|
1
[व] अदॊपगम्य विथुरम अपहाह्णे जनार्थनः पितृष्वसारं गॊविन्थः सॊ ऽभयगच्छथ अरिंथमः 2 सा थृष्ट्वा कृष्णम आयान्तं परसन्नाथित्य वर्चसम कण्ठे गृहीत्वा पराक्रॊशत पृदा पार्दान अनुस्मरन 3 तेषां सत्त्ववतां मध्ये गॊविन्थं सहचारिणम चिरस्य थृष्ट्वा वार्ष्णेयं बाष्पम आहारयत पृदा 4 साब्रवीत कृष्णम आसीनं कृतातिद्यं युधां पतिम बाष्पगथ्गथ पूर्णेन मुखेन परिशुष्यता 5 ये ते बाल्यात परभृत्येव गुरुशुश्रूषणे रताः परस्परस्य सुहृथः संमताः समचेतसः 6 निकृत्या भरंशिता राज्याज जनार्हा निर्जनं गताः विनीतक्रॊधहर्शाश च बरह्मण्याः सत्यवाथिनः 7 तयक्त्वा परिय सुखे पार्दा रुथन्तीम अपहाय माम अहार्षुश च वनं यान्तः समूलं हृथयं मम 8 अतथर्हा महात्मानः कदं केशव पाण्डवाः ऊषुर महावने तात सिंहव्याघ्र गजाकुले 9 बाला विहीनाः पित्रा ते मया सततलालिताः अपश्यन्तः सवपितरौ कदम ऊषुर महावने 10 शङ्खथुन्थुभिनिर्घॊषैर मृथङ्गैर वैणवैर अपि पाण्डवाः समबॊध्यन्त बाल्यात परभृति केशव 11 ये सम वारणशब्थेन हयानां हेषितेन च रदनेमि निनाथैश च वयबॊध्यन्त सथा गृहे 12 शङ्खभेरी निनाथेन वेणुवीणानुनाथिना पुण्याहघॊषमिश्रेण पूज्यमाना थविजातिभिः 13 वस्त्रै रत्नैर अलंकारैः पूजयन्तॊ थविजन्मनः गीर्भिर मङ्गलयुक्ताभिर बाह्मणानां महात्मनाम 14 अर्चितैर अर्चनार्हैर्श च सतुब्वथ्भिर अभिनन्थिताः परासाथाग्रेष्व अबॊध्यन्त राङ्क वाजिन शायिनः 15 ते नूनं निनथं शरुत्वा शवापथानां महावने न समॊपयान्ति निथ्रां वै अतथर्हा जनार्थन 16 भेरीमृथङ्गनिननैः शङ्खवैणव निस्वनैः सत्रीणां गीतनिनाथैश च मधुरैर मधुसूथन 17 बन्थि मागध सूतैश च सतुवथ्भिर बॊधिताः कदम महावने वयबॊध्यन्त शवापथानां रुतेन ते 18 हरीमान सत्यधृतिर थान्तॊ भूतानाम अनुकम्पिता कामथ्वेषौ वशे कृत्वा सतां वर्त्मानुवर्तते 19 अम्बरीषस्य मान्धातुर ययातेर नहुषस्य च भरतस्य थिलीपस्य शिबेर औशीनरस्य च 20 राजर्षीणां पुराणानां धुरं धत्ते थुरुथ्वहाम शीलवृत्तॊपसंपन्नॊ धर्मज्ञः सत्यसंगरः 21 राजा सर्वगुणॊपेतस तरैलॊक्यस्यापि यॊ भवेत अजातशत्रुर धर्मात्मा शुथ्धजाम्बूनथप्रभः 22 शरेष्ठः कुरुषु सर्वेषु धर्मतः शरुतवृत्ततः परियथर्शनॊ थीर्घभुजः कदं कृष्ण युधिष्ठिरः 23 यः स नागायुत पराणॊ वातरंहा वृकॊथरः अमर्षी पाण्डवॊ नित्यं परियॊ भरातुः परियं करः 24 कीचकस्य च सज्ञातेर यॊ हन्ता मधुसूथन शूरः करॊधवशानां च हिडिम्बस्य बकस्य च 25 पराक्रमे शक्रसमॊ वायुवेगसमॊ जवे महेश्वर समः करॊधे भीमः परहरतां वरः 26 करॊधं बलम अमर्षं च यॊ निधाय परंतपः जितात्मा पाण्डवॊ ऽमर्षी भरातुस तिष्ठति शासने 27 तेजॊराशिं महात्मानं बलौघम अमितौजसम भीमं परथर्शनेनापि भीमसेनं जनार्थन तं ममाचक्ष्व वार्ष्णेय कदम अथ्य वृकॊथरः 28 आस्ते परिघबाहुः स मध्यमः पाण्डवॊ ऽचयुत अर्जुनेनार्जुनॊ यः स कृष्ण बाहुसहस्रिणा थविबाहुः सपर्धते नित्यम अतीतेनापि