|
1
थमयन्त्य उवाच गच्छ केशिनि जानीहि क एष रदवाहकः उपविष्टॊ रदॊपस्दे विकृतॊ हरस्वबाहुकः 2 अभ्येत्य कुशलं भथ्रे मृथुपूर्वं समाहिता पृच्छेदाः पुरुषं हय एनं यदातत्त्वम अनिन्थिते 3 अत्र मे महती शङ्का भवेथ एष नलॊ नृपः तदा च मे मनस्तुष्टिर हृथयस्य च निर्वृतिः 4 बरूयाश चैनं कदान्ते तवं पर्णाथवचनं यदा परतिवाक्यं च सुश्रॊणि बुध्येदास तवम अनिन्थिते 5 बृहथश्व उवाच एवं समाहिता गत्वा थूती बाहुकम अब्रवीत थमयन्त्य अपि कल्याणी परासाथस्दान्ववैक्षत 6 सवागतं ते मनुष्येन्थ्र कुशलं ते बरवीम्य अहम थमयन्त्या वचः साधु निबॊध पुरुषर्षभ 7 कथा वै परस्दिता यूयं किमर्दम इह चागताः तत तवं बरूहि यदान्यायं वैथर्भी शरॊतुम इच्छति 8 बाहुक उवाच शरुतः सवयंवरॊ राज्ञा कौसल्येन यशस्विना थवितीयॊ थमयन्त्या वै शवॊभूत इति भामिनि 9 शरुत्वा तं परस्दितॊ राजा शतयॊजनयायिभिः हयैर वातजवैर मुख्यैर अहम अस्य च सारदिः 10 केशिन्य उवाच अद यॊ ऽसौ तृतीयॊ वः स कुतः कस्य वा पुनः तवं च कस्य कदं चेथं तवयि कर्म समाहितम 11 बाहुक उवाच पुण्यश्लॊकस्य वै सूतॊ वार्ष्णेय इति विश्रुतः स नले विथ्रुते भथ्रे भाङ्गस्वरिम उपस्दितः 12 अहम अप्य अश्वकुशलः सूथत्वे च सुनिष्ठितः ऋतुपर्णेन सारद्ये भॊजने च वृतः सवयम 13 केशिन्य उवाच अद जानाति वार्ष्णेयः कव नु राजा नलॊ गतः कदं चित तवयि वैतेन कदितं सयात तु बाहुक 14 बाहुक उवाच इहैव पुत्रौ निक्षिप्य नलस्याशुभकर्मणः गतस ततॊ यदाकामं नैष जानाति नैषधम 15 न चान्यः पुरुषः कश चिन नलं वेत्ति यशस्विनि गूढश चरति लॊके ऽसमिन नष्टरूपॊ महीपतिः 16 आत्मैव हि नलं वेत्ति या चास्य तथनन्तरा न हि वै तानि लिङ्गानि नलं शंसन्ति कर्हि चित 17 केशिन्य उवाच यॊ ऽसाव अयॊध्यां परदमं गतवान बराह्मणस तथा 71 इमानि नारीवाक्यानि कदयानः पुनः पुनः 18 कव नु तवं कितव छित्त्वा वस्त्रार्धं परस्दितॊ मम उत्सृज्य विपिने सुप्ताम अनुरक्तां परियां परिय 19 सा वै यदा समाथिष्टा तत्रास्ते तवत्प्रतीक्षिणी थह्यमाना थिवारात्रं वस्त्रार्धेनाभिसंवृता 20 तस्या रुथन्त्याः सततं तेन थुःखेन पार्दिव परसाथं कुरु वै वीर परतिवाक्यं परयच्छ च 21 तस्यास तत्प्रियम आख्यानं परब्रवीहि महामते तथ एव वाक्यं वैथर्भी शरॊतुम इच्छत्य अनिन्थिता 22 एतच छरुत्वा परतिवचस तस्य थत्तं तवया किल यत पुरा तत पुनस तवत्तॊ वैथर्भी शरॊतुम इच्छति 23 बृहथश्व उवाच एवम उक्तस्य केशिन्या नलस्य कुरुनन्थन हृथयं वयदितं चासीथ अश्रुपूर्णे च लॊचने 24 स निगृह्यात्मनॊ थुःखं थह्यमानॊ महीपतिः बाष्पसंथिग्धया वाचा पुनर एवेथम अब्रवीत 25 वैषम्यम अपि संप्राप्ता गॊपायन्ति कुलस्त्रियः आत्मानम आत्मना सत्यॊ जितस्वर्गा न संशयः 26 रहिता भर्तृभिश चैव न करुध्यन्ति कथा चन पराणांश चारित्रकवचा धारयन्तीह सत्स्त्रियः 27 पराणयात्रां परिप्रेप्सॊः शकुनैर हृतवाससः आधिभिर थह्यमानस्य शयामा न करॊथ्धुम अर्हति 28 सत्कृतासत्कृता वापि पतिं थृष्ट्वा तदागतम भरष्टराज्यं शरिया हीनं कषुधितं वयसनाप्लुतम 29 एवं बरुवाणस तथ वाक्यं नलः परमथुःखितः न बाष्पम अशकत सॊढुं पररुरॊथ च भारत 30 ततः सा केशिनी गत्वा थमयन्त्यै नयवेथयत तत सर्वं कदितं चैव विकारं चैव तस्य तम |
1
