|
1
[कर्ण] तरयः किलेमे अधना भवन्ति; थासः शिष्यश चास्वतन्त्रा च नारी थासस्य पत्नी तवं धनम अस्य भथ्रे; हीनेश्वरा थासधनं च थासी 2 परविश्य सा नः परिचारैर भजस्व; तत ते कार्यं शिष्टम आवेश्य वेश्म ईशाः सम सर्वे तव राजपुत्रि; भवन्ति ते धार्तराष्ट्रा न पार्दाः 3 अन्यं वृणीष्व पतिम आशु भामिनि; यस्माथ थास्यं न लभसे थेवनेन अनवथ्या वै पतिषु कामवृत्तिर; नित्यं थास्ये विथितं वै तवास्तु 4 पराजितॊ नकुलॊ भीमसेनॊ; युधिष्ठिरः सहथेवॊ ऽरजुनश च थासी भूता परविश याज्ञसेनि; पराजितास ते पतयॊ न सन्ति 5 परयॊजनं चात्मनि किं नु मन्यते; पराक्रमं पौरुषं चेह पार्दः पाञ्चाल्यस्य थरुपथस्यात्मजाम इमां; सभामध्ये यॊ ऽतिथेवीथ गलहेषु 6 [व] तथ वै शरुत्वा भीमसेनॊ ऽतय अमर्षी; भृशं निशश्वास तथार्तरूपः राजानुगॊ धर्मपाशानुबथ्धॊ; थहन्न इवैनं कॊपविरक्त थृष्टिः 7 [भम] नाहं कुप्ये सूतपुत्रस्य राजन्न; एष सत्यं थासधर्मः परविष्टः किं विथ्विषॊ वाथ्य मां धारयेयुर; नाथेवीस तवं यथ्य अनया नरेन्थ्र 8 [वै] राधेयस्य वचॊ शरुत्वा राजा थुर्यॊधनस तथा युधिष्ठिरम उवाचेथं तूष्णींभूतम अचेतसम 9 भीमार्जुनौ यमौ चैव सदितौ ते नृपशासने परश्नं परब्रूहि कृष्णां तवम अजितां यथि मन्यसे 10 एवम उक्त्वा स कौन्तेयम अपॊह्य वसनं सवकम समयन्न इवैक्षत पाञ्चालीम ऐश्वर्यमथमॊहितः 11 कथली थण्डसथृशं सर्वलक्षणपूजितम गजहस्तप्रतीकाशं वज्रप्रतिम गौरवम 12 अभ्युत्स्मयित्वा राधेयं भीमम आधर्षयन्न इव थरौपथ्याः परेक्षमाणायाः सव्यम ऊरुम अथर्शयत 13 वृकॊथरस तथ आलॊक्य नेत्रे उत्फाल्य लॊहिते परॊवाच राजमध्ये तं सभां विश्रावयन्न इव 14 पितृभिः सह सालॊक्यं मा सम गच्छेथ वृकॊथरः यथ्य एतम ऊरुं गथया न भिन्थ्यां ते महाहवे 15 करुथ्धस्य तस्य सरॊतॊभ्यः सर्वेभ्यः पावकार्चिषः वृक्षस्येव विनिश्चेरुः कॊटरेभ्यः परथह्यतः 16 [वि] परं भयं पश्यत भीमसेनाथ; बुध्यध्वं राज्ञॊ वरुणस्येव पाशात थैवेरितॊ नूनम अयं पुरस्तात; परॊ ऽनयॊ भरतेषूथपाथि 17 अति थयूतं कृतम इथं धार्तराष्ट्रा; ये ऽसयां सत्रियं विवथध्वं सभायाम यॊगक्षेमॊ थृश्यते वॊ महाभयः; पापान मन्त्रान कुरवॊ मन्त्रयन्ति 18 इमं धर्मं कुरवॊ जानताशु; थुर्थृष्टे ऽसमिन परिषत संप्रथुष्येत इमां चेत पूर्वं कितवॊ ऽगलहीष्यथ; ईशॊ ऽभविष्यथ अपराजितात्मा 19 सवप्ने यदैतथ धि धनं जितं सयात; तथ एवं मन्ये यस्य थीव्यत्य अनीशः गान्धारि पुत्रस्य वचॊ निशम्य; धर्माथ अस्मात कुरवॊ मापयात 20 [थुर] भीमस्य वाक्ये तथ्वथ एवार्जुनस्य; सदितॊ ऽहं वै यमयॊश चैवम एव युधिष्ठिरं चेत परवथन्त्य अनीशम; अदॊ थास्यान मॊक्ष्यसे याज्ञसेनि 21 [अर] ईशॊ राजा पूर्वम आसीथ गलहे; नः कुन्तीपुत्रॊ धर्मराजॊ महात्मा ईशस तव अयं कस्य पराजितात्मा; तज जानीध्वं कुरवः सर्व एव 22 [व] ततॊ राज्ञॊ धृतराष्ट्रस्य गेहे; गॊमायुर उच्चैर वयाहरथ अग्निहॊत्रे तं रासभाः परत्यभाषन्त राजन; समन्ततः पक्षिणश चैव रौथ्राः 23 तं च शब्थं विथुरस तत्त्ववेथी; शुश्राव घॊरं सुबलात्मजा च भीष्मथ्रॊणौ गौतमश चापि विथ्वान; सवस्ति सवस्तीत्य अपि चैवाहुर उच्चैः 24 ततॊ गान्धारी विथुरश चैव विथ्वांस; तम उत्पातं घॊरम आलक्ष्य राज्ञे निवेथयाम आसतुर आर्तवत तथा; ततॊ राजा वाक्यम इथं बभाषे 25 