|
1
[वै] शरुत्वा बहुविधैः शब्थैर नाथ्यमाना गिरे गुहाः अजातशत्रुः कौन्तेयॊ माथ्रीपुत्राव उभाव अपि 2 धौम्यः कृष्णा च विप्राश च सर्वे च सुहृथस तदा भीमसेनम अपश्यन्तः सर्वे विमनसॊ ऽभवन 3 थरौपथीम आर्ष्टिषेणाय परथाय तु महारदाः सहिताः सायुधाः शूराः शैलम आरुरुहुस तथा 4 ततः संप्राप्य शैलाग्रं वीक्षमाणा महारदाः थथृशुस ते महेष्वासा भीमसेनम अरिंथमम 5 सफुरतश च महाकायान गतसत्त्वांश च राक्षसान महाबलान महाघॊरान भीमसेनेन पातितान 6 शुशुभे स महाबाहुर गथाखड्गधनुर्धरः निहत्य समरे सर्वान थानवान मघवान इव 7 ततस ते समतिक्रम्य परिष्वज्य वृकॊथरम तत्रॊपविविशुः पार्दाः पराप्ता गतिम अनुत्तमाम 8 तैश चतुर्भिर महेष्वासैर गिरिशृङ्गम अशॊभत लॊकपालैर महाभागैर थिवं थेववरैर इव 9 कुबेर सथनं थृष्ट्वा राक्षसांश च निपातितान भराता भरातरम आसीनम अभ्यभाषत पाण्डवम 10 साहसाथ यथि वा मॊहाथ भीम पापम इथं कृतम नैतत ते सथृशं वीर मुनेर इव मृषा वचः 11 राजथ्विष्टं न कर्तव्यम इति धर्मविथॊ विथुः तरिथशानाम इथं थविष्टं भीमसेन तवया कृतम 12 अर्दधर्माव अनाथृत्य यः पापे कुरुते मनः कर्मणां पार्द पापानां सफलं विन्थते धरुवम पुनर एवं न कर्तव्यं मम चेथ इच्छसि परियम 13 एवम उक्त्वा स धर्मात्मा भराता भरातरम अच्युतम अर्दतत्त्वविघागज्ञः कुन्तीपुत्रॊ युधिष्ठिरः विरराम महातेजा तम एवार्दं विचिन्तयन 14 ततस तु हतशिष्टा ये भीमसेनेन राक्षसाः सहिताः परत्यपथ्यन्त कुबेर सथनं परति 15 ते जवेन महावेगाः पराप्य वैश्रवणालयम भीमम आर्तस्वरं चक्रुर भीमसेनभयार्थिताः 16 नयस्तशस्त्रायुधाः शरान्ताः शॊनिताक्त परिच्छथाः परकीर्णमूर्धजा राजन यक्षाधिपतिम अब्रुवन 17 गथापरिघनिस्त्रिंश तॊमरप्रासयॊधिनः राक्षसा निहताः सर्वे तव थेवपुरःसराः 18 परमृथ्य तरसा शैलं मानुषेण धनेश्वर एकेन सहिताः संख्ये हताः करॊधवशा गणाः 19 परवरा रक्षसेन्थ्राणां यक्षाणां च धनाधिप शेरते निहता थेव गतसत्त्वाः परासवः 20 लब्धः शैलॊ वयं मुक्तामणिमांस ते सखा हतः मानुषेण कृतं कर्म विधत्स्व यथ अनन्तरम 21 स तच छरुत्वा तु संक्रुथ्धः सर्वयक्षगणाधिपः कॊपसंरक्त नयनः कदम इत्य अब्रवीथ वचः 22 थवितीयम अपराध्यन्तं भीमं शरुत्वा धनेश्वरः चुक्रॊध यक्षाधिपतिर युज्यताम इति चाब्रवीत 23 अदाभ्र धनसंकाशं गिरिकूटम इवॊच्छ्रितम हयैः संयॊजयाम आसुर गान्धर्वैर उत्तमं रदम 24 तस्य सर्ग गुणॊपेता विमलाक्षा हयॊत्तमाः तेजॊबलजवॊपेता नानारत्नविभूषिताः 25 शॊभमाना रदे युक्तास तरिष्यन्त इवाशुगाः हर्षयाम आसुर अन्यॊन्यम इङ्गितैर विजयावहैः 26 स तम आस्दाय भगवान राजराजॊ महारदम परययौ थेवगन्धर्वैः सतूयमानॊ महाथ्युतिः 27 तं परयान्तं महात्मानं सर्वयक्षधनाधिपम