|
1
बृहथश्व उवाच उत्सृज्य थमयन्तीं तु नलॊ राजा विशां पते थथर्श थावं थह्यन्तं महान्तं गहने वने 2 तत्र शुश्राव मध्ये ऽगनौ शब्थं भूतस्य कस्य चित अभिधाव नलेत्य उच्चैः पुण्यश्लॊकेति चासकृत 3 मा भैर इति नलश चॊक्त्वा मध्यम अग्नेः परविश्य तम थथर्श नागराजानं शयानं कुण्डलीकृतम 4 स नागः पराञ्जलिर भूत्वा वेपमानॊ नलं तथा उवाच विथ्धि मां राजन नागं कर्कॊटकं नृप 5 मया परलब्धॊ बरह्मर्षिर अनागाः सुमहातपाः तेन मन्युपरीतेन शप्तॊ ऽसमि मनुजाधिप 6 तस्य शापान न शक्नॊमि पथाथ विचलितुं पथम उपथेक्ष्यामि ते शरेयस तरातुम अर्हति मां भवान 7 सखा च ते भविष्यामि मत्समॊ नास्ति पन्नगः लघुश च ते भविष्यामि शीघ्रम आथाय गच्छ माम 8 एवम उक्त्वा स नागेन्थ्रॊ बभूवाङ्गुष्ठमात्रकः तं गृहीत्वा नलः परायाथ उथ्थेशं थाववर्जितम 9 आकाशथेशम आसाथ्य विमुक्तं कृष्णवर्त्मना उत्स्रष्टुकामं तं नागः पुनः कर्कॊटकॊ ऽबरवीत 10 पथानि गणयन गच्छ सवानि नैषध कानि चित तत्र ते ऽहं महाराज शरेयॊ धास्यामि यत परम 11 ततः संख्यातुम आरब्धम अथशथ थशमे पथे तस्य थष्टस्य तथ रूपं कषिप्रम अन्तरधीयत 12 स थृष्ट्वा विस्मितस तस्दाव आत्मानं विकृतं नलः सवरूपधारिणं नागं थथर्श च महीपतिः 13 ततः कर्कॊटकॊ नागः सान्त्वयन नलम अब्रवीत मया ते ऽनतर्हितं रूपं न तवा विथ्युर जना इति 14 यत्कृते चासि विकृतॊ थुःखेन महता नल विषेण स मथीयेन तवयि थुःखं निवत्स्यति 15 विषेण संवृतैर गात्रैर यावत तवां न विमॊक्ष्यति तावत तवयि महाराज थुःखं वै स निवत्स्यति 16 अनागा येन निकृतस तवम अनर्हॊ जनाधिप करॊधाथ असूययित्वा तं रक्षा मे भवतः कृता 17 न ते भयं नरव्याघ्र थंष्ट्रिभ्यः शत्रुतॊ ऽपि वा बरह्मविथ्भ्यश च भविता मत्प्रसाथान नराधिप 18 राजन विषनिमित्ता च न ते पीडा भविष्यति संग्रामेषु च राजेन्थ्र शश्वज जयम अवाप्स्यति 19 गच्छ राजन्न इतः सूतॊ बाहुकॊ ऽहम इति बरुवन समीपम ऋतुपर्णस्य स हि वेथाक्षनैपुणम अयॊध्यां नगरीं रम्याम अथ्यैव निषधेश्वर 20 स ते ऽकषहृथयं थाता राजाश्वहृथयेन वै इक्ष्वाकुकुलजः शरीमान मित्रं चैव भविष्यति 21 भविष्यसि यथाक्षज्ञः शरेयसा यॊक्ष्यसे तथा समेष्यसि च थारैस तवं मा सम शॊके मनः कृदाः राज्येन तनयाभ्यां च सत्यम एतथ बरवीमि ते 22 सवरूपं च यथा थरष्टुम इच्छेदास तवं नराधिप संस्मर्तव्यस तथा ते ऽहं वासश चेथं निवासयेः 23 अनेन वाससाछन्नः सवरूपं परतिपत्स्यसे इत्य उक्त्वा परथथाव अस्मै थिव्यं वासॊयुगं तथा 24 एवं नलं समाथिश्य वासॊ थत्त्वा च कौरव नागराजस ततॊ राजंस तत्रैवान्तरधीयत |
1
bṛhadaśva uvāca utsṛjya damayantīṃ tu nalo rājā viśāṃ pate dadarśa dāvaṃ dahyantaṃ mahāntaṃ gahane vane 2 tatra śuśrāva madhye 'gnau śabdaṃ bhūtasya kasya cit abhidhāva nalety uccaiḥ puṇyaśloketi cāsakṛt 3 mā bhair iti nalaś coktvā madhyam agneḥ praviśya tam dadarśa nāgarājānaṃ śayānaṃ kuṇḍalīkṛtam 4 sa nāgaḥ prāñjalir bhūtvā vepamāno nalaṃ tadā uvāca viddhi māṃ rājan nāgaṃ karkoṭakaṃ nṛpa 5 mayā pralabdho brahmarṣir anāgāḥ sumahātapāḥ tena manyuparītena śapto 'smi manujādhipa 6 tasya śāpān na śaknomi padād vicalituṃ padam upadekṣyāmi te śreyas trātum arhati māṃ bhavān 7 sakhā ca te bhaviṣyāmi matsamo nāsti pannagaḥ laghuś ca te bhaviṣyāmi śīghram ādāya gaccha mām 8 evam uktvā sa nāgendro babhūvāṅguṣṭhamātrakaḥ taṃ gṛhītvā nalaḥ prāyād uddeśaṃ dāvavarjitam 9 ākāśadeśam āsādya vimuktaṃ kṛṣṇavartmanā utsraṣṭukāmaṃ taṃ nāgaḥ punaḥ karkoṭako 'bravīt 10 padāni gaṇayan gaccha svāni naiṣadha kāni cit tatra te 'haṃ mahārāja śreyo dhāsyāmi yat param 11 tataḥ saṃkhyātum ārabdham adaśad daśame pade tasya daṣṭasya tad rūpaṃ kṣipram antaradhīyata 12 sa dṛṣṭvā vismitas tasthāv ātmānaṃ vikṛtaṃ nalaḥ svarūpadhāriṇaṃ nāgaṃ dadarśa ca mahīpatiḥ 13 tataḥ karkoṭako nāgaḥ sāntvayan nalam abravīt mayā te 'ntarhitaṃ rūpaṃ na tvā vidyur janā iti 14 yatkṛte cāsi vikṛto duḥkhena mahatā nala viṣeṇa sa madīyena tvayi duḥkhaṃ nivatsyati 15 viṣeṇa saṃvṛtair gātrair yāvat tvāṃ na vimokṣyati tāvat tvayi mahārāja duḥkhaṃ vai sa nivatsyati 16 anāgā yena nikṛtas tvam anarho janādhipa krodhād asūyayitvā taṃ rakṣā me bhavataḥ kṛtā 17 na te bhayaṃ naravyāghra daṃṣṭribhyaḥ śatruto 'pi vā brahmavidbhyaś ca bhavitā matprasādān narādhipa 18 rājan viṣanimittā ca na te pīḍā bhaviṣyati saṃgrāmeṣu ca rājendra śaśvaj jayam avāpsyati 19 gaccha rājann itaḥ sūto bāhuko 'ham iti bruvan samīpam ṛtuparṇasya sa hi vedākṣanaipuṇam ayodhyāṃ nagarīṃ ramyām adyaiva niṣadheśvara 20 sa te 'kṣahṛdayaṃ dātā rājāśvahṛdayena vai ikṣvākukulajaḥ śrīmān mitraṃ caiva bhaviṣyati 21 bhaviṣyasi yadākṣajñaḥ śreyasā yokṣyase tadā sameṣyasi ca dārais tvaṃ mā sma śoke manaḥ kṛthāḥ rājyena tanayābhyāṃ ca satyam etad bravīmi te 22 svarūpaṃ ca yadā draṣṭum icchethās tvaṃ narādhipa saṃsmartavyas tadā te 'haṃ vāsaś cedaṃ nivāsayeḥ 23 anena vāsasāchannaḥ svarūpaṃ pratipatsyase ity uktvā pradadāv asmai divyaṃ vāsoyugaṃ tadā 24 evaṃ nalaṃ samādiśya vāso dattvā ca kaurava nāgarājas tato rājaṃs tatraivāntaradhīyata |