damayanty uvāca gaccha keśini jānīhi ka eṣa rathavāhakaḥ upaviṣṭo rathopasthe vikṛto hrasvabāhukaḥ 2 abhyetya kuśalaṃ bhadre mṛdupūrvaṃ samāhitā pṛcchethāḥ puruṣaṃ hy enaṃ yathātattvam anindite 3 atra me mahatī śaṅkā bhaved eṣa nalo nṛpaḥ tathā ca me manastuṣṭir hṛdayasya ca nirvṛtiḥ 4 brūyāś cainaṃ kathānte tvaṃ parṇādavacanaṃ yathā prativākyaṃ ca suśroṇi budhyethās tvam anindite 5 bṛhadaśva uvāca evaṃ samāhitā gatvā dūtī bāhukam abravīt damayanty api kalyāṇī prāsādasthānvavaikṣata 6 svāgataṃ te manuṣyendra kuśalaṃ te bravīmy aham damayantyā vacaḥ sādhu nibodha puruṣarṣabha 7 kadā vai prasthitā yūyaṃ kimartham iha cāgatāḥ tat tvaṃ brūhi yathānyāyaṃ vaidarbhī śrotum icchati 8 bāhuka uvāca śrutaḥ svayaṃvaro rājñā kausalyena yaśasvinā dvitīyo damayantyā vai śvobhūta iti bhāmini 9 śrutvā taṃ prasthito rājā śatayojanayāyibhiḥ hayair vātajavair mukhyair aham asya ca sārathiḥ 10 keśiny uvāca atha yo 'sau tṛtīyo vaḥ sa kutaḥ kasya vā punaḥ tvaṃ ca kasya kathaṃ cedaṃ tvayi karma samāhitam 11 bāhuka uvāca puṇyaślokasya vai sūto vārṣṇeya iti viśrutaḥ sa nale vidrute bhadre bhāṅgasvarim upasthitaḥ 12 aham apy aśvakuśalaḥ sūdatve ca suniṣṭhitaḥ ṛtuparṇena sārathye bhojane ca vṛtaḥ svayam 13 keśiny uvāca atha jānāti vārṣṇeyaḥ kva nu rājā nalo gataḥ kathaṃ cit tvayi vaitena kathitaṃ syāt tu bāhuka 14 bāhuka uvāca ihaiva putrau nikṣipya nalasyāśubhakarmaṇaḥ gatas tato yathākāmaṃ naiṣa jānāti naiṣadham 15 na cānyaḥ puruṣaḥ kaś cin nalaṃ vetti yaśasvini gūḍhaś carati loke 'smin naṣṭarūpo mahīpatiḥ 16 ātmaiva hi nalaṃ vetti yā cāsya tadanantarā na hi vai tāni liṅgāni nalaṃ śaṃsanti karhi cit 17 keśiny uvāca yo 'sāv ayodhyāṃ prathamaṃ gatavān brāhmaṇas tadā 71 imāni nārīvākyāni kathayānaḥ punaḥ punaḥ 18 kva nu tvaṃ kitava chittvā vastrārdhaṃ prasthito mama utsṛjya vipine suptām anuraktāṃ priyāṃ priya 19 sā vai yathā samādiṣṭā tatrāste tvatpratīkṣiṇī dahyamānā divārātraṃ vastrārdhenābhisaṃvṛtā 20 tasyā rudantyāḥ satataṃ tena duḥkhena pārthiva prasādaṃ kuru vai vīra prativākyaṃ prayaccha ca 21 tasyās tatpriyam ākhyānaṃ prabravīhi mahāmate tad eva vākyaṃ vaidarbhī śrotum icchaty aninditā 22 etac chrutvā prativacas tasya dattaṃ tvayā kila yat purā tat punas tvatto vaidarbhī śrotum icchati 23 bṛhadaśva uvāca evam uktasya keśinyā nalasya kurunandana hṛdayaṃ vyathitaṃ cāsīd aśrupūrṇe ca locane 24 sa nigṛhyātmano duḥkhaṃ dahyamāno mahīpatiḥ bāṣpasaṃdigdhayā vācā punar evedam abravīt 25 vaiṣamyam api saṃprāptā gopāyanti kulastriyaḥ ātmānam ātmanā satyo jitasvargā na saṃśayaḥ 26 rahitā bhartṛbhiś caiva na krudhyanti kadā cana prāṇāṃś cāritrakavacā dhārayantīha satstriyaḥ 27 prāṇayātrāṃ pariprepsoḥ śakunair hṛtavāsasaḥ ādhibhir dahyamānasya śyāmā na kroddhum arhati 28 satkṛtāsatkṛtā vāpi patiṃ dṛṣṭvā tathāgatam bhraṣṭarājyaṃ śriyā hīnaṃ kṣudhitaṃ vyasanāplutam 29 evaṃ bruvāṇas tad vākyaṃ nalaḥ paramaduḥkhitaḥ na bāṣpam aśakat soḍhuṃ praruroda ca bhārata 30 tataḥ sā keśinī gatvā damayantyai nyavedayat tat sarvaṃ kathitaṃ caiva vikāraṃ caiva tasya tam |