रक्ताक्षा हेमसंकाशा महाकाया महाबलाः 28 सायुधा बथ्धनिस्त्रिंशा यक्षा थशशतायुताः जवेन महता वीराः परिवार्यॊपतस्दिरे 29 तं महान्तम उपायान्तं धनेश्वरम उपान्तिके थथृशुर हृष्टरॊमाणः पाण्डवाः परियथर्शनम 30 कुबेरस तु महासत्त्वान पान्थॊःपुत्रान महारदान आत्तकार्मुकनिस्त्रिंशान थृष्ट्वा परीतॊ ऽभवत तथा 31 ते पक्षिण इवॊत्पत्य गिरेः शृङ्गं महाजवाः तस्दुस तेषां समभ्याशे धनेश्वर पुरःसराः 32 ततस तं हृष्टमनसं पाण्डवान परति भारत समीक्ष्य यक्षगन्धर्वा निर्विकारा वयवस्दिताः 33 पाण्डवाश च महात्मानः परणम्य धनथं परभुम नकुलः सहथेवश च धर्मपुत्रश च धर्मवित 34 अपराधम इवात्मानं मन्यमाना महारदाः तस्दुः पराञ्जलयः सर्वे परिवार्य धनेश्वरम 35 शय्यासनवरं शरीमत पुष्पकं विश्वकर्मणा विहितं चित्रपर्यन्तम आतिष्ठत धनाधिपः 36 तम आसीनं महाकायाः शङ्कुकर्णा महाजवाः उपॊपविविशुर यक्षा राक्षसाश च सहस्रशः 37 शतशश चापि गन्धर्वास तदैवाप्सरसां गणाः परिवार्यॊपतिष्ठन्त यदा थेवाः शतक्रतुम 38 काञ्चनीं शिरसा बिभ्रथ भीमसेनः सरजं शुभाम बाणखड्गधनुष्पाणिर उथैक्षत धनाधिपम 39 न भीर भीमस्य न गलानिर विक्षतस्यापि राक्षसैः आसीत तस्याम अवस्दायां कुबेरम अपि पश्यतः 40 आथथानं शितान बाणान यॊथ्धुकामम अवस्दितम थृष्ट्वा भीमं धर्मसुतम अब्रवीन नरवाहनः 41 विथुस तवां सर्वभूतानि पार्द भूतहिते रतम निर्भयश चापि शैलाग्रे वस तवं सह बन्धुभिः 42 न च मन्युस तवया कार्यॊ भीमसेनस्य पाण्डव कालेनैते हताः पूर्वं निमित्तम अनुजस तव 43 वरीषा चात्र न कर्तव्या साहसं यथ इथं कृतम थृष्टश चापि सुरैः पूर्वं विनाशॊ यक्षराक्षसाम 44 न भीमसेने कॊपॊ मे परीतॊ ऽसमि भरतर्षभ कर्मणानेन भीमस्य मम तुष्टिर अभूत पुरा 45 एवम उक्त्वा तु राजानं भीमसेनम अभाषत नैतन मनसि मे तात वर्तते कुरुसत्तम यथ इथं साहसं भीमकृष्णार्दे कृतवान असि 46 माम अनाथृत्य थेवांश च विनाशं यक्षरक्षसाम सवबाहुबलम आश्रित्य तेनाहं परीतिमांस तवयि शापाथ अस्मि विनिर्मुक्तॊ घॊराथ अथ्य वृकॊथर 47 अहं पूर्वम अगस्त्येन करुथ्धेन परमर्षिणा शप्तॊ ऽपराधे कस्मिंश चित तस्यैषा निष्कृतिः कृता 48 थृष्टॊ हि मम संक्लेशः पुरा पाण्डवनन्थन न तवात्रापराधॊ ऽसति कदं चिथ अपि शत्रुहन 49 [य] कदं शप्तॊ ऽसि भगवन्न अगस्त्येन महात्मना शरॊतुम इच्छाम्य अहं थेव तवैतच छापकारणम 50 इथं चाश्चर्य भूतं मे यत करॊधात तस्य धीमतः तवैव तवं न निर्थग्धः सबलः सपथानुगः 51 [वैष्र] थेवतानाम अभून मन्त्रः कुशवत्यां नरेश्वर कृतस तत्राहम अगमं महापथ्मशतैस तरिभिः यक्षाणां घॊररूपाणां विविधायुधधारिणाम 52 अध्वन्य अहम अदापश्यम अगस्त्यम ऋषिसत्तमम उग्रं तपस तपस्यन्तं यमुनातीरम