|
1
[व] पृदाम आमन्त्र्य गॊविन्थः कृत्वा चापि परथक्षिणम थुर्यॊधन गृहं शौरिर अभ्यगच्छथ अरिंथमः 2 लक्ष्म्या परमया युक्तं पुरंथर गृहॊपमम तस्य कक्ष्या वयतिक्रम्य तिस्रॊ थवाःस्दैर अवारितः 3 ततॊ ऽभरघनसंकाशं गिरिकूटम इवॊच्छ्रितम शरिया जवलन्तं परासाथम आरुरॊह महायशाः 4 तत्र राजसहस्रैश च कुरुभिश चाभिसंवृतम धार्तराष्ट्रं महाबाहुं थथर्शासीनम आसने 5 थुःशासनं च कर्णं च शकुनिं चापि सौबलम थुर्यॊधन समीपे तान आसनस्दान थथर्श सः 6 अभ्यागच्छति थाशार्हे धार्तराष्ट्रॊ महायशाः उथतिष्ठत सहामात्यः पूजयन मधुसूथनम 7 समेत्य धार्तराष्ट्रेण सहामात्येन केशवः राजभिस तत्र वार्ष्णेयः समागच्छथ यदा वयः 8 तत्र जाम्बूनथमयं पर्यङ्कं सुपरिष्कृतम विविधास्तरणास्तीर्णम अभ्युपाविशथ अच्युतः 9 तस्मिन गां मधुपर्कं च उपहृत्य जनार्थने निवेथयाम आस तथा गृहान राज्यं च कौरवः 10 तत्र गॊविन्थम आसीनं परसन्नाथित्य वर्चसम उपासां चक्रिरे सर्वे कुरवॊ राजभिः सह 11 ततॊ थुर्यॊधनॊ राजा वार्ष्णेयं जयतां वरम नयमन्त्रयथ भॊजनेन नाभ्यनन्थच च केशवः 12 ततॊ थुर्यॊधनः कृष्णम अब्रवीथ राजसंसथि मृथुपूर्वं शठॊथर्कं कर्णम आभाष्य कौरवः 13 कस्माथ अन्नानि पानानि वासांसि शयनानि च तवथर्दम उपनीतानि नाग्रहीस तवं जनार्थन 14 उभयॊश चाथथः साह्यम उभयॊश च हते रतः संबन्धी थयितश चासि धृतराष्ट्रस्य माधव 15 तवं हि गॊविन्थ धर्मार्दौ वेत्द तत्त्वेन सर्वशः तत्र कारणम इच्छामि शरॊतुं चक्रगथाधर 16 स एवम उक्तॊ गॊविन्थः परत्युवाच महामनाः ओघमेघस्वनः काले परगृह्य विपुलं भुजम 17 अनम्बू कृतम अग्रस्तम अनिरस्तम असंकुलम राजीवनेत्रॊ राजानं हेतुमथ्वाक्यम उत्तमम 18 कृतार्दा भुञ्जते थूताः पूजां गृह्णन्ति चैव हि कृतार्दं मां सहामात्यस तवम अर्चिष्यसि भारत 19 एवम उक्तः परत्युवाच धार्तराष्ट्रॊ जनार्थनम न युक्तं भवतास्मासु परतिपत्तुम असांप्रतम 20 कृतार्दं चाकृतार्दं च तवां वयं मधुसूथन यतामहे पूजयितुं गॊविन्थ न च शक्नुमः 21 न च तत कारणं विथ्मॊ यस्मिन नॊ मधुसूथन पूजां कृतां परीयमाणैर नामंस्दाः पुरुषॊत्तम 22 वैरं नॊ नास्ति भवता गॊविन्थ न च विग्रहः स भवान परसमीक्ष्यैतन नेथृशं वक्तुम अर्हति 23 एवम उक्तः परत्युवाच धार्तराष्ट्रं जनार्थनः अभिवीक्ष्य सहामात्यं थाशार्हः परहसन्न इव 24 नाहं कामान न संरम्भान न थवेषान नार्दकारणात न हेतुवाथाल लॊभाथ वा धर्मं जह्यां कदं चन 25 संप्रीति भॊज्यान्य अन्नानि आपथ भॊज्यानि वा पुनः न च संप्रीयसे राजन न चाप्य आपथ गता वयम 26 अकस्माथ थविषसे राजञ जन्मप्रभृति पाण्डवान परियानुवर्तिनॊ भरातॄन सर्वैः समुथितान गुणैः 27 अकस्माच चैव पार्दानां थवेषणं नॊपपथ्यते धर्मे सदिताः पाण्डवेयाः कस तान किं वक्तुम अर्हति 28 यस तान थवेष्टि स मां थवेष्टि यस तान अनु स माम अनु ऐकात्म्यं मां गतं विथ्धि पाण्डवैर धर्मचारिभिः 29 कामक्रॊधानुवर्ती हि यॊ मॊहाथ विरुरुत्सते गुणवन्तं च यॊ थवेष्टि तम आहुः पुरुषाधमम 