|
1
भीष्म उवाच सा निष्क्रमन्ती नगराच चिन्तयाम आस भारत पृदिव्यां नास्ति युवतिर विषमस्दतरा मया बान्धवैर विप्रहीनास्मि शाल्वेन च निराकृता 2 न च शक्यं पुनर गन्तुं मया वारणसाह्वयम अनुज्ञातास्मि भीष्मेण शाल्वम उथ्थिश्य कारणम 3 किं नु गर्हाम्य अदात्मानम अद भीष्मं थुरासथम आहॊस्वित पितरं मूढं यॊ मे ऽकार्षीत सवयंवरम 4 ममायं सवकृतॊ थॊषॊ याहं भीष्मरदात तथा परवृत्ते वैशसे युथ्धे शाल्वार्दं नापतं पुरा तस्येयं फलनिर्वृत्तिर यथ आपन्नास्मि मूढवत 5 धिग भीष्मं धिक च मे मन्थं पितरं मूढचेतसम येनाहं वीर्यशुल्केन पण्यस्त्रीवत परवेरिता 6 धिङ मां धिक शाल्वराजानं धिग धातारम अदापि च येषां थुर्नीतभावेन पराप्तास्म्य आपथम उत्तमाम 7 सर्वदा भागधेयानि सवानि पराप्नॊति मानवः अनयस्यास्य तु मुखं भीष्मः शांतनवॊ मम 8 सा भीष्मे परतिकर्तव्यम अहं पश्यामि सांप्रतम तपसा वा युधा वापि थुःखहेतुः स मे मतः कॊ नु भीष्मं युधा जेतुम उत्सहेत महीपतिः 9 एवं सा परिनिश्चित्य जगाम नगराथ बहिः आश्रमं पुण्यशीलानां तापसानां महात्मनाम ततस ताम अवसथ रात्रिं तापसैः परिवारिता 10 आचख्यौ च यदावृत्तं सर्वम आत्मनि भारत विस्तरेण महाबाहॊ निखिलेन शुचिस्मिता हरणं च विसर्गं च शाल्वेन च विसर्जनम 11 ततस तत्र महान आसीथ बराह्मणः संशितव्रतः शैखावत्यस तपॊवृथ्धः शास्त्रे चारण्यके गुरुः 12 आर्तां ताम आह स मुनिः शैखावत्यॊ महातपाः निःश्वसन्तीं सतीं बालां थुःखशॊकपरायणाम 13 एवंगते किं नु भथ्रे शक्यं कर्तुं तपस्विभिः आश्रमस्दैर महाभागैस तपॊनित्यैर महात्मभिः 14 सा तव एनम अब्रवीथ राजन करियतां मथनुग्रहः परव्राजितुम इहेच्छामि तपस तप्स्यामि थुश्चरम 15 मयैवैतानि कर्माणि पूर्वथेहेषु मूढया कृतानि नूनं पापानि तेषाम एतत फलं धरुवम 16 नॊत्सहेयं पुनर गन्तुं सवजनं परति तापसाः परत्याख्याता निरानन्था शाल्वेन च निराकृता 17 उपथिष्टम इहेच्छामि तापस्यं वीतकल्मषाः युष्माभिर थेवसंकाशाः कृपा भवतु वॊ मयि 18 स ताम आश्वासयत कन्यां थृष्टान्तागमहेतुभिः सान्त्वयाम आस कार्यं च परतिजज्ञे थविजैः सह |
1
bhīṣma uvāca sā niṣkramantī nagarāc cintayām āsa bhārata pṛthivyāṃ nāsti yuvatir viṣamasthatarā mayā bāndhavair viprahīnāsmi śālvena ca nirākṛtā 2 na ca śakyaṃ punar gantuṃ mayā vāraṇasāhvayam anujñātāsmi bhīṣmeṇa śālvam uddiśya kāraṇam 3 kiṃ nu garhāmy athātmānam atha bhīṣmaṃ durāsadam āhosvit pitaraṃ mūḍhaṃ yo me 'kārṣīt svayaṃvaram 4 mamāyaṃ svakṛto doṣo yāhaṃ bhīṣmarathāt tadā pravṛtte vaiśase yuddhe śālvārthaṃ nāpataṃ purā tasyeyaṃ phalanirvṛttir yad āpannāsmi mūḍhavat 5 dhig bhīṣmaṃ dhik ca me mandaṃ pitaraṃ mūḍhacetasam yenāhaṃ vīryaśulkena paṇyastrīvat praveritā 6 dhiṅ māṃ dhik śālvarājānaṃ dhig dhātāram athāpi ca yeṣāṃ durnītabhāvena prāptāsmy āpadam uttamām 7 sarvathā bhāgadheyāni svāni prāpnoti mānavaḥ anayasyāsya tu mukhaṃ bhīṣmaḥ śāṃtanavo mama 8 sā bhīṣme pratikartavyam ahaṃ paśyāmi sāṃpratam tapasā vā yudhā vāpi duḥkhahetuḥ sa me mataḥ ko nu bhīṣmaṃ yudhā jetum utsaheta mahīpatiḥ 9 evaṃ sā pariniścitya jagāma nagarād bahiḥ āśramaṃ puṇyaśīlānāṃ tāpasānāṃ mahātmanām tatas tām avasad rātriṃ tāpasaiḥ parivāritā 10 ācakhyau ca yathāvṛttaṃ sarvam ātmani bhārata vistareṇa mahābāho nikhilena śucismitā haraṇaṃ ca visargaṃ ca śālvena ca visarjanam 11 tatas tatra mahān āsīd brāhmaṇaḥ saṃśitavrataḥ śaikhāvatyas tapovṛddhaḥ śāstre cāraṇyake guruḥ 12 ārtāṃ tām āha sa muniḥ śaikhāvatyo mahātapāḥ niḥśvasantīṃ satīṃ bālāṃ duḥkhaśokaparāyaṇām 13 evaṃgate kiṃ nu bhadre śakyaṃ kartuṃ tapasvibhiḥ āśramasthair mahābhāgais taponityair mahātmabhiḥ 14 sā tv enam abravīd rājan kriyatāṃ madanugrahaḥ pravrājitum ihecchāmi tapas tapsyāmi duścaram 15 mayaivaitāni karmāṇi pūrvadeheṣu mūḍhayā kṛtāni nūnaṃ pāpāni teṣām etat phalaṃ dhruvam 16 notsaheyaṃ punar gantuṃ svajanaṃ prati tāpasāḥ pratyākhyātā nirānandā śālvena ca nirākṛtā 17 upadiṣṭam ihecchāmi tāpasyaṃ vītakalmaṣāḥ yuṣmābhir devasaṃkāśāḥ kṛpā bhavatu vo mayi 18 sa tām āśvāsayat kanyāṃ dṛṣṭāntāgamahetubhiḥ sāntvayām āsa kāryaṃ ca pratijajñe dvijaiḥ saha |