केशव 29 कषिपत्य एकेन वेगेन पञ्चबाणशतानि यः इष्वस्त्रे सथृशे राज्ञः कार्तवीर्यस्य पाण्डवः 30 तेजसाथित्यसथृशॊ महर्षिप्रतिमॊ थमे कषमया पृदिवी तुल्यं महेन्थ्रसमविक्रमः 31 आधिराज्यं महथ थीप्तं परदितं मधुसूथन आहृतं येन वीर्येण कुरूणां सर्वराजसु 32 यस्य बाहुबलं घॊरं कौरवाः पर्युपासते स सर्वरदिनां शरेष्ठ पाण्डवः सत्यविक्रमः 33 यॊ ऽपाश्रयः पाण्डवानां थेवानाम इव वासवः स ते भराता सखा चैव कदम अथ्य धनंजयः 34 थयावान सर्वभूतेषु हरीनिषेधॊ महास्त्रवित मृथुश च सुकुमारश च धार्मिकश च परियश च मे 35 सहथेवॊ महेष्वासः शूरः समितिशॊभनः भरातॄणां कृष्ण शुश्रूषुर धर्मार्दकुशलॊ युवा 36 सथैव सहथेवस्य भरातरॊ मधुसूथन वृत्तं कल्याण वृत्तस्य पूजयन्ति महात्मनः 37 जयेष्ठापचायिनं वीरं सहथेवं युधां पतिम शुश्रूषुं मम वार्ष्णेय माथ्रीपुत्रं परचक्ष्व मे 38 सुकुमारॊ युवा शूरॊ थर्शनीयश च पाण्डवः भरातॄणां कृष्ण सर्वेषां परियः पराणॊ बहिश्चरः 39 चित्रयॊधी च नकुलॊ महेष्वासॊ महाबलः कच चित स कुशली कृष्ण वत्सॊ मम सुखैधितः 40 सुखॊचितम अथुःखार्हं सुकुमारं महारदम अपि जातु महाबाहॊ पश्येयं नकुलं पुनः 41 पक्ष्म संपातजे काले नकुलेन विनाकृता न लभामि सुखं वीर साथ्य जीवामि पश्य माम 42 सर्वैः पुत्रैः परियतमा थरौपथी मे जनार्थन कुलीना शीलसंपन्ना सर्वैः समुथिता गुणैः 43 पुत्र लॊकात पतिलॊकान वृण्वाना सत्यवाथिनी परियान पुत्रान परित्यज्य पाण्डवान अन्वपथ्यत 44 महाभिजन संपन्ना सर्वकामैः सुपूजिता ईश्वरी सर्वकल्याणी थरौपथी कदम अच्युत 45 पतिभिः पञ्चभिः शूरैर अग्निकल्पैः परहारिभिः उपपन्ना महर्ष्वासैर थरौपथी थुःखभागिनी 46 चतुर्थशम इमं वर्षं यन नापश्यम अरिंथम पुत्राधिभिः परिथ्यूनां थरौपथीं सत्यवाथिनीम 47 न नूनं कर्मभिः पुण्यैर अश्नुते पुरुषः सुखम थरौपथी चेत तदा वृत्ता नाश्नुते सुखम अव्ययम 48 न परियॊ मम कृष्णाय बीभत्सुर न युधिष्ठिरः भीमसेनॊ यमौ वापि यथ अपश्यं सभा गताम 49 न मे थुःखतरं किं चिथ भूतपूर्वं ततॊ ऽधिकम यथ थरौपथीं निवातस्दां शवशुराणां समीपगाम 50 आनायिताम अनार्येण करॊधलॊभानुवर्तिना सर्वे परैक्षन्त कुरव एकवस्त्रां सभा गताम 51 तत्रैव धृतराष्ट्रश च महाराजश च बाह्लिकः कृपश च सॊमथत्तश च निर्विण्णाः कुरवस तदा 52 तस्यां संसथि सर्वस्यां कषत्तारं पूजयाम्य अहम वृत्तेन हि भवत्य आर्यॊ न धनेन न विथ्यया 53 तस्य कृष्ण महाबुथ्धेर गम्भीरस्य महामनः कषत्तुः शीलम अलंकारॊ लॊकान विष्टभ्य तिष्ठति 54 सा शॊकार्ता च हृष्टा च थृष्ट्वा गॊविन्थम आगतम नानाविधानि थुःखानि सर्वाण्य एवान्वकीर्तयत 55 पूर्वैर आचरितं यत तत कुराजभिर अरिंथम अक्षथ्यूतं मृगवधः कच चिथ एषां सुखावहम 56 तन मां थहति यत कृष्णा सभायां कुरु संनिधौ धार्तराष्ट्रैः परिक्लिष्टा यदा न कुशलं तदा 57 निर्वासनं च नगरात परव्रज्या च परंतप नानाविधानां थुःखानाम आवासॊ ऽसमि जनार्थन अज्ञातचर्या बालानाम अवरॊधश च केशव 58 न सम कलेशतमं मे सयात पुत्रैः सह परंतप थुर्यॊधनेन निकृता वर्षम अथ्य चतुर्थशम 59 थुःखाथ अपि सुखं न सयाथ यथि पुण्यफलक्षयः न मे विशेषॊ जात्व आसीथ धार्तराष्ट्रेषु पाण्डवैः 60 तेन सत्येन कृष्ण तवां हतामित्रं शरिया वृतम अस्माथ विमुक्तं संग्रामात पश्येयं पाण्डवैः सह नैव शक्याः पराजेतुं सत्त्वं हय एषां तदागतम 61 पितरं तव एव गर्हेयं नात्मानं न सुयॊधनम येनाहं कुन्तिभॊजाय धनं धूर्तैर इवार्पिता 62 बालां माम आर्यकस तुभ्यं करीडन्तीं कन्थु हस्तकाम अथथात कुन्तिभॊजाय सखा सख्ये महात्मने 63 साहं पित्रा च निकृता शवशुरैश च परंतप अत्यन्तथुःखिता कृष्ण किं जीवितफलं मम 64 यन मा वाग अब्रवीन नक्तं सूतके सव्यसाचिनः पुत्रस ते पृदिवीं जेता यशश चास्य थिवं सपृशेत 65 हत्वा कुरून गरामजन्ये राज्यं पराप्य धनंजयः भरातृभिः सह कौन्तेयस तरीन मेधान आहरिष्यति 66 नाहं ताम अभ्यसूयामि नमॊ धर्माय वेधसे कृष्णाय महते नित्यं धर्मॊ धारयति परजाः 67 धर्मश चेथ अस्ति वार्ष्णेय तदा सत्यं भविष्यति तवं चापि तत तदा कृष्ण सर्वं संपाथयिष्यसि 68 न मां माधव वैधव्यं नार्दनाशॊ न वैरिता तदा शॊकाय भवति यदा पुत्रैर विनाभवः 69 याहं गाण्डीवधन्वानं सर्वशस्त्रभृतां वरम धनंजयं न पश्यामि का शान्तिर हृथयस्य मे 70 इथं चतुर्थशं वर्षं यन नापश्यं युधिष्ठिरम धनंजयं च गॊविन्थ यमौ तं च वृकॊथरम 71 जीवनाशं परनष्टानां शराथ्धं कुर्वन्ति मानवाः अर्दतस ते मम मृतास तेषां चाहं जनार्थन 72 बरूया माधव राजानं धर्मात्मानं युधिष्ठिरम भूयांस ते हीयते धर्मॊ मा पुत्रक वृदा कृदाः 73 पराश्रया वासुथेव या जीवामि धिग अस्तु माम वृत्तेः कृपण लब्धाया अप्रतिष्ठैव जयायसी 74 अदॊ धनंजयं बरूया नित्यॊथ्युक्तं वृकॊथरम यथर्दं कषत्रिया सूते तस्य वॊ ऽतिक्रमिष्यति 75 अस्मिंश चेथ आगते काले कालॊ वॊऽतिक्रमिष्यति लॊकसंभाविताः सन्तः सुनृशंसं करिष्यद 76 नृशंसेन च वॊ युक्तांस तयजेयं शाश्वतीः समाः काले हि समनुप्राप्ते तयक्तव्यम अपि जीवितम 77 माथ्रीपुत्रौ च वक्तव्यौ कषत्रधर्मरतौ सथा विक्रमेणार्जितान भॊगान वृणीतं जीविताथ अपि 78 विक्रमाधिगता हय अर्दाः कषत्रधर्मेण जीवतः मनॊ मनुष्यस्य सथा परीणन्ति पुरुषॊत्तम 79 गत्वा बरूहि महाबाहॊ सर्वशस्त्रभृतां वरम अर्जुनं पाण्डवं वीरं थरौपथ्याः पथवीं चर 80 विथितौ हि तवात्यन्तं करुथ्धाव इव यदान्तकौ भीमार्जुनौ नयेतां हि थेवान अपि परां गतिम 81 तयॊश चैतथ अवज्ञानं यत सा कृष्णा सभां गता थुःशासनश च कर्णश च परुषाण्य अभ्यभाषताम 82 थुर्यॊधनॊ भीमसेनम अभ्यगच्छन मनस्विनम पश्यतां कुरुमुख्यानां तस्य थरक्ष्यति यत फलम 83 न हि वैरं समासाथ्य परशाम्यति वृकॊथरः सुचिराथ अपि भीमस्य न हि वैरं परशाम्यति यावथन्तं न नयति शात्रवाञ शत्रुकर्शनः 84 न थुःखं राज्यहरणं न च थयूते पराजयः परव्राजनं