30 यः कल्याण गुणाञ जञातीन मॊहाल लॊभाथ थिथृक्षते सॊ ऽजितात्माजित करॊधॊ नचिरं तिष्ठति शरियम 31 अद यॊ गुणसंपन्नान हृथयस्याप्रियान अपि परियेण कुरुते वश्यांश चिरं यशसि तिष्ठति 32 सर्वम एतथ अभॊक्तव्यम अन्नं थुष्टाभिसंहितम कषत्तुर एकस्य भॊक्तव्यम इति मे धीयते मतिः 33 एवम उक्त्वा महाबाहुर थुर्यॊधनम अमर्षणम निश्चक्राम ततः शुभ्राथ धार्तराष्ट्र निवेशनात 34 निर्याय च महाबाहुर वासुथेवॊ महामनाः निवेशाय ययौ वेश्म विरुथस्य महात्मनः 35 तम अभ्यगच्छथ थरॊणश च कृपॊ भीष्मॊ ऽद बाह्लिकः कुरवश च महाबाहुं विरुथस्य गृहे सदितम 36 ते ऽभिगम्याब्रुवंस तत्र कुरवॊ मधुसूथनम निवेथयामॊ वार्ष्णेय सरत्नांस ते गृहान्वयम 37 तान उवाच महातेजाः कौरवान मधुसूथनः सर्वे भवन्तॊ गच्छन्तु सर्वा मे ऽपचितिः कृता 38 यातेषु कुरुषु कषत्ता थाशार्हम अपराजितम अभ्यर्चयाम आस तथा सर्वकामैः परयत्नवान 39 ततः कषत्तान्न पानानि शुचीनि गुणवन्ति च उपाहरथ अनेकानि केशवाय महात्मने 40 तैर तर्पयित्वा परदमं बराह्मणान मधुसूथनः वेथविथ्भ्यॊ थथौ कृष्णः परमथ्रविणान्य अपि 41 ततॊ ऽनुयायिभिः सार्धं मरुथ्भिर इव वासवः विथुरान्नानि बुभुजे शुचीनि गुणवन्ति च |
1
[v] pṛthām āmantrya govindaḥ kṛtvā cāpi pradakṣiṇam duryodhana gṛhaṃ śaurir abhyagacchad ariṃdamaḥ 2 lakṣmyā paramayā yuktaṃ puraṃdara gṛhopamam tasya kakṣyā vyatikramya tisro dvāḥsthair avāritaḥ 3 tato 'bhraghanasaṃkāśaṃ girikūṭam ivocchritam śriyā jvalantaṃ prāsādam āruroha mahāyaśāḥ 4 tatra rājasahasraiś ca kurubhiś cābhisaṃvṛtam dhārtarāṣṭraṃ mahābāhuṃ dadarśāsīnam āsane 5 duḥśāsanaṃ ca karṇaṃ ca śakuniṃ cāpi saubalam duryodhana samīpe tān āsanasthān dadarśa saḥ 6 abhyāgacchati dāśārhe dhārtarāṣṭro mahāyaśāḥ udatiṣṭhat sahāmātyaḥ pūjayan madhusūdanam 7 sametya dhārtarāṣṭreṇa sahāmātyena keśavaḥ rājabhis tatra vārṣṇeyaḥ samāgacchad yathā vayaḥ 8 tatra jāmbūnadamayaṃ paryaṅkaṃ supariṣkṛtam vividhāstaraṇāstīrṇam abhyupāviśad acyutaḥ 9 tasmin gāṃ madhuparkaṃ ca upahṛtya janārdane nivedayām āsa tadā gṛhān rājyaṃ ca kauravaḥ 10 tatra govindam āsīnaṃ prasannāditya varcasam upāsāṃ cakrire sarve kuravo rājabhiḥ saha 11 tato duryodhano rājā vārṣṇeyaṃ jayatāṃ varam nyamantrayad bhojanena nābhyanandac ca keśavaḥ 12 tato duryodhanaḥ kṛṣṇam abravīd rājasaṃsadi mṛdupūrvaṃ śaṭhodarkaṃ karṇam ābhāṣya kauravaḥ 13 kasmād annāni pānāni vāsāṃsi śayanāni ca tvadartham upanītāni nāgrahīs tvaṃ janārdana 14 ubhayoś cādadaḥ sāhyam ubhayoś ca hate rataḥ saṃbandhī dayitaś cāsi dhṛtarāṣṭrasya mādhava 15 tvaṃ hi govinda dharmārthau vettha tattvena sarvaśaḥ tatra kāraṇam icchāmi śrotuṃ cakragadādhara 16 sa evam ukto govindaḥ pratyuvāca