|
1
[व] पितुर एतथ वचः शरुत्वा धार्तराष्ट्रॊ ऽतयमर्षणः आधाय विपुलं करॊधं पुनर एवेथम अब्रवीत 2 अशक्या थेव सचिवाः पार्दाः सयुर इति यथ भवान मन्यते तथ्भयं वयेतु भवतॊ राजसत्तम 3 अकाम थवेषसंयॊगाथ रॊहाल लॊभाच च भारत उपेक्षया च भावानां थेवा थेवत्वम आप्नुवन 4 इति थवैपायनॊ वयासॊ नारथश च महातपाः जामथग्न्यश च रामॊ नः कदाम अकदयत पुरा 5 नैव मानुषवथ थेवाः परवर्तन्ते कथा चन कामाल लॊभाथ अनुक्रॊशाथ थवेषाच च भरतर्षभ 6 यथि हय अग्निश च वायुश च धर्म इन्थ्रॊ ऽशविनाव अपि कामयॊगात परवर्तेरन न पार्दा थुःखम आप्नुयुः 7 तस्मान न भवता चिन्ता कार्यैषा सयात कथा चन थैवेष्व अपेक्षका हय एते शश्वथ भावेषु भारत 8 अद चेत कामसंयॊगाथ थवेषाल लॊभाच च लक्ष्यते थेवेषु थेव परामाण्यं नैव तथ विक्रमिष्यति 9 मयाभिमन्त्रितः शश्वज जातवेथाः परशंसति थिधक्षुः सकलाँल लॊकान परिक्षिप्य समन्ततः 10 यथ वा परमकं तेजॊ येन युक्ता थिवौकसः ममाप्य अनुपमं भूयॊ थेवेभ्यॊ विथ्धि भारत 11 परथीर्यमाणां वसुधां गिरीणां शिखराणि च लॊकस्य पश्यतॊ राजन सदापयाम्य अभिमन्त्रणात 12 चेतनाचेतनस्यास्य जङ्गम सदावरस्य च विनाशाय समुत्पन्नं महाघॊरं महास्वनम 13 अश्मवर्षं च वायुं च शमयामीह नित्यशः जगतः पश्यतॊ ऽभीक्ष्णं भूतानाम अनुकम्पया 14 सतम्भितास्व अप्सु गच्छन्ति मया रदपथातयः थेवासुराणां भावानाम अहम एकः परवर्तिता 15 अक्षौहिणीभिर यान थेशान यामि कार्येण केन चित तत्रापॊ मे परवर्तन्ते यत्र यत्राभिकामये 16 भयानि विषये राजन वयालाथीनि न सन्ति मे मत्तः सुप्तानि भूतानि न हिंसन्ति भयंकराः 17 निकामवर्णी पर्जन्यॊ राजन विषयवासिनाम धर्मिष्ठाश च परजाः सर्वा ईतयश च न सन्ति मे 18 अश्विनाव अद वाय्वग्नी मरुथ्भिः सह वृत्रहा धर्मश चैव मया थविष्टान नॊत्सहन्ते ऽभिरक्षितुम 19 यथि हय एते समर्दाः सयुर मथ थविषस तरातुम ओजसा न सम तरयॊथश समाः पार्दा थुःखम अवाप्नुयुः 20 नैव थेवा न गन्धर्वा नासुरा न च राक्षसाः शक्तास तरातुं मया थविष्टं सत्यम एतथ बरवीमि ते 21 यथ अभिध्याम्य अहं शश्वच छुभं वा यथि वाशुभम नैतथ विपन्नपूर्वं मे मित्रेष्व अरिषु चॊभयॊः 22 भविष्यतीथम इति वा यथ बरवीमि परंतप नान्यदा भूतपूर्वं तत सत्यवाग इति मां विथुः 23 लॊकसाक्षिकम एतन मे माहात्म्यं थिष्कु विश्रुतम आश्वासनार्दं भवतः परॊक्तं न शलाघया नृप 24 न हय अहं शलाघनॊ राजन भूतपूर्वः कथा चन असथ आचरितं हय एतथ यथ आत्मानं परशंसति 25 पाण्डवांश चैव मत्स्यांश च पाञ्चालान केकयैः सह सात्यकिं वासुथेवं च शरॊतासि विजितान मया 26 सरितः सागरं पराप्य यदा नश्यन्ति सर्वशः तदैव ते विनङ्क्ष्यन्ति माम आसाथ्य सहान्वयाः 27 परा बुथ्धिः परं तेजॊ वीर्यं च परमं मयि परा विथ्या परॊ यॊगॊ मम तेभ्यॊ विशिष्यते 28 पितामहश च थरॊणश च कृपः शल्यः शलस तदा अस्त्रेषु यत परजानन्ति सर्वं तन मयि विथ्यते 29 इत्य उक्त्वा संजयं भूयः पर्यपृच्छत भारत जञात्वा युयुत्सुः कार्याणि पराप्तकालम अरिंथम |
1