आश्रितम नानापक्षिगणाकीर्णं पुष्पितथ्रुमशॊभितम 53 तम ऊर्ध्वबाहुं थृष्ट्वा तु सूर्यस्याभिमुखं सदितम तेजॊराशिं थीप्यमानं हुताशनम इवैधितम 54 राक्षसाधिपतिः शरीमान मणिमान नाम मे सखा मौर्ख्याथ अज्ञानभावाच च थर्पान मॊहाच च भारत नयष्ठीवथ आकाशगतॊ महर्षेस तस्य मूर्धनि 55 स कॊपान माम उवाचेथं थिशः सर्वा थहन्न इव माम अवज्ञाय थुष्टात्मा यस्माथ एष सखा तव 56 धर्षणां कृतवान एतां पश्यतस ते धनेश्वर तस्मात सहैभिः सैन्यैस ते वधं पराप्स्यति मानुषात 57 तवं चाप्य एभिर हतैः सैन्यैः कलेशं पराप्स्यसि थुर्मते तम एव मानुषं थृष्ट्वा किल्बिषाथ विप्रमॊक्ष्यसे 58 सैन्यानां तु तवैतेषां पुत्रपौत्र बलान्वितम न शापं पराप्स्यते घॊरं गच्छ ते ऽऽजञां करिष्यति 59 एष शापॊ मया पराप्तः पराक्तस्माथ ऋषिसत्तमात स भीमेन महाराज भरात्रा तव विमॊक्षितः |
1
[vai] śrutvā bahuvidhaiḥ śabdair nādyamānā gire guhāḥ ajātaśatruḥ kaunteyo mādrīputrāv ubhāv api 2 dhaumyaḥ kṛṣṇā ca viprāś ca sarve ca suhṛdas tathā bhīmasenam apaśyantaḥ sarve vimanaso 'bhavan 3 draupadīm ārṣṭiṣeṇāya pradāya tu mahārathāḥ sahitāḥ sāyudhāḥ śūrāḥ śailam āruruhus tadā 4 tataḥ saṃprāpya śailāgraṃ vīkṣamāṇā mahārathāḥ dadṛśus te maheṣvāsā bhīmasenam ariṃdamam 5 sphurataś ca mahākāyān gatasattvāṃś ca rākṣasān mahābalān mahāghorān bhīmasenena pātitān 6 śuśubhe sa mahābāhur gadākhaḍgadhanurdharaḥ nihatya samare sarvān dānavān maghavān iva 7 tatas te samatikramya pariṣvajya vṛkodaram tatropaviviśuḥ pārthāḥ prāptā gatim anuttamām 8 taiś caturbhir maheṣvāsair giriśṛṅgam aśobhata lokapālair mahābhāgair divaṃ devavarair iva 9 kubera sadanaṃ dṛṣṭvā rākṣasāṃś ca nipātitān bhrātā bhrātaram āsīnam abhyabhāṣata pāṇḍavam 10 sāhasād yadi vā mohād bhīma pāpam idaṃ kṛtam naitat te sadṛśaṃ vīra muner iva mṛṣā vacaḥ 11 rājadviṣṭaṃ na kartavyam iti dharmavido viduḥ tridaśānām idaṃ dviṣṭaṃ bhīmasena tvayā kṛtam 12 arthadharmāv anādṛtya yaḥ pāpe kurute manaḥ karmaṇāṃ pārtha pāpānāṃ saphalaṃ vindate dhruvam punar evaṃ na kartavyaṃ mama ced icchasi priyam 13 evam uktvā sa dharmātmā bhrātā bhrātaram acyutam arthatattvavighāgajñaḥ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ virarāma mahātejā tam evārthaṃ vicintayan 14 tatas tu hataśiṣṭā ye bhīmasenena rākṣasāḥ sahitāḥ pratyapadyanta kubera sadanaṃ prati 15 te javena mahāvegāḥ prāpya vaiśravaṇālayam bhīmam ārtasvaraṃ cakrur bhīmasenabhayārditāḥ 16 nyastaśastrāyudhāḥ śrāntāḥ śonitākta paricchadāḥ prakīrṇamūrdhajā rājan yakṣādhipatim abruvan 17 gadāparighanistriṃśa tomaraprāsayodhinaḥ rākṣasā nihatāḥ sarve tava devapuraḥsarāḥ 18 pramṛdya tarasā śailaṃ mānuṣeṇa dhaneśvara ekena sahitāḥ saṃkhye hatāḥ krodhavaśā gaṇāḥ 19 pravarā rakṣasendrāṇāṃ yakṣāṇāṃ ca dhanādhipa śerate nihatā deva gatasattvāḥ parāsavaḥ 20 labdhaḥ śailo vayaṃ muktāmaṇimāṃs te sakhā hataḥ mānuṣeṇa kṛtaṃ karma vidhatsva yad anantaram 21 sa tac chrutvā tu saṃkruddhaḥ sarvayakṣagaṇādhipaḥ kopasaṃrakta nayanaḥ katham ity abravīd vacaḥ 22 dvitīyam aparādhyantaṃ bhīmaṃ śrutvā dhaneśvaraḥ cukrodha yakṣādhipatir yujyatām iti cābravīt 23 athābhra dhanasaṃkāśaṃ girikūṭam ivocchritam hayaiḥ saṃyojayām āsur gāndharvair uttamaṃ ratham 24 tasya sarga guṇopetā vimalākṣā hayottamāḥ tejobalajavopetā nānāratnavibhūṣitāḥ 25 śobhamānā rathe yuktās tariṣyanta ivāśugāḥ harṣayām āsur anyonyam iṅgitair vijayāvahaiḥ 26 sa tam āsthāya bhagavān rājarājo mahāratham prayayau devagandharvaiḥ stūyamāno mahādyutiḥ 27 taṃ prayāntaṃ mahātmānaṃ sarvayakṣadhanādhipam raktākṣā hemasaṃkāśā mahākāyā mahābalāḥ 28 sāyudhā baddhanistriṃśā yakṣā daśaśatāyutāḥ javena mahatā vīrāḥ parivāryopatasthire 29 taṃ mahāntam upāyāntaṃ dhaneśvaram upāntike dadṛśur hṛṣṭaromāṇaḥ pāṇḍavāḥ priyadarśanam 30 kuberas tu mahāsattvān pāndoḥputrān mahārathān āttakārmukanistriṃśān dṛṣṭvā prīto 'bhavat tadā 31 te pakṣiṇa ivotpatya gireḥ śṛṅgaṃ mahājavāḥ tasthus teṣāṃ samabhyāśe dhaneśvara puraḥsarāḥ 32 tatas taṃ hṛṣṭamanasaṃ pāṇḍavān prati bhārata samīkṣya yakṣagandharvā nirvikārā vyavasthitāḥ 33 pāṇḍavāś ca mahātmānaḥ praṇamya dhanadaṃ prabhum nakulaḥ sahadevaś ca dharmaputraś ca dharmavit 34 aparādham ivātmānaṃ manyamānā mahārathāḥ tasthuḥ prāñjalayaḥ sarve parivārya dhaneśvaram 35 śayyāsanavaraṃ śrīmat puṣpakaṃ viśvakarmaṇā vihitaṃ citraparyantam ātiṣṭhata dhanādhipaḥ 36 tam āsīnaṃ mahākāyāḥ śaṅkukarṇā mahājavāḥ upopaviviśur yakṣā rākṣasāś ca sahasraśaḥ 37 śataśaś cāpi gandharvās tathaivāpsarasāṃ gaṇāḥ parivāryopatiṣṭhanta yathā devāḥ śatakratum 38 kāñcanīṃ śirasā bibhrad bhīmasenaḥ srajaṃ śubhām bāṇakhaḍgadhanuṣpāṇir udaikṣata dhanādhipam 39 na bhīr bhīmasya na glānir vikṣatasyāpi