|
1
sa tu dattvā daśagrīvo vanaṃ ghoraṃ kharasya tat bhaginīṃ ca samāśvāsya hṛṣṭaḥ svasthataro 'bhavat 2 tato nikumbhilā nāma laṅkāyāḥ kānanaṃ mahat mahātmā rākṣasendras tat praviveśa sahānugaḥ 3 tatra yūpaśatākīrṇaṃ saumyacaityopaśobhitam dadarśa viṣṭhitaṃ yajñaṃ saṃpradīptam iva śriyā 4 tataḥ kṛṣṇājinadharaṃ kamaṇḍaluśikhādhvajam dadarśa svasutaṃ tatra meghanādam ariṃdamam 5 rakṣaḥpatiḥ samāsādya samāśliṣya ca bāhubhiḥ abravīt kim idaṃ vatsa vartate tad bravīhi me 6 uśanā tv abravīt tatra gurur yajñasamṛddhaye rāvaṇaṃ rākṣasaśreṭṣhaṃ dvijaśreṣṭho mahātapāḥ 7 aham ākhyāmi te rājañ śrūyatāṃ sarvam eva ca yajñās te sapta putreṇa prāptāḥ subahuvistarāḥ 8 agniṣṭomo 'śvamedhaś ca yajño bahusuvarṇakaḥ rājasūyas tathā yajño gomedho vaiṣṇavas tathā 9 māheśvare pravṛtte tu yajñe pumbhiḥ sudurlabhe varāṃs te labdhavān putraḥ sākṣāt paśu pater iha 10 kāmagaṃ syandanaṃ divyam antarikṣacaraṃ dhruvam māyāṃ ca tāmasīṃ nāma yayā saṃpadyate tamaḥ 11 etayā kila saṃgrāme māyayā rāṣaseśvara prayuddhasya gatiḥ śakyā na hi jñātuṃ surāsuraiḥ 12 akṣayāv iṣudhī bāṇaiś cāpaṃ cāpi sudurjayam astraṃ ca balavat saumya śatruvidhvaṃsanaṃ raṇe 13 etān sarvān varāṁl labdhvā putras te 'yaṃ daśānana adya yajñasamāptau ca tvatpratīkṣaḥ sthito aham 14 tato 'bravīd daśagrīvo na śobhanam idaṃ kṛtam pūjitāḥ śatravo yasmād dravyair indrapurogamāḥ 15 ehīdānīṃ kṛtaṃ yad dhi tad akartuṃ na śakyate āgaccha saumya gacchāmaḥ svam eva bhavanaṃ prati 16 tato gatvā daśagrīvaḥ saputraḥ savibhīṣaṇaḥ striyo 'vatārayām āsa sarvās tā bāṣpaviklavāḥ 17 lakṣiṇyo ratnabūtāś ca devadānavarakṣasām nānābhūṣaṇasaṃpannā jvalantyaḥ svena tejasā 18 vibhīṣaṇas tu tā nārīr dṛṣṭvā śokasamākulāḥ tasya tāṃ ca matiṃ jñātvā dharmātmā vākyam abravīt 19 īdṛśais taiḥ samācārair yaśo'rthakulanāśanaiḥ dharaṇaṃ prāṇināṃ dattvā svamatena viceṣṭase 20 jñātīn vai dharṣayitvemās tvayānītā varāṅganāḥ tvām atikramya madhunā rājan kumbhīnasī hṛtā 21 rāvaṇas tv abravīd vākyaṃ nāvagacchāmi kiṃ tv idam ko vāyaṃ yas tvayākhyāto madhur ity eva nāmataḥ 22 vibhīṣaṇas tu saṃkruddho bhrātaraṃ vākyam abravīt śrūyatām asya pāpasya karmaṇaḥ phalam āgatam 23 mātāmahasya yo 'smākaṃ jyeṣṭho bhrātā sumālinaḥ mālyavān iti vikhyāto vṛddhaprājño niśācaraḥ 24 pitur jyeṣṭho jananyāś ca asmākaṃ tv āryako 'bhavat tasya kumbhīnasī nāma duhitur duhitābhavat 25 mātṛṣvasur athāsmākaṃ sā kanyā cānalodbhavā bhavaty asmākam eṣā vai bhrātṝṇāṃ dharmataḥ svasā 26 sā hṛtā madhunā rājan rākṣasena balīyasā yajñapravṛtte putre te mayi cāntarjaloṣite 27 nihatya rākṣasaśreṣṭhān amātyāṃs tava saṃmatān dharṣayitvā hṛtarājan guptā hy antaḥpure tava 28 śrutvā tv etan mahārāja kṣāntam eva hato na saḥ yasmād avaśyaṃ dātavyā kanyā bhartre hi dātṛbhiḥ asminn evābhisaṃprāptaṃ loke viditam astu te 29 tato 'bravīd daśagrīvaḥ kruddhaḥ saṃraktalocanaḥ kalpyatāṃ me rathaḥ śīghraṃ śūrāḥ sajjībhavantu ca 30 bhrātā me kumbhakarṇaś ca ye ca mukhyā niśācarāḥ vāhanāny adhirohantu nānāpraharaṇāyudhāḥ 31 adya taṃ samare hatvā madhuṃ rāvaṇanirbhayam indralokaṃ gamiṣyāmi yuddhakāṅkṣī suhṛdvṛtaḥ 32 tato vijitya tridivaṃ vaśe sthāpya puraṃdaram nirvṛto vihariṣyāmi trailokyaiśvaryaśobhitaḥ 33 akṣauhiṇīsahasrāṇi catvāry ugrāṇi rakṣasām nānāpraharaṇāny āśu niryayur yuddhakāṅkṣiṇām 34 indrajit tv agrataḥ sainyaṃ sainikān parigṛhya ca rāvaṇo madhyataḥ śūraḥ kumbhakarṇaś ca pṛṣṭhataḥ 35 vibhīṣaṇas tu dharmātmā laṅkāyāṃ dharmam ācarat te tu sarve mahābhāgā yayur madhupuraṃ prati 36 rathair nāgaiḥ kharair uṣṭrair hayair dīptair mahoragaiḥ rākṣasāḥ prayayuḥ sarve kṛtvākāśaṃ nirantaram 37 daityāṃś ca śataśas tatra kṛtavairāḥ suraiḥ saha rāvaṇaṃ prekṣya gacchantam anvagacchanta pṛṣṭhataḥ 38 sa tu gatvā madhupuraṃ praviśya ca daśānanaḥ na dadarśa madhuṃ tatra bhaginīṃ tatra dṛṣṭavān 39 sā prahvā prāñjalir bhūtvā śirasā pādayor gatā tasya rākṣasarājasya trastā kumbhīnasī svasā 40 tāṃ samutthāpayām āsa na bhetavyam iti bruvan rāvaṇo rākṣasaśreṣṭhaḥ kiṃ cāpi karavāṇi te 41 sābravīd yadi me rājan prasannas tvaṃ mahābala bhartāraṃ na mamehādya hantum arhasi mānada 42 satyavāg bhava rājendra mām avekṣasva yācatīm tvayā hy uktaṃ mahābāho na bhetavyam iti svayam 43 rāvaṇas tv abravīd dhṛṣṭaḥ svasāraṃ tatra saṃsthitam kva cāsau tava bhartā vai mama śīghraṃ nivedyatām 44 saha tena gamiṣyāmi suralokaṃ jayāya vai tava kāruṇyasauhardān nivṛtto 'smi madhor vadhāt 45 ity uktvvā sā prasuptaṃ taṃ samutthāpya niśācaram abravīt saṃprahṛṣṭeva rākṣasī suvipaścitam 46 eṣa prāpto daśagrīvo mama bhrātā niśācaraḥ suralokajayākāṅkṣī sāhāyye tvāṃ vṛṇoti ca 47 tad asya tvaṃ sahāyārthaṃ sabandhur gaccha rākṣasa snigdhasya bhajamānasya yuktam arthāya kalpitum 48 tasyās tad vacanaṃ śrutvā tathety āha madhur vacaḥ dadarśa rākṣasaśreṣṭhaṃ yathānyāyam upetya saḥ 49 pūjayām āsa dharmeṇa rāvaṇaṃ rākṣasādhipam prāptapūjo daśagrīvo madhuveśmani vīryavān tatra caikāṃ niśām uṣya gamanāyopacakrame 50 tataḥ kailāsam āsādya śailaṃ vaiśvaraṇālayam rākṣasendro mahendrābhaḥ senām upaniveśayat |
