|
1
[य] वल्गु चित्रपथं शलक्ष्णं याज्ञसेनि तवया वचः उक्तं तच छरुतम अस्माभिर नास्तिक्यं तु परभाषसे 2 नाहं धर्मफलान्वेषी राजपुत्रि चराम्य उत थथामि थेयम इत्य एव यजे यष्टव्यम इत्य उत 3 अस्तु वात्र फलं मा वा कर्तव्यं पुरुषेण यत गृहान आवसता कृष्णे यदाशक्ति करॊमि तत 4 धर्मं चरामि सुश्रॊणि न धर्मफलकारणात आगमान अनतिक्रम्य सतां वृत्तम अवेक्ष्य च धर्म एव मनः कृष्णे सवभावाच चैव मे धृतम 5 न धर्मफलम आप्नॊति यॊ धर्मं थॊग्धुम इच्छति यश चैनं शङ्कते कृत्वा नास्तिक्यात पापचेतनः 6 अतिवाथान मथाच चैव मा धर्मम अतिशङ्किदाः धर्मातिशङ्की पुरुषस तिर्यग्गतिपरायणः 7 धर्मॊ यस्यातिशङ्क्यः सयाथ आर्षं वा थुर्बलात्मनः वेथाच छूथ्र इवापेयात स लॊकाथ अजरामरात 8 वेथाध्यायी धर्मपरः कुले जातॊ यशस्विनि सदविरेषु स यॊक्तव्यॊ राजभिर धर्मचारिभिः 9 पापीयान हि स शूथ्रेभ्यस तस्करेब्भ्यॊ विशेषतः शास्त्रातिगॊ मन्थबुथ्धिर यॊ धर्मम अतिशङ्कते 10 परत्यक्षं हि तवया थृष्ट ऋषिर गच्छन महातपाः मार्कण्डेयॊ ऽपरमेयात्मा धर्मेण चिरजीविताम 11 वयासॊ वसिष्ठॊ मैत्रेयॊ नारथॊ लॊमशः शुकः अन्ये च ऋषयः सिथ्धा धर्मेणैव सुचेतसः 12 परत्यक्षं पश्यसि हय एतान थिव्ययॊगसमन्वितान शापानुग्रहणे शक्तान थेवैर अपि गरीयसः 13 एते हि धर्मम एवाथौ वर्णयन्ति सथा मम कर्तव्यम अमरप्रख्याः परत्यक्षागम बुथ्धयः 14 अतॊ नार्हसि कल्याणि धातारं धर्मम एव च रजॊ मूढेन मनसा कषेप्तुं शङ्कितुम एव च 15 धर्मातिशङ्की नान्यस्मिन परमाणम अधिगछति आत्मप्रमाण उन्नथ्धः शरेयसॊ हय अवमन्यकः 16 इन्थ्रियप्रीतिसंबथ्धं यथ इथं लॊकसाक्षिकम एतावान मन्यते बालॊ मॊहम अन्यत्र गच्छति 17 परायश चितां न तस्यास्ति यॊ धर्मम अतिशङ्कते धयायन स कृपणः पापॊ न लॊकान परतिपथ्यते 18 परमाणान्य अतिवृत्तॊ हि वेथ शास्त्रार्दनिन्थकः कामलॊभानुगॊ मूढॊ नरकं परतिपथ्यते 19 यस तु नित्यं कृतमतिर धर्मम एवाभिपथ्यते अशङ्कमानः कल्याणि सॊ ऽमुत्रानन्त्यम अश्नुते 20 आर्षं परमाणम उत्क्रम्य धर्मान अपरिपालयन सर्वशास्त्रातिगॊ मूढॊ शं जन्मसु न विन्थति 21 शिष्टैर आचरितं धर्मं कृष्णे मा समातिशङ्किदाः पुराणम ऋषिभिः परॊक्तं सर्वज्ञैः सर्वथर्शिभिः 22 धर्म एव्व पलवॊ नान्यः सवर्गं थरौपथि गच्छताम सैव नौः सागरस्येव वणिजः पारम ऋच्छतः 23 अफालॊ यथि धर्मः सयाच चरितॊ धर्मचारिभिः अप्रतिष्ठे तमस्य एतञ जगन मज्जेथ अनिन्थिते 24 निर्वाणं नाधिगच्छेयुर जीवेयुः पशुजीविकाम विघातेनैव युज्येयुर न चार्दं किं चिथ आप्नुयुः 25 तपश च बरह्मचर्यं च यज्ञः सवाध्याय एव च थानम आर्जवम एतानि यथि सयुर अफलानि वै 26 नाचरिष्यन परे धर्मं परे परतरे चये विप्रलम्भॊ ऽयम अत्यन्तं यथि सयुर अफलाः करियाः 27 ऋषयश चैव थेवाश च गन्धर्वासुरराक्षसाः ईश्वराः कस्य हेतॊस ते चरेयुर धरम आथृताः 28 फलथं तव इह विज्ञाय धातारं शरेयसि धरुवे धर्मं ते हय आचरन कृष्णे तथ्धि धर्मसनातनम 29 स चायं सफलॊ धर्मॊ न धर्मॊ ऽफल उच्यते थृश्यन्ते