|
1
[वै] परायॊपविष्टं राजानं थुर्यॊधनम अमर्षणम उवाच सान्त्वयन राजञ शकुनिः सौबलस तथा 2 सम्यग उक्तं हि कर्णेन तच छरुतं कौरव तवया मयाहृतां शरियं सफीतां मॊहात समपहाय किम तवम अबुथ्ध्या नृप वरप्राणान उत्स्रष्टुम इच्छसि 3 अथ्य चाप्य अवगच्छामि न वृथ्धाः सेवितास तवया यः समुत्पतितं हर्षं थैन्यं वा न नियच्छति स नश्यति शरियं पराप्य पात्रम आमम इवाम्भसि 4 अतिभीरुम अतिक्लीबं थीर्घसूत्रं परमाथिनम वयसनाथ विषयाक्रान्तं न भजन्ति नृपं शरियः 5 सत्कृतस्य हि ते शॊकॊ विपरीते कदं भवेत मा कृतं शॊभनं पार्दैः शॊकम आलम्ब्य नाशय 6 यत्र हर्षस तवया कार्यः सत्कर्तव्याश च पाण्डवाः तत्र शॊचसि राजेन्थ्र विपरीतम इथं तव 7 परसीथ मा तयजात्मानं तुष्टश च सुकृतं समर परयच्छ राज्यं पार्दानां यशॊधर्मम अवाप्नुहि 8 करियाम एतां समाज्ञाय कृतघ्नॊ न भविष्यसि सौभ्रात्रं पाण्डवैः कृत्वा समवस्दाप्य चैव तान पित्र्यं राज्यं परयच्छैषां ततः सुखम अवाप्नुहि 9 शकुनेस तु वचॊ शरुत्वा थुःशासनम अवेक्ष्य च पाथयॊः पतितं वीरं विक्लवं भरातृसौहृथात 10 बाहुभ्यां साधुजाताभ्यां थुःशासनम अरिंथमम उत्दाप्य संपरिष्वज्य परीत्याजिघ्रत मूर्धनि 11 कर्ण सौबलयॊश चापि संस्मृत्य वचनान्य असौ निर्वेथं परमं गत्वा राजा थुर्यॊधनस तथा वरीडयाभिपरीतात्मा नैराश्यम अगमत परम 12 सुहृथां चैव तच छरुत्वा समन्युर इथम अब्रवीत न धर्मधनसौख्येन नैश्वर्येण न चाज्ञया नैव भॊगैश च मे कार्यं मा विहन्यत गच्छत 13 निश्चितेयं मम मतिः सदिता परायॊपवेशने गच्छध्वं नगरं सर्वे पूज्याश च गुरवॊ मम 14 त एवम उक्ताः परत्यूचू राजानम अरिमर्थनम या गतिस तव राजेन्थ्र सास्माकम अपि भारत कदं वा संप्रवेक्ष्यामस तवथ्विहीनाः पुरं वयम 15 ससुहृथ्भिर अमात्यैश च भरातृभिः सवजनेन च बहुप्रकारम अप्य उक्तॊ निश्चयान न वयचाल्यत 16 थर्भप्रस्तरम आस्तीर्य निश्चयाथ धृतराष्टजः संस्पृश्यापॊ शुचिर भूत्वा भूतलं समुपाश्रितः 17 कुशचीराम्बर धरः परं नियमम आस्दितः वाग्यतॊ राजशार्थूलः सस्वर्गगतिकाङ्क्षया मनसॊपचितिं कृत्वा निरस्य च बहिष्क्रियाः 18 अद तं निश्चयं तस्य बुथ्ध्वा थैतेय थानवाः पातालवासिनॊ रौथ्राः पूर्वं थेवैर विनिर्जिताः 19 ते सवपक्ष कषयं तं तु जञात्वा थुर्यॊधनस्य वै आह्वानाय तथा चक्रुः कर्म वैतान संभवम 20 बृहस्पत्युशनॊक्तैश च मन्त्रैर मन्त्रविशारथाः अदर्ववेथ परॊक्तैश च याश चॊपनिषथि करियाः मन्त्रजप्य समायुक्तास तास तथा समवर्तयन 21 जुह्वत्य अग्नौ हविः कषीरं मन्त्रवत सुसमाहिताः बराह्मणा वेथवेथाङ्गपारगाः सुथृढ वरताः 22 कर्मसिथ्धौ तथा तत्र जृम्भमाणा महाथ्भुता कृत्या समुत्दिता राजन किं करॊमीति चाब्रवीत 23 आहुर थैत्याश चतां तत्र सुप्रीतेनान्तरात्मना परायॊपविष्टं राजानं धार्तराष्ट्रम इहानय 24 तदेति च परतिश्रुत्य सा कृत्या परययौ तथा निमेषाथ अगमच चापि यत्र राजा सुयॊधनः 25 समाथाय च राजानं परविवेश रसातलम थानवानां मुहूर्ताच च तम आनीतं नयवेथयत 26 तम आनीतं नृपं थृष्ट्वा रात्रौ संहत्य थानवाः परहृष्टमनसः सर्वे किं चिथ उत्फुल्ललॊचनाः साभिमानम इथं वाक्यं थुर्यॊधनम अदाब्रुवन |
1