rākṣasaiḥ āsīt tasyām avasthāyāṃ kuberam api paśyataḥ 40 ādadānaṃ śitān bāṇān yoddhukāmam avasthitam dṛṣṭvā bhīmaṃ dharmasutam abravīn naravāhanaḥ 41 vidus tvāṃ sarvabhūtāni pārtha bhūtahite ratam nirbhayaś cāpi śailāgre vasa tvaṃ saha bandhubhiḥ 42 na ca manyus tvayā kāryo bhīmasenasya pāṇḍava kālenaite hatāḥ pūrvaṃ nimittam anujas tava 43 vrīṣā cātra na kartavyā sāhasaṃ yad idaṃ kṛtam dṛṣṭaś cāpi suraiḥ pūrvaṃ vināśo yakṣarākṣasām 44 na bhīmasene kopo me prīto 'smi bharatarṣabha karmaṇānena bhīmasya mama tuṣṭir abhūt purā 45 evam uktvā tu rājānaṃ bhīmasenam abhāṣata naitan manasi me tāta vartate kurusattama yad idaṃ sāhasaṃ bhīmakṛṣṇārthe kṛtavān asi 46 mām anādṛtya devāṃś ca vināśaṃ yakṣarakṣasām svabāhubalam āśritya tenāhaṃ prītimāṃs tvayi śāpād asmi vinirmukto ghorād adya vṛkodara 47 ahaṃ pūrvam agastyena kruddhena paramarṣiṇā śapto 'parādhe kasmiṃś cit tasyaiṣā niṣkṛtiḥ kṛtā 48 dṛṣṭo hi mama saṃkleśaḥ purā pāṇḍavanandana na tavātrāparādho 'sti kathaṃ cid api śatruhan 49 [y] kathaṃ śapto 'si bhagavann agastyena mahātmanā śrotum icchāmy ahaṃ deva tavaitac chāpakāraṇam 50 idaṃ cāścarya bhūtaṃ me yat krodhāt tasya dhīmataḥ tavaiva tvaṃ na nirdagdhaḥ sabalaḥ sapadānugaḥ 51 [vaiṣr] devatānām abhūn mantraḥ kuśavatyāṃ nareśvara kṛtas tatrāham agamaṃ mahāpadmaśatais tribhiḥ yakṣāṇāṃ ghorarūpāṇāṃ vividhāyudhadhāriṇām 52 adhvany aham athāpaśyam agastyam ṛṣisattamam ugraṃ tapas tapasyantaṃ yamunātīram āśritam nānāpakṣigaṇākīrṇaṃ puṣpitadrumaśobhitam 53 tam ūrdhvabāhuṃ dṛṣṭvā tu sūryasyābhimukhaṃ sthitam tejorāśiṃ dīpyamānaṃ hutāśanam ivaidhitam 54 rākṣasādhipatiḥ śrīmān maṇimān nāma me sakhā maurkhyād ajñānabhāvāc ca darpān mohāc ca bhārata nyaṣṭhīvad ākāśagato maharṣes tasya mūrdhani 55 sa kopān mām uvācedaṃ diśaḥ sarvā dahann iva mām avajñāya duṣṭātmā yasmād eṣa sakhā tava 56 dharṣaṇāṃ kṛtavān etāṃ paśyatas te dhaneśvara tasmāt sahaibhiḥ sainyais te vadhaṃ prāpsyati mānuṣāt 57 tvaṃ cāpy ebhir hataiḥ sainyaiḥ kleśaṃ prāpsyasi durmate tam eva mānuṣaṃ dṛṣṭvā kilbiṣād vipramokṣyase 58 sainyānāṃ tu tavaiteṣāṃ putrapautra balānvitam na śāpaṃ prāpsyate ghoraṃ gaccha te ''jñāṃ kariṣyati 59 eṣa śāpo mayā prāptaḥ prāktasmād ṛṣisattamāt sa bhīmena mahārāja bhrātrā tava vimokṣitaḥ |