|
1
[भीस्म] अचलॊ वृषकश चैव भरातरौ सहिताव उभौ रदौ तव थुराधर्षौ शत्रून विध्वंसयिष्यतः 2 बलवन्तौ नरव्याघ्रौ थृढक्रॊधौ परहारिणौ गान्धारमुख्यौ तरुणौ थर्शनीयौ महाबलौ 3 सखा ते थयितॊ नित्यं य एष रणकर्कशः परॊत्साहयति राजंस तवां विग्रहे पाण्डवैः सह 4 परुषः कत्दनॊ नीचः कर्णॊ वैकर्तनस तव मन्त्री नेता च बन्धुश च मानी चात्यन्तम उच्छ्रितः 5 एष नैव रदः पूर्णॊ नाप्य एवातिरदॊ नृप वियुक्तः कवचेनैष सहजेन विचेतनः कुण्डलाभ्यां च थिव्याभ्यां वियुक्तः सततं धृणी 6 अभिशापाच च रामस्य बराह्मणस्य च भाषणात करणानां वियॊगाच च तेन मे ऽरधरदॊ मतः नैष फल्गुनम आसाथ्य पुनर जीवन विमॊक्ष्यते 7 [स] ततॊ ऽबरवीन महाबाहुर थरॊणः शस्त्रभृतां वरः एवम एतथ यदात्द तवं न मिद्यास्तीति किं चन 8 रणे रणे ऽतिमानी च विमुखश चैव थृश्यते घृणी कर्णः परमाथी च तेन मे ऽरधरदॊ मतः 9 एतच छरुत्वा तु राधेयः करॊधाथ उत्फुल्ललॊचनः उवाच भीष्मं राजेन्थ्र तुथन वाग्भिः परतॊथवत 10 पितामह यदेष्टं मां वाक्शरैर उपकृन्तसि अनागसं सथा थवेषाथ एवम एव पथे पथे मर्षयामि च तत सर्वं थुर्यॊधनकृतेन वै 11 तवं तु मां मन्यसे ऽशक्तं यदा पापुरुषं तदा भवान अर्धरदॊ मह्यं मतॊ नास्त्य अत्र संशयः 12 सर्वस्य जगतश चैव गाङ्गेय न मृषा वथे कुरूणाम अहितॊ नित्यं न च राजावबुध्यते 13 कॊ हि नाम समानेषु राजसूथात्त कर्मसु तेजॊवधम इमं कुर्याथ विभेथयिषुर आहवे यदा तवं गुणनिर्थेशाथ अपराधं चिकीर्षसि 14 न हायनैर न पलितैर न वित्तैर न च बन्धुभिः महारदत्वं संख्यातुं शक्यं कषत्रस्य कौरव 15 बलज्येष्ठं समृतं कषत्रं मन्त्रज्येष्ठा थविजातयः धनज्येष्ठाः समृता वैश्याः शूथ्रास तु वयसाधिकाः 16 यदेच्छकं सवयं गराहाथ रदान अतिरदांस तदा कामथ्वेषसमायुक्तॊ मॊहात परकुरुते भवान 17 थुर्यॊधन महाबाहॊ साधु सम्यग अवेक्ष्यताम तयज्यतां थुष्टभावॊ ऽयं भीष्मः किल्बिषकृत तव 18 भिन्ना हि सेना नृपते थुःसंधेया भवत्य उत मैलापि पुरुषव्याघ्र किम उ नाना समुत्दिता 19 एषां थवैधं समुत्पन्नं यॊधानां युधि भारत तेजॊवधॊ नः करियते परत्यक्षेण विशेषतः 20 रदानां कव च विज्ञानं कव च भीष्मॊ ऽलपचेतनः अहम आवारयिष्यामि पाण्डवानाम अनीकिनीम 21 आसाथ्य माम अमॊघेषुं गमिष्यन्ति थिशॊ थश पाण्डवाः सह पञ्चालाः शार्थूलं वृषभा इव 22 कव च युथ्धविमर्थॊ वा मन्त्राः सुव्याहृतानि वा कव च भीष्मॊ गतवया मन्थात्मा कालमॊहितः 23 सपर्धते हि सथा नित्यं सर्वेण जगता सह न चान्यं पुरुषं कं चिन मन्यते मॊघथर्शनः 24 शरॊतव्यं खलु वृथ्धानाम इति शास्त्रनिथर्शनम न तव एवाप्य अतिवृथ्धानां पुनर बाला हि ते मताः 25 अहम एकॊ हनिष्यामि पाण्डवान नात्र संशयः सुयुथ्धे राजशार्थूल यशॊ भीष्मं गमिष्यति 26 कृतः सेनापतिस तव एष तवया भीष्मॊ नराधिप सेनापतिं गुणॊ गन्ता न तु यॊधान कदं चन 27 नाहं जीवति गाङ्गेये यॊत्स्ये राजन कदं चन हते तु भीष्मे यॊधास्मि सर्वैर एव महारदैः |
1