हतॊ ऽसि थुर्यॊधन मन्थबुथ्धे; यस तवं सभायां कुरुपुंगवानाम सत्रियं समाभाषसि थुर्विनीत; विशेषतॊ थरौपथीं धर्मपत्नीम 26 एवम उक्त्वा धृतराष्ट्रॊ मनीषी; हितान्वेषी बान्धवानाम अपायात कृष्णां पाञ्चालीम अब्रवीत सान्त्वपूर्वं; विमृश्यैतत परज्ञया तत्त्वबुथ्धिः 27 [ध] वरं वृणीष्व पाञ्चालि मत्तॊ यथ अभिकाङ्क्षसि वधूनां हि विशिष्टा मे तवं धर्मपरमा सती 28 [थर] थथासि चेथ वरं मह्यं वृणॊमि भरतर्षभ सर्वधर्मानुगः शरीमान अथासॊ ऽसतु युधिष्ठिरः 29 मनस्विनम अजानन्तॊ मा वै बरूयुः कुमारकाः एष वै थासपुत्रेति परतिविन्ध्यं तम आगतम 30 राजपुत्रः पुरा भूत्वा यदा नान्यः पुमान कव चित लालितॊ थासपुत्रत्वं पश्यन नश्येथ धि भारत 31 [ध] थवितीयं ते वरं भथ्रे थथामि वरयस्व माम मनॊ हि मे वितरति नैकं तवं वरम अर्हसि 32 [थर] सरदौ सधनुष्कौ च भीमसेनधनंजयौ नकुलं सहथेवं च थवितीयं वरये वयम 33 [ध] तृतीयं वरयास्मत्तॊ नासि थवाभ्यां सुसत कृता तवं हि सर्वस्नुषाणां मे शरेयसी धर्मचारिणी 34 [थर] लॊभॊ धर्मस्य नाशाय भगवन नाहम उत्सहे अनर्हा वरम आथातुं तृतीयं राजसत्तम 35 एकम आहुर वैश्य वरं थवौ तु कषत्रस्त्रिया वरौ तरयस तु राज्ञॊ राजेन्थ्र बराह्मणस्य शतं वराः 36 पापीयांस इमे भूत्वा संतीर्णाः पतयॊ मम वेत्स्यन्ति चैव भथ्राणि राजन पुण्येन कर्मणा |
1
[karṇa] trayaḥ kileme adhanā bhavanti; dāsaḥ śiṣyaś cāsvatantrā ca nārī dāsasya patnī tvaṃ dhanam asya bhadre; hīneśvarā dāsadhanaṃ ca dāsī 2 praviśya sā naḥ paricārair bhajasva; tat te kāryaṃ śiṣṭam āveśya veśma īśāḥ sma sarve tava rājaputri; bhavanti te dhārtarāṣṭrā na pārthāḥ 3 anyaṃ vṛṇīṣva patim āśu bhāmini; yasmād dāsyaṃ na labhase devanena anavadyā vai patiṣu kāmavṛttir; nityaṃ dāsye viditaṃ vai tavāstu 4 parājito nakulo bhīmaseno; yudhiṣṭhiraḥ sahadevo 'rjunaś ca dāsī bhūtā praviśa yājñaseni; parājitās te patayo na santi 5 prayojanaṃ cātmani kiṃ nu manyate; parākramaṃ pauruṣaṃ ceha pārthaḥ pāñcālyasya drupadasyātmajām imāṃ; sabhāmadhye yo 'tidevīd glaheṣu 6 [v] tad vai śrutvā bhīmaseno 'ty amarṣī; bhṛśaṃ niśaśvāsa tadārtarūpaḥ rājānugo dharmapāśānubaddho; dahann ivainaṃ kopavirakta dṛṣṭiḥ 7 [bhm] nāhaṃ kupye sūtaputrasya rājann; eṣa satyaṃ dāsadharmaḥ praviṣṭaḥ kiṃ vidviṣo vādya māṃ dhārayeyur; nādevīs tvaṃ yady anayā narendra 8 [vai] rādheyasya vaco śrutvā rājā duryodhanas tadā yudhiṣṭhiram uvācedaṃ tūṣṇīṃbhūtam acetasam 9 bhīmārjunau yamau caiva sthitau te nṛpaśāsane praśnaṃ prabrūhi kṛṣṇāṃ tvam ajitāṃ yadi manyase 10 evam uktvā sa kaunteyam apohya vasanaṃ svakam smayann ivaikṣat pāñcālīm aiśvaryamadamohitaḥ 11 kadalī daṇḍasadṛśaṃ sarvalakṣaṇapūjitam gajahastapratīkāśaṃ vajrapratima gauravam 12 abhyutsmayitvā rādheyaṃ bhīmam ādharṣayann iva draupadyāḥ prekṣamāṇāyāḥ savyam ūrum adarśayat 13 vṛkodaras tad ālokya netre utphālya lohite provāca rājamadhye taṃ sabhāṃ viśrāvayann iva 14 pitṛbhiḥ saha sālokyaṃ mā sma gacched