[vai] prāyopaviṣṭaṃ rājānaṃ duryodhanam amarṣaṇam uvāca sāntvayan rājañ śakuniḥ saubalas tadā 2 samyag uktaṃ hi karṇena tac chrutaṃ kaurava tvayā mayāhṛtāṃ śriyaṃ sphītāṃ mohāt samapahāya kim tvam abuddhyā nṛpa varaprāṇān utsraṣṭum icchasi 3 adya cāpy avagacchāmi na vṛddhāḥ sevitās tvayā yaḥ samutpatitaṃ harṣaṃ dainyaṃ vā na niyacchati sa naśyati śriyaṃ prāpya pātram āmam ivāmbhasi 4 atibhīrum atiklībaṃ dīrghasūtraṃ pramādinam vyasanād viṣayākrāntaṃ na bhajanti nṛpaṃ śriyaḥ 5 satkṛtasya hi te śoko viparīte kathaṃ bhavet mā kṛtaṃ śobhanaṃ pārthaiḥ śokam ālambya nāśaya 6 yatra harṣas tvayā kāryaḥ satkartavyāś ca pāṇḍavāḥ tatra śocasi rājendra viparītam idaṃ tava 7 prasīda mā tyajātmānaṃ tuṣṭaś ca sukṛtaṃ smara prayaccha rājyaṃ pārthānāṃ yaśodharmam avāpnuhi 8 kriyām etāṃ samājñāya kṛtaghno na bhaviṣyasi saubhrātraṃ pāṇḍavaiḥ kṛtvā samavasthāpya caiva tān pitryaṃ rājyaṃ prayacchaiṣāṃ tataḥ sukham avāpnuhi 9 śakunes tu vaco śrutvā duḥśāsanam avekṣya ca pādayoḥ patitaṃ vīraṃ viklavaṃ bhrātṛsauhṛdāt 10 bāhubhyāṃ sādhujātābhyāṃ duḥśāsanam ariṃdamam utthāpya saṃpariṣvajya prītyājighrata mūrdhani 11 karṇa saubalayoś cāpi saṃsmṛtya vacanāny asau nirvedaṃ paramaṃ gatvā rājā duryodhanas tadā vrīḍayābhiparītātmā nairāśyam agamat param 12 suhṛdāṃ caiva tac chrutvā samanyur idam abravīt na dharmadhanasaukhyena naiśvaryeṇa na cājñayā naiva bhogaiś ca me kāryaṃ mā vihanyata gacchata 13 niściteyaṃ mama matiḥ sthitā prāyopaveśane gacchadhvaṃ nagaraṃ sarve pūjyāś ca guravo mama 14 ta evam uktāḥ pratyūcū rājānam arimardanam yā gatis tava rājendra sāsmākam api bhārata kathaṃ vā saṃpravekṣyāmas tvadvihīnāḥ puraṃ vayam 15 sasuhṛdbhir amātyaiś ca bhrātṛbhiḥ svajanena ca bahuprakāram apy ukto niścayān na vyacālyata 16 darbhaprastaram āstīrya niścayād dhṛtarāṣṭajaḥ saṃspṛśyāpo śucir bhūtvā bhūtalaṃ samupāśritaḥ 17 kuśacīrāmbara dharaḥ paraṃ niyamam āsthitaḥ vāgyato rājaśārdūlaḥ sasvargagatikāṅkṣayā manasopacitiṃ kṛtvā nirasya ca bahiṣkriyāḥ 18 atha taṃ niścayaṃ tasya buddhvā daiteya dānavāḥ pātālavāsino raudrāḥ pūrvaṃ devair vinirjitāḥ 19 te svapakṣa kṣayaṃ taṃ tu jñātvā duryodhanasya vai āhvānāya tadā cakruḥ karma vaitāna saṃbhavam 20 bṛhaspatyuśanoktaiś ca mantrair mantraviśāradāḥ atharvaveda proktaiś ca yāś copaniṣadi kriyāḥ mantrajapya samāyuktās tās tadā samavartayan 21 juhvaty agnau haviḥ kṣīraṃ mantravat susamāhitāḥ brāhmaṇā vedavedāṅgapāragāḥ sudṛḍha vratāḥ 22 karmasiddhau tadā tatra jṛmbhamāṇā mahādbhutā kṛtyā samutthitā rājan kiṃ karomīti cābravīt 23 āhur daityāś catāṃ tatra suprītenāntarātmanā prāyopaviṣṭaṃ rājānaṃ dhārtarāṣṭram ihānaya 24 tatheti ca pratiśrutya sā kṛtyā prayayau tadā nimeṣād agamac cāpi yatra rājā suyodhanaḥ 25 samādāya ca rājānaṃ praviveśa rasātalam dānavānāṃ muhūrtāc ca tam ānītaṃ nyavedayat 26 tam ānītaṃ nṛpaṃ dṛṣṭvā rātrau saṃhatya dānavāḥ prahṛṣṭamanasaḥ sarve kiṃ cid utphullalocanāḥ sābhimānam idaṃ vākyaṃ duryodhanam athābruvan |