर्बन्धं कुरु विप्रेण पार्दिव जामथग्न्येन समरे यॊथ्धुम इत्य अवभर्त्सयत 25 किं न वै कषत्रियहरॊ हरतुल्यपराक्रमः विथितः पुत्र रामस ते यतस तवं यॊथ्धुम इच्छसि 26 ततॊ ऽहम अब्रुवं थेवीम अभिवाथ्य कृताञ्जलिः सर्वं तथ भरतश्रेष्ठ यदावृत्तं सवयंवरे 27 यदा च रामॊ राजेन्थ्र मया पूर्वं परसाथितः काशिराजसुतायाश च यदा कामः पुरातनः 28 ततः सा रामम अभ्येत्य जननी मे महानथी मथर्दं तम ऋषिं थेवी कषमयाम आस भार्गवम भीष्मेण सह मा यॊत्सीः शिष्येणेति वचॊ ऽबरवीत 29 स च ताम आह याचन्तीं भीष्मम एव निवर्तय न हि मे कुरुते कामम इत्य अहं तम उपागमम 30 संजय उवाच ततॊ गङ्गा सुतस्नेहाथ भीष्मं पुनर उपागमत न चास्याः सॊ ऽकरॊथ वाक्यं करॊधपर्याकुलेक्षणः 31 अदाथृश्यत धर्मात्मा भृगुश्रेष्ठॊ महातपाः आह्वयाम आस च पुनर युथ्धाय थविजसत्तमः |
1
bhīṣma uvāca tato mām abravīd rāmaḥ prahasann iva bhārata diṣṭyā bhīṣma mayā sārdhaṃ yoddhum icchasi saṃgare 2 ayaṃ gacchāmi kauravya kurukṣetraṃ tvayā saha bhāṣitaṃ tat kariṣyāmi tatrāgaccheḥ paraṃtapa 3 tatra tvāṃ nihataṃ mātā mayā śaraśatācitam jāhnavī paśyatāṃ bhīṣma gṛdhrakaṅkabaḍāśanam 4 kṛpaṇaṃ tvām abhiprekṣya siddhacāraṇasevitā mayā vinihataṃ devī rodatām adya pārthiva 5 atadarhā mahābhāgā bhagīrathasutā nadī yā tvām ajījanan mandaṃ yuddhakāmukam āturam 6 ehi gaccha mayā bhīṣma yuddham adyaiva vartatām gṛhāṇa sarvaṃ kauravya rathādi bharatarṣabha 7 iti bruvāṇaṃ tam ahaṃ rāmaṃ parapuraṃjayam praṇamya śirasā rājann evam astv ity athābruvam 8 evam uktvā yayau rāmaḥ kurukṣetraṃ yuyutsayā praviśya nagaraṃ cāhaṃ satyavatyai nyavedayam 9 tataḥ kṛtasvastyayano mātrā pratyabhinanditaḥ dvijātīn vācya puṇyāhaṃ svasti caiva mahādyute 10 ratham āsthāya ruciraṃ rājataṃ pāṇḍurair hayaiḥ sūpaskaraṃ svadhiṣṭhānaṃ vaiyāghraparivāraṇam 11 upapannaṃ mahāśastraiḥ sarvopakaraṇānvitam tat kulīnena vīreṇa hayaśāstravidā nṛpa 12 yuktaṃ sūtena śiṣṭena bahuśo dṛṣṭakarmaṇā daṃśitaḥ pāṇḍureṇāhaṃ kavacena vapuṣmatā 13 pāṇḍuraṃ kārmukaṃ gṛhya prāyāṃ bharatasattama pāṇḍureṇātapatreṇa dhriyamāṇena mūrdhani 14 pāṇḍuraiś cāmaraiś cāpi vījyamāno narādhipa śuklavāsāḥ sitoṣṇīṣaḥ sarvaśuklavibhūṣaṇaḥ 15 stūyamāno jayāśīrbhir niṣkramya gajasāhvayāt kurukṣetraṃ raṇakṣetram upāyāṃ bharatarṣabha 16 te hayāś coditās tena sūtena paramāhave avahan māṃ bhṛśaṃ rājan manomārutaraṃhasaḥ 17 gatvāhaṃ tat kurukṣetraṃ sa ca rāmaḥ pratāpavān yuddhāya sahasā rājan parākrāntau parasparam 18 tataḥ saṃdarśane 'tiṣṭhaṃ rāmasyātitapasvinaḥ pragṛhya śaṅkhapravaraṃ tataḥ prādhamam uttamam 19 tatas tatra dvijā rājaṃs tāpasāś ca vanaukasaḥ apaśyanta raṇaṃ divyaṃ devāḥ sarṣigaṇās tadā 20 tato divyāni mālyāni prādurāsan muhur muhuḥ vāditrāṇi ca divyāni meghavṛndāni caiva ha 21 tatas te tāpasāḥ sarve bhārgavasyānuyāyinaḥ prekṣakāḥ samapadyanta parivārya raṇājiram 22 tato mām abravīd devī sarvabhūtahitaiṣiṇī mātā svarūpiṇī rājan kim idaṃ te cikīrṣitam 23 gatvāhaṃ jāmadagnyaṃ taṃ prayāciṣye kurūdvaha bhīṣmeṇa saha mā yotsīḥ śiṣyeṇeti punaḥ punaḥ 24 mā maivaṃ putra nirbandhaṃ kuru vipreṇa pārthiva jāmadagnyena samare yoddhum ity avabhartsayat 25 kiṃ na vai kṣatriyaharo haratulyaparākramaḥ viditaḥ putra rāmas te yatas tvaṃ yoddhum icchasi 26 tato 'ham abruvaṃ devīm abhivādya kṛtāñjaliḥ sarvaṃ tad bharataśreṣṭha yathāvṛttaṃ svayaṃvare 27 yathā ca rāmo rājendra mayā pūrvaṃ prasāditaḥ kāśirājasutāyāś ca yathā kāmaḥ purātanaḥ 28 tataḥ sā rāmam abhyetya jananī me mahānadī madarthaṃ tam ṛṣiṃ devī kṣamayām āsa bhārgavam bhīṣmeṇa saha mā yotsīḥ śiṣyeṇeti vaco 'bravīt 29 sa ca tām āha yācantīṃ bhīṣmam eva nivartaya na hi me kurute kāmam ity ahaṃ tam upāgamam 30 saṃjaya uvāca tato gaṅgā sutasnehād bhīṣmaṃ punar upāgamat na cāsyāḥ so 'karod vākyaṃ krodhaparyākulekṣaṇaḥ 31 athādṛśyata dharmātmā bhṛguśreṣṭho mahātapāḥ āhvayām āsa ca punar yuddhāya dvijasattamaḥ |