च पुत्राणां न मे तथ्थुःखकारणम 85 यत तु सा बृहती शयामा एकवस्त्रा सभां गता अशृणॊत परुषा वाचस ततॊ थुःखतरं नु किम 86 सत्री धर्मिणी वरारॊहा कषत्रधर्मरता सथा नाध्यगच्छत तदा नादं कृष्णा नादवती सती 87 यस्या मम सपुत्रायास तवं नादॊ मधुसूथन रामश च बलिनां शरेष्ठः परथ्युम्नश च महारदः 88 साहम एवंविधं थुःखं सहे ऽथय पुरुषॊत्तम भीमे जीवति थुर्धर्षे विजये चापलायिनि 89 तत आश्वासयाम आस पुत्राधिभिर अभिप्लुताम पितृष्वसारं शॊचन्तीं शौरिः पार्द सखः पृदाम 90 का नु सीमन्तिनी तवाथृग लॊकेष्व अस्ति पितृष्वसः शूरस्य राज्ञॊ थुहिता आजमीढ कुलं गता 91 महाकुलीना भवती थरहाथ धरथम इवागता ईश्वरी सर्वकल्याणी भर्ता परमपूजिता 92 वीरसूर वीर पत्नी च सर्वैः समुथिता गुणैः सुखथुःखे महाप्राज्ञे तवाथृशी सॊढुम अर्हति 93 निथ्रा तन्थ्री करॊधहर्षौ कषुत्पिपासे हिमातपौ एतानि पार्दा निर्जित्य नित्यं वीराः सुखे रताः 94 तयक्तग्राम्य सुखाः पार्दा नित्यं वीर सुखप्रियाः न ते सवल्पेन तुष्येयुर महॊत्साहा महाबलाः 95 अन्तं धीरा निषेवन्ते मध्यं गराम्यसुखप्रियाः उत्तमांश च परिक्लेशान भॊगांश चातीव मानुषान 96 अन्तेषु रेमिरे धीरा न ते मध्येषु रेमिरे अन्तप्राप्तिं सुखाम आहुर थुःखम अन्तरम अन्तयॊः 97 अभिवाथयन्ति भवतीं पाण्डवाः सह कृष्णया आत्मानं च कुशलिनं निवेथ्याहुर अनामयम 98 अरॊगान सर्वसिथ्धार्दान कषिप्रं थरक्ष्यसि पाण्डवान ईश्वरान सर्वलॊकस्य हतामित्राञ शरिया वृतान 99 एवम आश्वासिता कुन्ती परत्युवाच जनार्थनम पुत्राधिभिर अभिध्वस्ता निगृह्याबुथ्धिजं तमः 100 यथ यत तेषां महाबाहॊ पद्यं सयान मधुसूथन यदा यदा तवं मन्येदाः कुर्याः कृष्ण तदा तदा 101 अविलॊपेन धर्मस्य अनिकृत्या परंतप परभावज्ञास्मि ते कृष्ण सत्यस्याभिजनस्य च 102 वयवस्दायां च मित्रेषु बुथ्धिविक्रमयॊस तदा तवम एव नः कुले धर्मस तवं सत्यं तवं तपॊ महत 103 तवं तराता तवं महथ बरह्म तवयि सर्वं परतिष्ठितम यदैवात्द तदैवैतत तवयि सत्यं भविष्यति 104 ताम आमन्त्र्य च गॊविन्थः कृत्वा चाभिप्रथक्षिणम परातिष्ठत महाबाहुर थुर्यॊधन गृहान परति |
1
[v] athopagamya viduram apahāhṇe janārdanaḥ pitṛṣvasāraṃ govindaḥ so 'bhyagacchad ariṃdamaḥ 2 sā dṛṣṭvā kṛṣṇam āyāntaṃ prasannāditya varcasam kaṇṭhe gṛhītvā prākrośat pṛthā pārthān anusmaran 3 teṣāṃ sattvavatāṃ madhye govindaṃ sahacāriṇam cirasya dṛṣṭvā vārṣṇeyaṃ bāṣpam āhārayat pṛthā 4 sābravīt kṛṣṇam āsīnaṃ kṛtātithyaṃ yudhāṃ patim bāṣpagadgada pūrṇena mukhena pariśuṣyatā 5 ye te bālyāt prabhṛtyeva guruśuśrūṣaṇe ratāḥ parasparasya suhṛdaḥ saṃmatāḥ samacetasaḥ 6 nikṛtyā bhraṃśitā rājyāj janārhā nirjanaṃ gatāḥ vinītakrodhaharśāś ca brahmaṇyāḥ satyavādinaḥ 7 tyaktvā priya sukhe pārthā rudantīm apahāya mām ahārṣuś ca vanaṃ yāntaḥ samūlaṃ hṛdayaṃ mama 8 atadarhā mahātmānaḥ kathaṃ keśava pāṇḍavāḥ ūṣur mahāvane tāta siṃhavyāghra gajākule 9 bālā vihīnāḥ pitrā te mayā satatalālitāḥ apaśyantaḥ svapitarau katham ūṣur mahāvane 10 śaṅkhadundubhinirghoṣair mṛdaṅgair vaiṇavair api pāṇḍavāḥ samabodhyanta bālyāt prabhṛti keśava 11 ye sma vāraṇaśabdena hayānāṃ heṣitena ca rathanemi ninādaiś ca vyabodhyanta sadā gṛhe 12 śaṅkhabherī ninādena veṇuvīṇānunādinā puṇyāhaghoṣamiśreṇa pūjyamānā dvijātibhiḥ 13 vastrai ratnair alaṃkāraiḥ pūjayanto dvijanmanaḥ gīrbhir maṅgalayuktābhir bāhmaṇānāṃ mahātmanām 14 arcitair arcanārhairś ca stubvadbhir abhinanditāḥ prāsādāgreṣv abodhyanta rāṅka vājina śāyinaḥ 15 te nūnaṃ ninadaṃ śrutvā śvāpadānāṃ mahāvane na smopayānti nidrāṃ vai atadarhā janārdana 16 bherīmṛdaṅganinanaiḥ śaṅkhavaiṇava nisvanaiḥ strīṇāṃ gītaninādaiś ca madhurair madhusūdana 17 bandi māgadha sūtaiś ca stuvadbhir bodhitāḥ katham mahāvane vyabodhyanta śvāpadānāṃ rutena te 18 hrīmān satyadhṛtir dānto bhūtānām anukampitā kāmadveṣau vaśe kṛtvā satāṃ vartmānuvartate 19 ambarīṣasya māndhātur yayāter nahuṣasya ca bharatasya dilīpasya śiber auśīnarasya ca 20 rājarṣīṇāṃ purāṇānāṃ dhuraṃ dhatte durudvahām śīlavṛttopasaṃpanno dharmajñaḥ satyasaṃgaraḥ 21 rājā sarvaguṇopetas trailokyasyāpi yo bhavet ajātaśatrur dharmātmā śuddhajāmbūnadaprabhaḥ 22 śreṣṭhaḥ kuruṣu sarveṣu dharmataḥ śrutavṛttataḥ priyadarśano dīrghabhujaḥ kathaṃ kṛṣṇa yudhiṣṭhiraḥ 23 yaḥ sa nāgāyuta prāṇo vātaraṃhā vṛkodaraḥ amarṣī pāṇḍavo nityaṃ priyo bhrātuḥ priyaṃ karaḥ 24 kīcakasya ca sajñāter yo hantā madhusūdana śūraḥ krodhavaśānāṃ ca hiḍimbasya bakasya ca 25 parākrame śakrasamo vāyuvegasamo jave maheśvara samaḥ krodhe bhīmaḥ praharatāṃ varaḥ 26 krodhaṃ balam amarṣaṃ ca yo nidhāya paraṃtapaḥ jitātmā pāṇḍavo 'marṣī bhrātus tiṣṭhati śāsane 27 tejorāśiṃ mahātmānaṃ balaugham amitaujasam bhīmaṃ pradarśanenāpi bhīmasenaṃ janārdana taṃ mamācakṣva vārṣṇeya katham adya vṛkodaraḥ 28 āste parighabāhuḥ sa madhyamaḥ pāṇḍavo 'cyuta arjunenārjuno yaḥ sa kṛṣṇa bāhusahasriṇā dvibāhuḥ spardhate nityam atītenāpi keśava 29 kṣipaty ekena vegena pañcabāṇaśatāni yaḥ iṣvastre sadṛśe rājñaḥ kārtavīryasya pāṇḍavaḥ 30 tejasādityasadṛśo maharṣipratimo dame kṣamayā pṛthivī tulyaṃ mahendrasamavikramaḥ 31 ādhirājyaṃ mahad dīptaṃ prathitaṃ madhusūdana āhṛtaṃ yena vīryeṇa kurūṇāṃ sarvarājasu 32 yasya bāhubalaṃ ghoraṃ kauravāḥ paryupāsate sa sarvarathināṃ śreṣṭha pāṇḍavaḥ satyavikramaḥ 33 yo 'pāśrayaḥ pāṇḍavānāṃ devānām iva vāsavaḥ sa te bhrātā sakhā caiva katham adya dhanaṃjayaḥ 34 dayāvān sarvabhūteṣu hrīniṣedho mahāstravit mṛduś ca sukumāraś ca dhārmikaś ca priyaś ca me 35 sahadevo maheṣvāsaḥ śūraḥ samitiśobhanaḥ bhrātṝṇāṃ kṛṣṇa śuśrūṣur dharmārthakuśalo yuvā 36 sadaiva sahadevasya bhrātaro madhusūdana vṛttaṃ kalyāṇa vṛttasya pūjayanti mahātmanaḥ 37 jyeṣṭhāpacāyinaṃ vīraṃ sahadevaṃ yudhāṃ patim śuśrūṣuṃ mama vārṣṇeya mādrīputraṃ pracakṣva me 38 sukumāro yuvā śūro darśanīyaś ca pāṇḍavaḥ bhrātṝṇāṃ kṛṣṇa sarveṣāṃ priyaḥ prāṇo bahiścaraḥ 39 citrayodhī ca nakulo maheṣvāso mahābalaḥ kac cit sa kuśalī kṛṣṇa vatso mama sukhaidhitaḥ 40 sukhocitam aduḥkhārhaṃ sukumāraṃ mahāratham api jātu mahābāho paśyeyaṃ nakulaṃ punaḥ 41 pakṣma saṃpātaje kāle nakulena vinākṛtā na labhāmi sukhaṃ vīra sādya jīvāmi paśya mām 42 sarvaiḥ putraiḥ priyatamā draupadī me janārdana kulīnā śīlasaṃpannā sarvaiḥ samuditā guṇaiḥ 43 putra lokāt patilokān vṛṇvānā satyavādinī priyān putrān parityajya pāṇḍavān anvapadyata 44 mahābhijana saṃpannā sarvakāmaiḥ supūjitā īśvarī sarvakalyāṇī draupadī katham acyuta 45 patibhiḥ pañcabhiḥ śūrair agnikalpaiḥ prahāribhiḥ upapannā maharṣvāsair draupadī duḥkhabhāginī 46 caturdaśam imaṃ varṣaṃ yan nāpaśyam ariṃdama putrādhibhiḥ paridyūnāṃ draupadīṃ satyavādinīm 47 na nūnaṃ karmabhiḥ puṇyair aśnute puruṣaḥ sukham draupadī cet tathā vṛttā nāśnute sukham avyayam 48 na priyo mama kṛṣṇāya bībhatsur na yudhiṣṭhiraḥ bhīmaseno yamau vāpi yad apaśyaṃ sabhā gatām 49 na me duḥkhataraṃ kiṃ cid bhūtapūrvaṃ tato 'dhikam yad draupadīṃ nivātasthāṃ śvaśurāṇāṃ samīpagām 50 ānāyitām anāryeṇa krodhalobhānuvartinā sarve praikṣanta kurava ekavastrāṃ sabhā gatām 51 tatraiva dhṛtarāṣṭraś ca mahārājaś ca bāhlikaḥ kṛpaś ca somadattaś ca nirviṇṇāḥ kuravas tathā 52 tasyāṃ saṃsadi sarvasyāṃ kṣattāraṃ pūjayāmy aham vṛttena hi bhavaty āryo na dhanena na vidyayā 53 tasya kṛṣṇa mahābuddher gambhīrasya mahāmanaḥ kṣattuḥ śīlam alaṃkāro lokān viṣṭabhya tiṣṭhati 54 sā śokārtā ca hṛṣṭā ca dṛṣṭvā govindam āgatam nānāvidhāni duḥkhāni sarvāṇy evānvakīrtayat 55 pūrvair ācaritaṃ yat tat kurājabhir ariṃdama akṣadyūtaṃ mṛgavadhaḥ kac cid eṣāṃ sukhāvaham 56 tan māṃ dahati yat kṛṣṇā sabhāyāṃ kuru saṃnidhau dhārtarāṣṭraiḥ parikliṣṭā yathā na kuśalaṃ tathā 57 nirvāsanaṃ ca nagarāt pravrajyā ca