|
1
बृहथश्व उवाच थमयन्ती ततॊ थृष्ट्वा पुण्यश्लॊकं नराधिपम उन्मत्तवथ अनुन्मत्ता थेवने गतचेतसाम 2 भयशॊकसमाविष्टा राजन भीमसुता ततः चिन्तयाम आस तत कार्यं सुमहत पार्दिवं परति 3 सा शङ्कमाना तत्पापं चिकीर्षन्ती च तत्प्रियम नलं च हृतसर्वस्वम उपलभ्येथम अब्रवीत 4 बृहत्सेने वरजामात्यान आनाय्य नलशासनात आचक्ष्व यथ धृतं थरव्यम अवशिष्टं च यथ वसु 5 ततस ते मन्त्रिणः सर्वे विज्ञाय नलशासनम अपि नॊ भागधेयं सयाथ इत्य उक्त्वा पुनर आव्रजन 6 तास तु सर्वाः परकृतयॊ थवितीयं समुपस्दिताः नयवेथयथ भीमसुता न च तत परत्यनन्थत 7 वाक्यम अप्रतिनन्थन्तं भर्तारम अभिवीक्ष्य सा थमयन्ती पुनर वेश्म वरीडिता परविवेश ह 8 निशम्य सततं चाक्षान पुण्यश्लॊकपराङ्मुखान नलं च हृतसर्वस्वं धात्रीं पुनर उवाच ह 9 बृहत्सेने पुनर गच्छ वार्ष्णेयं नलशासनात सूतम आनय कल्याणि महत कार्यम उपस्दितम 10 बृहत्सेना तु तच छरुत्वा थमयन्त्याः परभाषितम वार्ष्णेयम आनयाम आस पुरुषैर आप्तकारिभिः 11 वार्ष्णेयं तु ततॊ भैमी सान्त्वयञ शलक्ष्णया गिरा उवाच थेशकालज्ञा पराप्तकालम अनिन्थिता 12 जानीषे तवं यदा राजा सम्यग्वृत्तः सथा तवयि तस्य तवं विषमस्दस्य साहाय्यं कर्तुम अर्हसि 13 यदा यदा हि नृपतिः पुष्करेणेह जीयते तदा तदास्य थयूते वै रागॊ भूयॊ ऽभिवर्धते 14 यदा च पुष्करस्याक्षा वर्तन्ते वशवर्तिनः तदा विपर्ययश चापि नलस्याक्षेषु थृश्यते 15 सुहृत्स्वजनवाक्यानि यदावन न शृणॊति च नूनं मन्ये न शेषॊ ऽसति नैषधस्य महात्मनः 16 यत्र मे वचनं राजा नाभिनन्थति मॊहितः शरणं तवां परपन्नास्मि सारदे कुरु मथ्वचः न हि मे शुध्यते भावः कथा चिथ विनशेथ इति 17 नलस्य थयितान अश्वान यॊजयित्वा महाजवान इथम आरॊप्य मिदुनं कुण्डिनं यातुम अर्हसि 18 मम जञातिषु निक्षिप्य थारकौ सयन्थनं तदा अश्वांश चैतान यदाकामं वस वान्यत्र गच्छ वा 19 थमयन्त्यास तु तथ वाक्यं वार्ष्णेयॊ नलसारदिः नयवेथयथ अशेषेण नलामात्येषु मुख्यशः 20 तैः समेत्य विनिश्चित्य सॊ ऽनुज्ञातॊ महीपते ययौ मिदुनम आरॊप्य विथर्भांस तेन वाहिना 21 हयांस तत्र विनिक्षिप्य सूतॊ रदवरं च तम इन्थ्रसेनां च तां कन्याम इन्थ्रसेनं च बालकम 22 आमन्त्र्य भीमं राजानम आर्तः शॊचन नलं नृपम अटमानस ततॊ ऽयॊध्यां जगाम नगरीं तथा 23 ऋतुपर्णं स राजानम उपतस्दे सुथुःखितः भृतिं चॊपययौ तस्य सारद्येन महीपते |
1