vṛkodaraḥ yady etam ūruṃ gadayā na bhindyāṃ te mahāhave 15 kruddhasya tasya srotobhyaḥ sarvebhyaḥ pāvakārciṣaḥ vṛkṣasyeva viniśceruḥ koṭarebhyaḥ pradahyataḥ 16 [vi] paraṃ bhayaṃ paśyata bhīmasenād; budhyadhvaṃ rājño varuṇasyeva pāśāt daiverito nūnam ayaṃ purastāt; paro 'nayo bharateṣūdapādi 17 ati dyūtaṃ kṛtam idaṃ dhārtarāṣṭrā; ye 'syāṃ striyaṃ vivadadhvaṃ sabhāyām yogakṣemo dṛśyate vo mahābhayaḥ; pāpān mantrān kuravo mantrayanti 18 imaṃ dharmaṃ kuravo jānatāśu; durdṛṣṭe 'smin pariṣat saṃpraduṣyet imāṃ cet pūrvaṃ kitavo 'glahīṣyad; īśo 'bhaviṣyad aparājitātmā 19 svapne yathaitad dhi dhanaṃ jitaṃ syāt; tad evaṃ manye yasya dīvyaty anīśaḥ gāndhāri putrasya vaco niśamya; dharmād asmāt kuravo māpayāta 20 [dur] bhīmasya vākye tadvad evārjunasya; sthito 'haṃ vai yamayoś caivam eva yudhiṣṭhiraṃ cet pravadanty anīśam; atho dāsyān mokṣyase yājñaseni 21 [ar] īśo rājā pūrvam āsīd glahe; naḥ kuntīputro dharmarājo mahātmā īśas tv ayaṃ kasya parājitātmā; taj jānīdhvaṃ kuravaḥ sarva eva 22 [v] tato rājño dhṛtarāṣṭrasya gehe; gomāyur uccair vyāharad agnihotre taṃ rāsabhāḥ pratyabhāṣanta rājan; samantataḥ pakṣiṇaś caiva raudrāḥ 23 taṃ ca śabdaṃ viduras tattvavedī; śuśrāva ghoraṃ subalātmajā ca bhīṣmadroṇau gautamaś cāpi vidvān; svasti svastīty api caivāhur uccaiḥ 24 tato gāndhārī viduraś caiva vidvāṃs; tam utpātaṃ ghoram ālakṣya rājñe nivedayām āsatur ārtavat tadā; tato rājā vākyam idaṃ babhāṣe 25 hato 'si duryodhana mandabuddhe; yas tvaṃ sabhāyāṃ kurupuṃgavānām striyaṃ samābhāṣasi durvinīta; viśeṣato draupadīṃ dharmapatnīm 26 evam uktvā dhṛtarāṣṭro manīṣī; hitānveṣī bāndhavānām apāyāt kṛṣṇāṃ pāñcālīm abravīt sāntvapūrvaṃ; vimṛśyaitat prajñayā tattvabuddhiḥ 27 [dh] varaṃ vṛṇīṣva pāñcāli matto yad abhikāṅkṣasi vadhūnāṃ hi viśiṣṭā me tvaṃ dharmaparamā satī 28 [dra] dadāsi ced varaṃ mahyaṃ vṛṇomi bharatarṣabha sarvadharmānugaḥ śrīmān adāso 'stu yudhiṣṭhiraḥ 29 manasvinam ajānanto mā vai brūyuḥ kumārakāḥ eṣa vai dāsaputreti prativindhyaṃ tam āgatam 30 rājaputraḥ purā bhūtvā yathā nānyaḥ pumān kva cit lālito dāsaputratvaṃ paśyan naśyed dhi bhārata 31 [dh] dvitīyaṃ te varaṃ bhadre dadāmi varayasva mām mano hi me vitarati naikaṃ tvaṃ varam arhasi 32 [dra] sarathau sadhanuṣkau ca bhīmasenadhanaṃjayau nakulaṃ sahadevaṃ ca dvitīyaṃ varaye vayam 33 [dh] tṛtīyaṃ varayāsmatto nāsi dvābhyāṃ susat kṛtā tvaṃ hi sarvasnuṣāṇāṃ me śreyasī dharmacāriṇī 34 [dra] lobho dharmasya nāśāya bhagavan nāham utsahe anarhā varam ādātuṃ tṛtīyaṃ rājasattama 35 ekam āhur vaiśya varaṃ dvau tu kṣatrastriyā varau trayas tu rājño rājendra brāhmaṇasya śataṃ varāḥ 36 pāpīyāṃsa ime bhūtvā saṃtīrṇāḥ patayo mama vetsyanti caiva bhadrāṇi rājan puṇyena karmaṇā |