ऽपि हि विथ्यानां फलानि तपसां तदा 30 तवय्य एतथ वै विजानीहि जन्म कृष्णे यदा शरुतम वेत्द चापि यदा जातॊ धृष्टथ्युम्नः परतापवान 31 एतावथ एव पर्याप्तम उपमानं शुचिस्मिते कर्मणां फलम अस्तीति धीरॊ ऽलपेनापि तुष्यति 32 बहुनापि हय अविथ्वांसॊ नैव तुष्यन्त्य अबुथ्धयः तेषां न धर्मजं किं चित परेत्य शर्मास्ति कर्म वा 33 कर्मणाम उत पुण्यानां पापानां च फलॊथयः परभवश चाप्ययश चैव थेव गुह्यानि भामिनि 34 नैतानि वेथ यः कश चिन मुह्यन्त्य अत्र परजा इमाः रक्ष्याण्य एतानि थेवानां गूढमाया हि थेवताः 35 कृशाङ्गाः सुव्रताश चैव तपसा थग्धकिल्बिषाः परसन्नैर मानसैर युक्ताः पश्यन्त्य एतानि वै थविजाः 36 न फलाथर्शनाथ धर्मः शङ्कितव्यॊ न थेवताः यष्टव्यं चाप्रमत्तेन थातव्यं चानसूयता 37 कर्मणा फलम अस्तीति तदैतथ धर्मशाश्वतम बरह्मा परॊवाच पुत्राणां यथ ऋषिर वेथ कश्यपः 38 तस्मात ते संशयः कृष्णे नीहार इव नश्यतु वयवस्त्य सर्वम अस्तीति नास्तिक्यं भावम उत्सृज 39 ईश्वरं चापि भूतानां धातारं मा विचिक्षिपः शिक्षस्वैनं नमस्वैनं मा ते भूथ बुथ्धिर ईथृशी 40 यस्य परसाथात तथ भक्तॊ मर्त्यॊ गच्छत्य अमर्त्यताम उत्तमं थैवतं कृष्णे मातिवॊचः कदं चन |
1
[y] valgu citrapadaṃ ślakṣṇaṃ yājñaseni tvayā vacaḥ uktaṃ tac chrutam asmābhir nāstikyaṃ tu prabhāṣase 2 nāhaṃ dharmaphalānveṣī rājaputri carāmy uta dadāmi deyam ity eva yaje yaṣṭavyam ity uta 3 astu vātra phalaṃ mā vā kartavyaṃ puruṣeṇa yat gṛhān āvasatā kṛṣṇe yathāśakti karomi tat 4 dharmaṃ carāmi suśroṇi na dharmaphalakāraṇāt āgamān anatikramya satāṃ vṛttam avekṣya ca dharma eva manaḥ kṛṣṇe svabhāvāc caiva me dhṛtam 5 na dharmaphalam āpnoti yo dharmaṃ dogdhum icchati yaś cainaṃ śaṅkate kṛtvā nāstikyāt pāpacetanaḥ 6 ativādān madāc caiva mā dharmam atiśaṅkithāḥ dharmātiśaṅkī puruṣas tiryaggatiparāyaṇaḥ 7 dharmo yasyātiśaṅkyaḥ syād ārṣaṃ vā durbalātmanaḥ vedāc chūdra ivāpeyāt sa lokād ajarāmarāt 8 vedādhyāyī dharmaparaḥ kule jāto yaśasvini sthavireṣu sa yoktavyo rājabhir dharmacāribhiḥ 9 pāpīyān hi sa śūdrebhyas taskarebbhyo viśeṣataḥ śāstrātigo mandabuddhir yo dharmam atiśaṅkate 10 pratyakṣaṃ hi tvayā dṛṣṭa ṛṣir gacchan mahātapāḥ mārkaṇḍeyo 'prameyātmā dharmeṇa cirajīvitām 11 vyāso vasiṣṭho maitreyo nārado lomaśaḥ śukaḥ anye ca ṛṣayaḥ siddhā dharmeṇaiva sucetasaḥ 12 pratyakṣaṃ paśyasi hy etān divyayogasamanvitān śāpānugrahaṇe śaktān devair api garīyasaḥ 13 ete hi dharmam evādau varṇayanti sadā mama kartavyam amaraprakhyāḥ pratyakṣāgama buddhayaḥ 14 ato nārhasi kalyāṇi dhātāraṃ dharmam eva ca rajo mūḍhena manasā kṣeptuṃ śaṅkitum eva ca 15 dharmātiśaṅkī nānyasmin pramāṇam adhigachati ātmapramāṇa unnaddhaḥ śreyaso hy avamanyakaḥ 16 indriyaprītisaṃbaddhaṃ yad idaṃ lokasākṣikam etāvān manyate bālo moham anyatra gacchati 17 prāyaś citāṃ na tasyāsti yo dharmam atiśaṅkate dhyāyan sa kṛpaṇaḥ pāpo na lokān pratipadyate 18 pramāṇāny ativṛtto hi veda śāstrārthanindakaḥ kāmalobhānugo mūḍho narakaṃ pratipadyate 19 yas tu nityaṃ kṛtamatir dharmam evābhipadyate aśaṅkamānaḥ kalyāṇi so 'mutrānantyam aśnute 20 ārṣaṃ pramāṇam utkramya dharmān aparipālayan sarvaśāstrātigo mūḍho śaṃ janmasu na vindati 21 śiṣṭair ācaritaṃ dharmaṃ kṛṣṇe mā smātiśaṅkithāḥ purāṇam ṛṣibhiḥ proktaṃ sarvajñaiḥ sarvadarśibhiḥ 22 dharma evva plavo nānyaḥ svargaṃ draupadi gacchatām saiva nauḥ sāgarasyeva vaṇijaḥ pāram ṛcchataḥ 23 aphālo yadi dharmaḥ syāc carito dharmacāribhiḥ apratiṣṭhe tamasy etañ jagan majjed anindite 24 nirvāṇaṃ nādhigaccheyur jīveyuḥ paśujīvikām vighātenaiva yujyeyur na cārthaṃ kiṃ cid āpnuyuḥ 25 tapaś ca brahmacaryaṃ ca yajñaḥ svādhyāya eva ca dānam ārjavam etāni yadi syur aphalāni vai 26 nācariṣyan pare dharmaṃ pare paratare caye vipralambho 'yam atyantaṃ yadi syur aphalāḥ kriyāḥ 27 ṛṣayaś caiva devāś ca gandharvāsurarākṣasāḥ īśvarāḥ kasya hetos te careyur dharam ādṛtāḥ 28 phaladaṃ tv iha vijñāya dhātāraṃ śreyasi dhruve dharmaṃ te hy ācaran kṛṣṇe taddhi dharmasanātanam 29 sa cāyaṃ saphalo dharmo na dharmo 'phala ucyate dṛśyante 'pi hi vidyānāṃ phalāni tapasāṃ tathā 30 tvayy etad vai vijānīhi janma kṛṣṇe yathā śrutam vettha cāpi yathā jāto dhṛṣṭadyumnaḥ pratāpavān 31 etāvad eva paryāptam upamānaṃ śucismite karmaṇāṃ phalam astīti dhīro 'lpenāpi tuṣyati 32 bahunāpi hy avidvāṃso naiva tuṣyanty abuddhayaḥ teṣāṃ na dharmajaṃ kiṃ cit pretya śarmāsti karma vā 33 karmaṇām uta puṇyānāṃ pāpānāṃ ca phalodayaḥ prabhavaś cāpyayaś caiva deva guhyāni bhāmini 34 naitāni veda yaḥ kaś cin muhyanty atra prajā imāḥ rakṣyāṇy etāni devānāṃ gūḍhamāyā hi devatāḥ 35 kṛśāṅgāḥ suvratāś caiva tapasā dagdhakilbiṣāḥ prasannair mānasair yuktāḥ paśyanty etāni vai dvijāḥ 36 na phalādarśanād dharmaḥ śaṅkitavyo na devatāḥ yaṣṭavyaṃ cāpramattena dātavyaṃ cānasūyatā 37 karmaṇā phalam astīti tathaitad dharmaśāśvatam brahmā provāca putrāṇāṃ yad ṛṣir veda kaśyapaḥ 38 tasmāt te saṃśayaḥ kṛṣṇe nīhāra iva naśyatu vyavastya sarvam astīti nāstikyaṃ bhāvam utsṛja 39 īśvaraṃ cāpi bhūtānāṃ dhātāraṃ mā vicikṣipaḥ śikṣasvainaṃ namasvainaṃ mā te bhūd buddhir īdṛśī 40 yasya prasādāt tad bhakto martyo gacchaty amartyatām uttamaṃ daivataṃ kṛṣṇe mātivocaḥ kathaṃ cana |