bṛhadaśva uvāca damayantī tato dṛṣṭvā puṇyaślokaṃ narādhipam unmattavad anunmattā devane gatacetasām 2 bhayaśokasamāviṣṭā rājan bhīmasutā tataḥ cintayām āsa tat kāryaṃ sumahat pārthivaṃ prati 3 sā śaṅkamānā tatpāpaṃ cikīrṣantī ca tatpriyam nalaṃ ca hṛtasarvasvam upalabhyedam abravīt 4 bṛhatsene vrajāmātyān ānāyya nalaśāsanāt ācakṣva yad dhṛtaṃ dravyam avaśiṣṭaṃ ca yad vasu 5 tatas te mantriṇaḥ sarve vijñāya nalaśāsanam api no bhāgadheyaṃ syād ity uktvā punar āvrajan 6 tās tu sarvāḥ prakṛtayo dvitīyaṃ samupasthitāḥ nyavedayad bhīmasutā na ca tat pratyanandata 7 vākyam apratinandantaṃ bhartāram abhivīkṣya sā damayantī punar veśma vrīḍitā praviveśa ha 8 niśamya satataṃ cākṣān puṇyaślokaparāṅmukhān nalaṃ ca hṛtasarvasvaṃ dhātrīṃ punar uvāca ha 9 bṛhatsene punar gaccha vārṣṇeyaṃ nalaśāsanāt sūtam ānaya kalyāṇi mahat kāryam upasthitam 10 bṛhatsenā tu tac chrutvā damayantyāḥ prabhāṣitam vārṣṇeyam ānayām āsa puruṣair āptakāribhiḥ 11 vārṣṇeyaṃ tu tato bhaimī sāntvayañ ślakṣṇayā girā uvāca deśakālajñā prāptakālam aninditā 12 jānīṣe tvaṃ yathā rājā samyagvṛttaḥ sadā tvayi tasya tvaṃ viṣamasthasya sāhāyyaṃ kartum arhasi 13 yathā yathā hi nṛpatiḥ puṣkareṇeha jīyate tathā tathāsya dyūte vai rāgo bhūyo 'bhivardhate 14 yathā ca puṣkarasyākṣā vartante vaśavartinaḥ tathā viparyayaś cāpi nalasyākṣeṣu dṛśyate 15 suhṛtsvajanavākyāni yathāvan na śṛṇoti ca nūnaṃ manye na śeṣo 'sti naiṣadhasya mahātmanaḥ 16 yatra me vacanaṃ rājā nābhinandati mohitaḥ śaraṇaṃ tvāṃ prapannāsmi sārathe kuru madvacaḥ na hi me śudhyate bhāvaḥ kadā cid vinaśed iti 17 nalasya dayitān aśvān yojayitvā mahājavān idam āropya mithunaṃ kuṇḍinaṃ yātum arhasi 18 mama jñātiṣu nikṣipya dārakau syandanaṃ tathā aśvāṃś caitān yathākāmaṃ vasa vānyatra gaccha vā 19 damayantyās tu tad vākyaṃ vārṣṇeyo nalasārathiḥ nyavedayad aśeṣeṇa nalāmātyeṣu mukhyaśaḥ 20 taiḥ sametya viniścitya so 'nujñāto mahīpate yayau mithunam āropya vidarbhāṃs tena vāhinā 21 hayāṃs tatra vinikṣipya sūto rathavaraṃ ca tam indrasenāṃ ca tāṃ kanyām indrasenaṃ ca bālakam 22 āmantrya bhīmaṃ rājānam ārtaḥ śocan nalaṃ nṛpam aṭamānas tato 'yodhyāṃ jagāma nagarīṃ tadā 23 ṛtuparṇaṃ sa rājānam upatasthe suduḥkhitaḥ bhṛtiṃ copayayau tasya sārathyena mahīpate |