|
1
नल उवाच यदा राज्यं पितुस ते तत तदा मम न संशयः न तु तत्र गमिष्यामि विषमस्दः कदं चन 2 कदं समृथ्धॊ गत्वाहं तव हर्षविवर्धनः परिथ्यूनॊ गमिष्यामि तव शॊकविवर्धनः 3 बृहथश्व उवाच इति बरुवन नलॊ राजा थमयन्तीं पुनः पुनः सान्त्वयाम आस कल्याणीं वाससॊ ऽरधेन संवृताम 4 ताव एकवस्त्रसंवीताव अटमानाव इतस ततः कषुत्पिपासापरिश्रान्तौ सभां कां चिथ उपेयतुः 5 तां सभाम उपसंप्राप्य तथा स निषधाधिपः वैथर्भ्या सहितॊ राजा निषसाथ महीतले 6 स वै विवस्त्रॊ मलिनॊ विकचः पांसुगुण्ठितः थमयन्त्या सह शरान्तः सुष्वाप धरणीतले 7 थमयन्त्य अपि कल्याणी निथ्रयापहृता ततः सहसा थुःखम आसाथ्य सुकुमारी तपस्विनी 8 सुप्तायां थमयन्त्यां तु नलॊ राजा विशां पते शॊकॊन्मदितचित्तात्मा न सम शेते यदा पुरा 9 स तथ राज्यापहरणं सुहृत्त्यागं च सर्वशः वने च तं परिध्वंसं परेक्ष्य चिन्ताम उपेयिवान 10 किं नु मे सयाथ इथं कृत्वा किं नु मे सयाथ अकुर्वतः किं नु मे मरणं शरेयः परित्यागॊ जनस्य वा 11 माम इयं हय अनुरक्तेथं थुःखम आप्नॊति मत्कृते मथ्विहीना तव इयं गच्छेत कथा चित सवजनं परति 12 मया निःसंशयं थुःखम इयं पराप्स्यत्य अनुत्तमा उत्सर्गे संशयः सयात तु विन्थेतापि सुखं कव चित 13 स विनिश्चित्य बहुधा विचार्य च पुनः पुनः उत्सर्गे ऽमन्यत शरेयॊ थमयन्त्या नराधिपः 14 सॊ ऽवस्त्रताम आत्मनश च तस्याश चाप्य एकवस्त्रताम चिन्तयित्वाध्यगाथ राजा वस्त्रार्धस्यावकर्तनम 15 कदं वासॊ विकर्तेयं न च बुध्येत मे परिया चिन्त्यैवं नैषधॊ राजा सभां पर्यचरत तथा 16 परिधावन्न अद नल इतश चेतश च भारत आससाथ सभॊथ्थेशे विकॊशं खड्गम उत्तमम 17 तेनार्धं वाससश छित्त्वा निवस्य च परंतपः सुप्ताम उत्सृज्य वैथर्भीं पराथ्रवथ गतचेतनः 18 ततॊ निबथ्धहृथयः पुनर आगम्य तां सभाम थमयन्तीं तदा थृष्ट्वा रुरॊथ निषधाधिपः 19 यां न वायुर न चाथित्यः पुरा पश्यति मे परियाम सेयम अथ्य सभामध्ये शेते भूमाव अनादवत 20 इयं वस्त्रावकर्तेन संवीता चारुहासिनी उन्मत्तेव वरारॊहा कदं बुथ्ध्वा भविष्यति 21 कदम एका सती भैमी मया विरहिता शुभा चरिष्यति वने घॊरे मृगव्यालनिषेविते 22 गत्वा गत्वा नलॊ राजा पुनर एति सभां मुहुः आकृष्यमाणः कलिना सौहृथेनापकृष्यते 23 थविधेव हृथयं तस्य थुःखितस्याभवत तथा थॊलेव मुहुर आयाति याति चैव सभां मुहुः 24 सॊ ऽपकृष्टस तु कलिना मॊहितः पराथ्रवन नलः सुप्ताम उत्सृज्य तां भार्यां विलप्य करुणं बहु 25 नष्टात्मा कलिना सपृष्टस तत तथ विगणयन नृपः जगामैव वने शून्ये भार्याम उत्सृज्य थुःखितः |
1
