|
1
[वै] पाण्डवास तु रदान युक्त्वा सथश्वैर अनिलॊपमैः आरॊहमाणा भीष्मस्य पाथौ जगृहुर आर्तवत 2 राज्ञश च धृतराष्ट्रस्य थरॊणस्य च महात्मनः अन्येषां चैव वृथ्धानां विथुरस्य कृपस्य च 3 एवं सर्वान कुरून वृथ्धान अभिवाथ्य यतव्रताः समालिङ्ग्य समानांश च बलैश चाप्य अभिवाथिताः 4 सर्वा मातॄस तदापृष्ट्वा कृत्वा चैव परथक्षिणम सर्वाः परकृतयश चैव परययुर वारणा वतम 5 विथुरश च महाप्राज्ञस तदान्ये कुरुपुंगवाः पौराश च पुरुषव्याघ्रान अन्वयुः शॊककर्शिताः 6 तत्र केच चिथ बरुवन्ति सम बराह्मणा निर्भयास तथा शॊचमानाः पाण्डुपुत्रान अतीव भरतर्षभ 7 विषमं पश्यते राजा सर्वदा तमसावृतः धृतराष्ट्रः सुथुर्बुथ्धिर न च धर्मं परपश्यति 8 न हि पापम अपापात्मा रॊचयिष्यति पाण्डवः भीमॊ वा बलिनां शरेष्ठः कौन्तेयॊ वा धनंजयः कुत एव महाप्राज्ञौ माथ्रीपुत्रौ करिष्यतः 9 तथ राज्यं पितृतः पराप्तं धृतराष्ट्रॊ न मृष्यते अधर्मम अखिलं किं नु भीष्मॊ ऽयम अनुमन्यते विवास्यमानान अस्दाने कौनेयान भरतर्षभान 10 पितेव हि नृपॊ ऽसमाकम अभूच छांतनवः पुरा विचित्रवीर्यॊ राजर्षिः पाण्डुश च कुरुनन्थनः 11 स तस्मिन पुरुषव्याघ्रे थिष्ट भावं गते सति राजपुत्रान इमान बालान धृतराष्ट्रॊ न मृष्यते 12 वयम एतथ अमृष्यन्तः सर्व एव पुरॊत्तमात गृहान विहाय गच्छामॊ यत्र याति युदिष्ठिरः 13 तांस तदा वाथिनः पौरान थुःखितान थुःखकर्शितः उवाच परमप्रीतॊ धर्मराजॊ युधिष्ठिरः 14 पिता मान्यॊ गुरुः शरेष्ठॊ यथ आह पृदिवीपतिः अशङ्कमानैस तत कार्यम अस्माभिर इति नॊ वरतम 15 भवन्तः सुहृथॊ ऽसमाकम अस्मान कृत्वा परथक्षिणम आशीर्भिर अभिनन्थ्यास्मान निवर्तध्वं यदा गृहम 16 यथा तु कार्यम अस्माकं भवथ्भिर उपपत्स्यते तथा करिष्यद मम परियाणि च हितानि च 17 ते तदेति परतिज्ञाय कृत्वा चैतान परथक्षिणम आशीर्भिर अभिनन्थ्यैनाञ जग्मुर नगरम एव हि 18 पौरेषु तु निवृत्तेषु विथुरः सर्वधर्मवित बॊधयन पाण्डवश्रेष्ठम इथं वचनम अब्रवीत पराज्ञः पराज्ञं परलापज्ञः सम्यग धर्मार्दथर्शिवान 19 विज्ञायेथं तदा कुर्याथ आपथं निस्तरेथ यदा अलॊहं निशितं शस्त्रं शरीरपरिकर्तनम यॊ वेत्ति न तम आघ्नन्ति परतिघातविथं थविषः 20 कक्षघ्नः शिशिरघ्नश च महाकक्षे बिलौकसः न थहेथ इति चात्मानं यॊ रक्षति स जीवति 21 नाचक्षुर वेत्ति पन्दानं नाचक्षुर विन्थते थिशः 22 नाधृतिर भूतिम आप्नॊति बुध्यस्वैवं परबॊधितः अनाप्तैर थत्तम आथत्ते नरः शस्त्रम अलॊहजम शवाविच छरणम आसाथ्य परमुच्येत हुताशनात 23 चरन मार्गान विजानाति नक्षत्रैर विन्थते थिशः आत्मना चात्मनः पञ्च पीडयन नानुपीड्यते 24 अनुशिष्ट्वानुगत्वा च कृत्वा चैनां परथक्षिणम पाण्डवान अभ्यनुज्ञाय विथुरः परययौ गृहान 25 निवृत्ते विथुरे चैव भीष्मे पौरजने गृहान अजातशत्रुम आमन्त्र्य कुन्ती वचनम अब्रवीत 26 कषत्ता यथ अब्रवीथ वाक्यं जनमध्ये ऽबरुवन्न इव तवया च तत तदेत्य उक्तॊ जानीमॊ न च तथ वयम 27 यथि तच छक्यम अस्माभिः शरॊतुं न च सथॊषवत शरॊतुम इच्छामि तत सर्वं संवाथं तव तस्य च 28 [य] विषाथ अग्नेश च बॊथ्धव्यम इति मां विथुरॊ ऽबरवीत पन्दाश च वॊ नाविथितः कश चित सयाथ इति चाब्रवीत 29 जितेन्थ्रियश च वसुधां पराप्स्यसीति च माब्रवीत विज्ञातम इति तत सर्वम इत्य उक्तॊ विथुरॊ मया 30 [वै] अष्टमे ऽहनि रॊहिण्यां परयाताः फल्गुनस्य ते वारणावतम आसाथ्य थथृशुर नागरं जनम |
1