paraṃtapa nānāvidhānāṃ duḥkhānām āvāso 'smi janārdana ajñātacaryā bālānām avarodhaś ca keśava 58 na sma kleśatamaṃ me syāt putraiḥ saha paraṃtapa duryodhanena nikṛtā varṣam adya caturdaśam 59 duḥkhād api sukhaṃ na syād yadi puṇyaphalakṣayaḥ na me viśeṣo jātv āsīd dhārtarāṣṭreṣu pāṇḍavaiḥ 60 tena satyena kṛṣṇa tvāṃ hatāmitraṃ śriyā vṛtam asmād vimuktaṃ saṃgrāmāt paśyeyaṃ pāṇḍavaiḥ saha naiva śakyāḥ parājetuṃ sattvaṃ hy eṣāṃ tathāgatam 61 pitaraṃ tv eva garheyaṃ nātmānaṃ na suyodhanam yenāhaṃ kuntibhojāya dhanaṃ dhūrtair ivārpitā 62 bālāṃ mām āryakas tubhyaṃ krīḍantīṃ kandu hastakām adadāt kuntibhojāya sakhā sakhye mahātmane 63 sāhaṃ pitrā ca nikṛtā śvaśuraiś ca paraṃtapa atyantaduḥkhitā kṛṣṇa kiṃ jīvitaphalaṃ mama 64 yan mā vāg abravīn naktaṃ sūtake savyasācinaḥ putras te pṛthivīṃ jetā yaśaś cāsya divaṃ spṛśet 65 hatvā kurūn grāmajanye rājyaṃ prāpya dhanaṃjayaḥ bhrātṛbhiḥ saha kaunteyas trīn medhān āhariṣyati 66 nāhaṃ tām abhyasūyāmi namo dharmāya vedhase kṛṣṇāya mahate nityaṃ dharmo dhārayati prajāḥ 67 dharmaś ced asti vārṣṇeya tathā satyaṃ bhaviṣyati tvaṃ cāpi tat tathā kṛṣṇa sarvaṃ saṃpādayiṣyasi 68 na māṃ mādhava vaidhavyaṃ nārthanāśo na vairitā tathā śokāya bhavati yathā putrair vinābhavaḥ 69 yāhaṃ gāṇḍīvadhanvānaṃ sarvaśastrabhṛtāṃ varam dhanaṃjayaṃ na paśyāmi kā śāntir hṛdayasya me 70 idaṃ caturdaśaṃ varṣaṃ yan nāpaśyaṃ yudhiṣṭhiram dhanaṃjayaṃ ca govinda yamau taṃ ca vṛkodaram 71 jīvanāśaṃ pranaṣṭānāṃ śrāddhaṃ kurvanti mānavāḥ arthatas te mama mṛtās teṣāṃ cāhaṃ janārdana 72 brūyā mādhava rājānaṃ dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram bhūyāṃs te hīyate dharmo mā putraka vṛthā kṛthāḥ 73 parāśrayā vāsudeva yā jīvāmi dhig astu mām vṛtteḥ kṛpaṇa labdhāyā apratiṣṭhaiva jyāyasī 74 atho dhanaṃjayaṃ brūyā nityodyuktaṃ vṛkodaram yadarthaṃ kṣatriyā sūte tasya vo 'tikramiṣyati 75 asmiṃś ced āgate kāle kālo vo'tikramiṣyati lokasaṃbhāvitāḥ santaḥ sunṛśaṃsaṃ kariṣyatha 76 nṛśaṃsena ca vo yuktāṃs tyajeyaṃ śāśvatīḥ samāḥ kāle hi samanuprāpte tyaktavyam api jīvitam 77 mādrīputrau ca vaktavyau kṣatradharmaratau sadā vikrameṇārjitān bhogān vṛṇītaṃ jīvitād api 78 vikramādhigatā hy arthāḥ kṣatradharmeṇa jīvataḥ mano manuṣyasya sadā prīṇanti puruṣottama 79 gatvā brūhi mahābāho sarvaśastrabhṛtāṃ varam arjunaṃ pāṇḍavaṃ vīraṃ draupadyāḥ padavīṃ cara 80 viditau hi tavātyantaṃ kruddhāv iva yathāntakau bhīmārjunau nayetāṃ hi