nala uvāca yathā rājyaṃ pitus te tat tathā mama na saṃśayaḥ na tu tatra gamiṣyāmi viṣamasthaḥ kathaṃ cana 2 kathaṃ samṛddho gatvāhaṃ tava harṣavivardhanaḥ paridyūno gamiṣyāmi tava śokavivardhanaḥ 3 bṛhadaśva uvāca iti bruvan nalo rājā damayantīṃ punaḥ punaḥ sāntvayām āsa kalyāṇīṃ vāsaso 'rdhena saṃvṛtām 4 tāv ekavastrasaṃvītāv aṭamānāv itas tataḥ kṣutpipāsāpariśrāntau sabhāṃ kāṃ cid upeyatuḥ 5 tāṃ sabhām upasaṃprāpya tadā sa niṣadhādhipaḥ vaidarbhyā sahito rājā niṣasāda mahītale 6 sa vai vivastro malino vikacaḥ pāṃsuguṇṭhitaḥ damayantyā saha śrāntaḥ suṣvāpa dharaṇītale 7 damayanty api kalyāṇī nidrayāpahṛtā tataḥ sahasā duḥkham āsādya sukumārī tapasvinī 8 suptāyāṃ damayantyāṃ tu nalo rājā viśāṃ pate śokonmathitacittātmā na sma śete yathā purā 9 sa tad rājyāpaharaṇaṃ suhṛttyāgaṃ ca sarvaśaḥ vane ca taṃ paridhvaṃsaṃ prekṣya cintām upeyivān 10 kiṃ nu me syād idaṃ kṛtvā kiṃ nu me syād akurvataḥ kiṃ nu me maraṇaṃ śreyaḥ parityāgo janasya vā 11 mām iyaṃ hy anuraktedaṃ duḥkham āpnoti matkṛte madvihīnā tv iyaṃ gacchet kadā cit svajanaṃ prati 12 mayā niḥsaṃśayaṃ duḥkham iyaṃ prāpsyaty anuttamā utsarge saṃśayaḥ syāt tu vindetāpi sukhaṃ kva cit 13 sa viniścitya bahudhā vicārya ca punaḥ punaḥ utsarge 'manyata śreyo damayantyā narādhipaḥ 14 so 'vastratām ātmanaś ca tasyāś cāpy ekavastratām cintayitvādhyagād rājā vastrārdhasyāvakartanam 15 kathaṃ vāso vikarteyaṃ na ca budhyeta me priyā cintyaivaṃ naiṣadho rājā sabhāṃ paryacarat tadā 16 paridhāvann atha nala itaś cetaś ca bhārata āsasāda sabhoddeśe vikośaṃ khaḍgam uttamam 17 tenārdhaṃ vāsasaś chittvā nivasya ca paraṃtapaḥ suptām utsṛjya vaidarbhīṃ prādravad gatacetanaḥ 18 tato nibaddhahṛdayaḥ punar āgamya tāṃ sabhām damayantīṃ tathā dṛṣṭvā ruroda niṣadhādhipaḥ 19 yāṃ na vāyur na cādityaḥ purā paśyati me priyām seyam adya sabhāmadhye śete bhūmāv anāthavat 20 iyaṃ vastrāvakartena saṃvītā cāruhāsinī unmatteva varārohā kathaṃ buddhvā bhaviṣyati 21 katham ekā satī bhaimī mayā virahitā śubhā cariṣyati vane ghore mṛgavyālaniṣevite 22 gatvā gatvā nalo rājā punar eti sabhāṃ muhuḥ ākṛṣyamāṇaḥ kalinā sauhṛdenāpakṛṣyate 23 dvidheva hṛdayaṃ tasya duḥkhitasyābhavat tadā doleva muhur āyāti yāti caiva sabhāṃ muhuḥ 24 so 'pakṛṣṭas tu kalinā mohitaḥ prādravan nalaḥ suptām utsṛjya tāṃ bhāryāṃ vilapya karuṇaṃ bahu 25 naṣṭātmā kalinā spṛṣṭas tat tad vigaṇayan nṛpaḥ jagāmaiva vane śūnye bhāryām utsṛjya duḥkhitaḥ |