mahāmanāḥ oghameghasvanaḥ kāle pragṛhya vipulaṃ bhujam 17 anambū kṛtam agrastam anirastam asaṃkulam rājīvanetro rājānaṃ hetumadvākyam uttamam 18 kṛtārthā bhuñjate dūtāḥ pūjāṃ gṛhṇanti caiva hi kṛtārthaṃ māṃ sahāmātyas tvam arciṣyasi bhārata 19 evam uktaḥ pratyuvāca dhārtarāṣṭro janārdanam na yuktaṃ bhavatāsmāsu pratipattum asāṃpratam 20 kṛtārthaṃ cākṛtārthaṃ ca tvāṃ vayaṃ madhusūdana yatāmahe pūjayituṃ govinda na ca śaknumaḥ 21 na ca tat kāraṇaṃ vidmo yasmin no madhusūdana pūjāṃ kṛtāṃ prīyamāṇair nāmaṃsthāḥ puruṣottama 22 vairaṃ no nāsti bhavatā govinda na ca vigrahaḥ sa bhavān prasamīkṣyaitan nedṛśaṃ vaktum arhati 23 evam uktaḥ pratyuvāca dhārtarāṣṭraṃ janārdanaḥ abhivīkṣya sahāmātyaṃ dāśārhaḥ prahasann iva 24 nāhaṃ kāmān na saṃrambhān na dveṣān nārthakāraṇāt na hetuvādāl lobhād vā dharmaṃ jahyāṃ kathaṃ cana 25 saṃprīti bhojyāny annāni āpad bhojyāni vā punaḥ na ca saṃprīyase rājan na cāpy āpad gatā vayam 26 akasmād dviṣase rājañ janmaprabhṛti pāṇḍavān priyānuvartino bhrātṝn sarvaiḥ samuditān guṇaiḥ 27 akasmāc caiva pārthānāṃ dveṣaṇaṃ nopapadyate dharme sthitāḥ pāṇḍaveyāḥ kas tān kiṃ vaktum arhati 28 yas tān dveṣṭi sa māṃ dveṣṭi yas tān anu sa mām anu aikātmyaṃ māṃ gataṃ viddhi pāṇḍavair dharmacāribhiḥ 29 kāmakrodhānuvartī hi yo mohād virurutsate guṇavantaṃ ca yo dveṣṭi tam āhuḥ puruṣādhamam 30 yaḥ kalyāṇa guṇāñ jñātīn mohāl lobhād didṛkṣate so 'jitātmājita krodho naciraṃ tiṣṭhati śriyam 31 atha yo guṇasaṃpannān hṛdayasyāpriyān api priyeṇa kurute vaśyāṃś ciraṃ yaśasi tiṣṭhati 32 sarvam etad abhoktavyam annaṃ duṣṭābhisaṃhitam kṣattur ekasya bhoktavyam iti me dhīyate matiḥ 33 evam uktvā mahābāhur duryodhanam amarṣaṇam niścakrāma tataḥ śubhrād dhārtarāṣṭra niveśanāt 34 niryāya ca mahābāhur vāsudevo mahāmanāḥ niveśāya yayau veśma virudasya mahātmanaḥ 35 tam abhyagacchad droṇaś ca kṛpo bhīṣmo 'tha bāhlikaḥ kuravaś ca mahābāhuṃ virudasya gṛhe sthitam 36 te 'bhigamyābruvaṃs tatra kuravo madhusūdanam nivedayāmo vārṣṇeya saratnāṃs te gṛhānvayam 37 tān uvāca mahātejāḥ kauravān madhusūdanaḥ sarve bhavanto gacchantu sarvā me 'pacitiḥ kṛtā 38 yāteṣu kuruṣu kṣattā dāśārham aparājitam abhyarcayām āsa tadā sarvakāmaiḥ prayatnavān 39 tataḥ kṣattānna pānāni śucīni guṇavanti ca upāharad anekāni keśavāya mahātmane 40 tair tarpayitvā prathamaṃ brāhmaṇān madhusūdanaḥ vedavidbhyo dadau kṛṣṇaḥ paramadraviṇāny api 41 tato 'nuyāyibhiḥ sārdhaṃ marudbhir iva vāsavaḥ vidurānnāni bubhuje śucīni guṇavanti ca |