[vai] pāṇḍavās tu rathān yuktvā sadaśvair anilopamaiḥ ārohamāṇā bhīṣmasya pādau jagṛhur ārtavat 2 rājñaś ca dhṛtarāṣṭrasya droṇasya ca mahātmanaḥ anyeṣāṃ caiva vṛddhānāṃ vidurasya kṛpasya ca 3 evaṃ sarvān kurūn vṛddhān abhivādya yatavratāḥ samāliṅgya samānāṃś ca balaiś cāpy abhivāditāḥ 4 sarvā mātṝs tathāpṛṣṭvā kṛtvā caiva pradakṣiṇam sarvāḥ prakṛtayaś caiva prayayur vāraṇā vatam 5 viduraś ca mahāprājñas tathānye kurupuṃgavāḥ paurāś ca puruṣavyāghrān anvayuḥ śokakarśitāḥ 6 tatra kec cid bruvanti sma brāhmaṇā nirbhayās tadā śocamānāḥ pāṇḍuputrān atīva bharatarṣabha 7 viṣamaṃ paśyate rājā sarvathā tamasāvṛtaḥ dhṛtarāṣṭraḥ sudurbuddhir na ca dharmaṃ prapaśyati 8 na hi pāpam apāpātmā rocayiṣyati pāṇḍavaḥ bhīmo vā balināṃ śreṣṭhaḥ kaunteyo vā dhanaṃjayaḥ kuta eva mahāprājñau mādrīputrau kariṣyataḥ 9 tad rājyaṃ pitṛtaḥ prāptaṃ dhṛtarāṣṭro na mṛṣyate adharmam akhilaṃ kiṃ nu bhīṣmo 'yam anumanyate vivāsyamānān asthāne kauneyān bharatarṣabhān 10 piteva hi nṛpo 'smākam abhūc chāṃtanavaḥ purā vicitravīryo rājarṣiḥ pāṇḍuś ca kurunandanaḥ 11 sa tasmin puruṣavyāghre diṣṭa bhāvaṃ gate sati rājaputrān imān bālān dhṛtarāṣṭro na mṛṣyate 12 vayam etad amṛṣyantaḥ sarva eva purottamāt gṛhān vihāya gacchāmo yatra yāti yuthiṣṭhiraḥ 13 tāṃs tathā vādinaḥ paurān duḥkhitān duḥkhakarśitaḥ uvāca paramaprīto dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ 14 pitā mānyo guruḥ śreṣṭho yad āha pṛthivīpatiḥ aśaṅkamānais tat kāryam asmābhir iti no vratam 15 bhavantaḥ suhṛdo 'smākam asmān kṛtvā pradakṣiṇam āśīrbhir abhinandyāsmān nivartadhvaṃ yathā gṛham 16 yadā tu kāryam asmākaṃ bhavadbhir upapatsyate tadā kariṣyatha mama priyāṇi ca hitāni ca 17 te tatheti pratijñāya kṛtvā caitān pradakṣiṇam āśīrbhir abhinandyaināñ jagmur nagaram eva hi 18 paureṣu tu nivṛtteṣu viduraḥ sarvadharmavit bodhayan pāṇḍavaśreṣṭham idaṃ vacanam abravīt prājñaḥ prājñaṃ pralāpajñaḥ samyag dharmārthadarśivān 19 vijñāyedaṃ tathā kuryād āpadaṃ nistared yathā alohaṃ niśitaṃ śastraṃ śarīraparikartanam yo vetti na tam āghnanti pratighātavidaṃ dviṣaḥ 20 kakṣaghnaḥ śiśiraghnaś ca mahākakṣe bilaukasaḥ na dahed iti cātmānaṃ yo rakṣati sa jīvati 21 nācakṣur vetti panthānaṃ nācakṣur vindate diśaḥ 22 nādhṛtir bhūtim āpnoti budhyasvaivaṃ prabodhitaḥ anāptair dattam ādatte naraḥ śastram alohajam śvāvic charaṇam āsādya pramucyeta hutāśanāt 23 caran mārgān vijānāti nakṣatrair vindate diśaḥ ātmanā cātmanaḥ pañca pīḍayan nānupīḍyate 24 anuśiṣṭvānugatvā ca kṛtvā caināṃ pradakṣiṇam pāṇḍavān abhyanujñāya viduraḥ prayayau gṛhān 25 nivṛtte vidure caiva bhīṣme paurajane gṛhān ajātaśatrum āmantrya kuntī vacanam abravīt 26 kṣattā yad abravīd vākyaṃ janamadhye 'bruvann iva tvayā ca tat tathety ukto jānīmo na ca tad vayam 27 yadi tac chakyam asmābhiḥ śrotuṃ na ca sadoṣavat śrotum icchāmi tat sarvaṃ saṃvādaṃ tava tasya ca 28 [y] viṣād agneś ca boddhavyam iti māṃ viduro 'bravīt panthāś ca vo nāviditaḥ kaś cit syād iti cābravīt 29 jitendriyaś ca vasudhāṃ prāpsyasīti ca mābravīt vijñātam iti tat sarvam ity ukto viduro mayā 30 [vai] aṣṭame 'hani rohiṇyāṃ prayātāḥ phalgunasya te vāraṇāvatam āsādya dadṛśur nāgaraṃ janam |