[v] pitur etad vacaḥ śrutvā dhārtarāṣṭro 'tyamarṣaṇaḥ ādhāya vipulaṃ krodhaṃ punar evedam abravīt 2 aśakyā deva sacivāḥ pārthāḥ syur iti yad bhavān manyate tadbhayaṃ vyetu bhavato rājasattama 3 akāma dveṣasaṃyogād rohāl lobhāc ca bhārata upekṣayā ca bhāvānāṃ devā devatvam āpnuvan 4 iti dvaipāyano vyāso nāradaś ca mahātapāḥ jāmadagnyaś ca rāmo naḥ kathām akathayat purā 5 naiva mānuṣavad devāḥ pravartante kadā cana kāmāl lobhād anukrośād dveṣāc ca bharatarṣabha 6 yadi hy agniś ca vāyuś ca dharma indro 'śvināv api kāmayogāt pravarteran na pārthā duḥkham āpnuyuḥ 7 tasmān na bhavatā cintā kāryaiṣā syāt kadā cana daiveṣv apekṣakā hy ete śaśvad bhāveṣu bhārata 8 atha cet kāmasaṃyogād dveṣāl lobhāc ca lakṣyate deveṣu deva prāmāṇyaṃ naiva tad vikramiṣyati 9 mayābhimantritaḥ śaśvaj jātavedāḥ praśaṃsati didhakṣuḥ sakalāṁl lokān parikṣipya samantataḥ 10 yad vā paramakaṃ tejo yena yuktā divaukasaḥ mamāpy anupamaṃ bhūyo devebhyo viddhi bhārata 11 pradīryamāṇāṃ vasudhāṃ girīṇāṃ śikharāṇi ca lokasya paśyato rājan sthāpayāmy abhimantraṇāt 12 cetanācetanasyāsya jaṅgama sthāvarasya ca vināśāya samutpannaṃ mahāghoraṃ mahāsvanam 13 aśmavarṣaṃ ca vāyuṃ ca śamayāmīha nityaśaḥ jagataḥ paśyato 'bhīkṣṇaṃ bhūtānām anukampayā 14 stambhitāsv apsu gacchanti mayā rathapadātayaḥ devāsurāṇāṃ bhāvānām aham ekaḥ pravartitā 15 akṣauhiṇībhir yān deśān yāmi kāryeṇa kena cit tatrāpo me pravartante yatra yatrābhikāmaye 16 bhayāni viṣaye rājan vyālādīni na santi me mattaḥ suptāni bhūtāni na hiṃsanti bhayaṃkarāḥ 17 nikāmavarṇī parjanyo rājan viṣayavāsinām dharmiṣṭhāś ca prajāḥ sarvā ītayaś ca na santi me 18 aśvināv atha vāyvagnī marudbhiḥ saha vṛtrahā dharmaś caiva mayā dviṣṭān notsahante 'bhirakṣitum 19 yadi hy ete samarthāḥ syur mad dviṣas trātum ojasā na sma trayodaśa samāḥ pārthā duḥkham avāpnuyuḥ 20 naiva devā na gandharvā nāsurā na ca rākṣasāḥ śaktās trātuṃ mayā dviṣṭaṃ satyam etad bravīmi te 21 yad abhidhyāmy ahaṃ śaśvac chubhaṃ vā yadi vāśubham naitad vipannapūrvaṃ me mitreṣv ariṣu cobhayoḥ 22 bhaviṣyatīdam iti vā yad bravīmi paraṃtapa nānyathā bhūtapūrvaṃ tat satyavāg iti māṃ viduḥ 23 lokasākṣikam etan me māhātmyaṃ diṣku viśrutam āśvāsanārthaṃ bhavataḥ proktaṃ na ślāghayā nṛpa 24 na hy ahaṃ ślāghano rājan bhūtapūrvaḥ kadā cana asad ācaritaṃ hy etad yad ātmānaṃ praśaṃsati 25 pāṇḍavāṃś caiva matsyāṃś ca pāñcālān kekayaiḥ saha sātyakiṃ vāsudevaṃ ca śrotāsi vijitān mayā 26 saritaḥ sāgaraṃ prāpya yathā naśyanti sarvaśaḥ tathaiva te vinaṅkṣyanti mām āsādya sahānvayāḥ 27 parā buddhiḥ paraṃ tejo vīryaṃ ca paramaṃ mayi parā vidyā paro yogo mama tebhyo viśiṣyate 28 pitāmahaś ca droṇaś ca kṛpaḥ śalyaḥ śalas tathā astreṣu yat prajānanti sarvaṃ tan mayi vidyate 29 ity uktvā saṃjayaṃ bhūyaḥ paryapṛcchata bhārata jñātvā yuyutsuḥ kāryāṇi prāptakālam ariṃdama |