devān api parāṃ gatim 81 tayoś caitad avajñānaṃ yat sā kṛṣṇā sabhāṃ gatā duḥśāsanaś ca karṇaś ca paruṣāṇy abhyabhāṣatām 82 duryodhano bhīmasenam abhyagacchan manasvinam paśyatāṃ kurumukhyānāṃ tasya drakṣyati yat phalam 83 na hi vairaṃ samāsādya praśāmyati vṛkodaraḥ sucirād api bhīmasya na hi vairaṃ praśāmyati yāvadantaṃ na nayati śātravāñ śatrukarśanaḥ 84 na duḥkhaṃ rājyaharaṇaṃ na ca dyūte parājayaḥ pravrājanaṃ ca putrāṇāṃ na me tadduḥkhakāraṇam 85 yat tu sā bṛhatī śyāmā ekavastrā sabhāṃ gatā aśṛṇot paruṣā vācas tato duḥkhataraṃ nu kim 86 strī dharmiṇī varārohā kṣatradharmaratā sadā nādhyagacchat tathā nāthaṃ kṛṣṇā nāthavatī satī 87 yasyā mama saputrāyās tvaṃ nātho madhusūdana rāmaś ca balināṃ śreṣṭhaḥ pradyumnaś ca mahārathaḥ 88 sāham evaṃvidhaṃ duḥkhaṃ sahe 'dya puruṣottama bhīme jīvati durdharṣe vijaye cāpalāyini 89 tata āśvāsayām āsa putrādhibhir abhiplutām pitṛṣvasāraṃ śocantīṃ śauriḥ pārtha sakhaḥ pṛthām 90 kā nu sīmantinī tvādṛg lokeṣv asti pitṛṣvasaḥ śūrasya rājño duhitā ājamīḍha kulaṃ gatā 91 mahākulīnā bhavatī drahād dhradam ivāgatā īśvarī sarvakalyāṇī bhartā paramapūjitā 92 vīrasūr vīra patnī ca sarvaiḥ samuditā guṇaiḥ sukhaduḥkhe mahāprājñe tvādṛśī soḍhum arhati 93 nidrā tandrī krodhaharṣau kṣutpipāse himātapau etāni pārthā nirjitya nityaṃ vīrāḥ sukhe ratāḥ 94 tyaktagrāmya sukhāḥ pārthā nityaṃ vīra sukhapriyāḥ na te svalpena tuṣyeyur mahotsāhā mahābalāḥ 95 antaṃ dhīrā niṣevante madhyaṃ grāmyasukhapriyāḥ uttamāṃś ca parikleśān bhogāṃś cātīva mānuṣān 96 anteṣu remire dhīrā na te madhyeṣu remire antaprāptiṃ sukhām āhur duḥkham antaram antayoḥ 97 abhivādayanti bhavatīṃ pāṇḍavāḥ saha kṛṣṇayā ātmānaṃ ca kuśalinaṃ nivedyāhur anāmayam 98 arogān sarvasiddhārthān kṣipraṃ drakṣyasi pāṇḍavān īśvarān sarvalokasya hatāmitrāñ śriyā vṛtān 99 evam āśvāsitā kuntī pratyuvāca janārdanam putrādhibhir abhidhvastā nigṛhyābuddhijaṃ tamaḥ 100 yad yat teṣāṃ mahābāho pathyaṃ syān madhusūdana yathā yathā tvaṃ manyethāḥ kuryāḥ kṛṣṇa tathā tathā 101 avilopena dharmasya anikṛtyā paraṃtapa prabhāvajñāsmi te kṛṣṇa satyasyābhijanasya ca 102 vyavasthāyāṃ ca mitreṣu buddhivikramayos tathā tvam eva naḥ kule dharmas tvaṃ satyaṃ tvaṃ tapo mahat 103 tvaṃ trātā tvaṃ mahad brahma tvayi sarvaṃ pratiṣṭhitam yathaivāttha tathaivaitat tvayi satyaṃ bhaviṣyati 104 tām āmantrya ca govindaḥ kṛtvā cābhipradakṣiṇam prātiṣṭhata mahābāhur duryodhana gṛhān prati |