[bhīsma] acalo vṛṣakaś caiva bhrātarau sahitāv ubhau rathau tava durādharṣau śatrūn vidhvaṃsayiṣyataḥ 2 balavantau naravyāghrau dṛḍhakrodhau prahāriṇau gāndhāramukhyau taruṇau darśanīyau mahābalau 3 sakhā te dayito nityaṃ ya eṣa raṇakarkaśaḥ protsāhayati rājaṃs tvāṃ vigrahe pāṇḍavaiḥ saha 4 paruṣaḥ katthano nīcaḥ karṇo vaikartanas tava mantrī netā ca bandhuś ca mānī cātyantam ucchritaḥ 5 eṣa naiva rathaḥ pūrṇo nāpy evātiratho nṛpa viyuktaḥ kavacenaiṣa sahajena vicetanaḥ kuṇḍalābhyāṃ ca divyābhyāṃ viyuktaḥ satataṃ dhṛṇī 6 abhiśāpāc ca rāmasya brāhmaṇasya ca bhāṣaṇāt karaṇānāṃ viyogāc ca tena me 'rdharatho mataḥ naiṣa phalgunam āsādya punar jīvan vimokṣyate 7 [s] tato 'bravīn mahābāhur droṇaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ evam etad yathāttha tvaṃ na mithyāstīti kiṃ cana 8 raṇe raṇe 'timānī ca vimukhaś caiva dṛśyate ghṛṇī karṇaḥ pramādī ca tena me 'rdharatho mataḥ 9 etac chrutvā tu rādheyaḥ krodhād utphullalocanaḥ uvāca bhīṣmaṃ rājendra tudan vāgbhiḥ pratodavat 10 pitāmaha yatheṣṭaṃ māṃ vākśarair upakṛntasi anāgasaṃ sadā dveṣād evam eva pade pade marṣayāmi ca tat sarvaṃ duryodhanakṛtena vai 11 tvaṃ tu māṃ manyase 'śaktaṃ yathā pāpuruṣaṃ tathā bhavān ardharatho mahyaṃ mato nāsty atra saṃśayaḥ 12 sarvasya jagataś caiva gāṅgeya na mṛṣā vade kurūṇām ahito nityaṃ na ca rājāvabudhyate 13 ko hi nāma samāneṣu rājasūdātta karmasu tejovadham imaṃ kuryād vibhedayiṣur āhave yathā tvaṃ guṇanirdeśād aparādhaṃ cikīrṣasi 14 na hāyanair na palitair na vittair na ca bandhubhiḥ mahārathatvaṃ saṃkhyātuṃ śakyaṃ kṣatrasya kaurava 15 balajyeṣṭhaṃ smṛtaṃ kṣatraṃ mantrajyeṣṭhā dvijātayaḥ dhanajyeṣṭhāḥ smṛtā vaiśyāḥ śūdrās tu vayasādhikāḥ 16 yathecchakaṃ svayaṃ grāhād rathān atirathāṃs tathā kāmadveṣasamāyukto mohāt prakurute bhavān 17 duryodhana mahābāho sādhu samyag avekṣyatām tyajyatāṃ duṣṭabhāvo 'yaṃ bhīṣmaḥ kilbiṣakṛt tava 18 bhinnā hi senā nṛpate duḥsaṃdheyā bhavaty uta mailāpi puruṣavyāghra kim u nānā samutthitā 19 eṣāṃ dvaidhaṃ samutpannaṃ yodhānāṃ yudhi bhārata tejovadho naḥ kriyate pratyakṣeṇa viśeṣataḥ 20 rathānāṃ kva ca vijñānaṃ kva ca bhīṣmo 'lpacetanaḥ aham āvārayiṣyāmi pāṇḍavānām anīkinīm 21 āsādya mām amogheṣuṃ gamiṣyanti diśo daśa pāṇḍavāḥ saha pañcālāḥ śārdūlaṃ vṛṣabhā iva 22 kva ca yuddhavimardo vā mantrāḥ suvyāhṛtāni vā kva ca bhīṣmo gatavayā mandātmā kālamohitaḥ 23 spardhate hi sadā nityaṃ sarveṇa jagatā saha na cānyaṃ puruṣaṃ kaṃ cin manyate moghadarśanaḥ 24 śrotavyaṃ khalu vṛddhānām iti śāstranidarśanam na tv evāpy ativṛddhānāṃ punar bālā hi te matāḥ 25 aham eko haniṣyāmi pāṇḍavān nātra saṃśayaḥ suyuddhe rājaśārdūla yaśo bhīṣmaṃ gamiṣyati 26 kṛtaḥ senāpatis tv eṣa tvayā bhīṣmo narādhipa senāpatiṃ guṇo gantā na tu yodhān kathaṃ cana 27 nāhaṃ jīvati gāṅgeye yotsye rājan kathaṃ cana hate tu bhīṣme yodhāsmi sarvair eva mahārathaiḥ |