1
स तु थत्त्वा थशग्रीवॊ वनं घॊरं खरस्य तत भगिनीं च समाश्वास्य हृष्टः सवस्दतरॊ ऽभवत 2 ततॊ निकुम्भिला नाम लङ्कायाः काननं महत महात्मा राक्षसेन्थ्रस तत परविवेश सहानुगः 3 तत्र यूपशताकीर्णं सौम्यचैत्यॊपशॊभितम थथर्श विष्ठितं यज्ञं संप्रथीप्तम इव शरिया 4 ततः कृष्णाजिनधरं कमण्डलुशिखाध्वजम थथर्श सवसुतं तत्र मेघनाथम अरिंथमम 5 रक्षःपतिः समासाथ्य समाश्लिष्य च बाहुभिः अब्रवीत किम इथं वत्स वर्तते तथ बरवीहि मे 6 उशना तव अब्रवीत तत्र गुरुर यज्ञसमृथ्धये रावणं राक्षसश्रेट्ष्हं थविजश्रेष्ठॊ महातपाः 7 अहम आख्यामि ते राजञ शरूयतां सर्वम एव च यज्ञास ते सप्त पुत्रेण पराप्ताः सुबहुविस्तराः 8 अग्निष्टॊमॊ ऽशवमेधश च यज्ञॊ बहुसुवर्णकः राजसूयस तदा यज्ञॊ गॊमेधॊ वैष्णवस तदा 9 माहेश्वरे परवृत्ते तु यज्ञे पुम्भिः सुथुर्लभे वरांस ते लब्धवान पुत्रः साक्षात पशु पतेर इह 10 कामगं सयन्थनं थिव्यम अन्तरिक्षचरं धरुवम मायां च तामसीं नाम यया संपथ्यते तमः 11 एतया किल संग्रामे मायया राषसेश्वर परयुथ्धस्य गतिः शक्या न हि जञातुं सुरासुरैः 12 अक्षयाव इषुधी बाणैश चापं चापि सुथुर्जयम अस्त्रं च बलवत सौम्य शत्रुविध्वंसनं रणे 13 एतान सर्वान वराँल लब्ध्वा पुत्रस ते ऽयं थशानन अथ्य यज्ञसमाप्तौ च तवत्प्रतीक्षः सदितॊ अहम 14 ततॊ ऽबरवीथ थशग्रीवॊ न शॊभनम इथं कृतम पूजिताः शत्रवॊ यस्माथ थरव्यैर इन्थ्रपुरॊगमाः 15 एहीथानीं कृतं यथ धि तथ अकर्तुं न शक्यते आगच्छ सौम्य गच्छामः सवम एव भवनं परति 16 ततॊ गत्वा थशग्रीवः सपुत्रः सविभीषणः सत्रियॊ ऽवतारयाम आस सर्वास ता बाष्पविक्लवाः 17 लक्षिण्यॊ रत्नबूताश च थेवथानवरक्षसाम नानाभूषणसंपन्ना जवलन्त्यः सवेन तेजसा 18 विभीषणस तु ता नारीर थृष्ट्वा शॊकसमाकुलाः तस्य तां च मतिं जञात्वा धर्मात्मा वाक्यम अब्रवीत 19 ईथृशैस तैः समाचारैर यशॊऽरदकुलनाशनैः धरणं पराणिनां थत्त्वा सवमतेन विचेष्टसे 20 जञातीन वै धर्षयित्वेमास तवयानीता वराङ्गनाः तवाम अतिक्रम्य मधुना राजन कुम्भीनसी हृता 21 रावणस तव अब्रवीथ वाक्यं नावगच्छामि किं तव इथम कॊ वायं यस तवयाख्यातॊ मधुर इत्य एव नामतः 22 विभीषणस तु संक्रुथ्धॊ भरातरं वाक्यम अब्रवीत शरूयताम अस्य पापस्य कर्मणः फलम आगतम 23 मातामहस्य यॊ ऽसमाकं जयेष्ठॊ भराता सुमालिनः माल्यवान इति विख्यातॊ वृथ्धप्राज्ञॊ निशाचरः 24 पितुर जयेष्ठॊ जनन्याश च अस्माकं तव आर्यकॊ ऽभवत तस्य कुम्भीनसी नाम थुहितुर थुहिताभवत 25 मातृष्वसुर अदास्माकं सा कन्या चानलॊथ्भवा भवत्य अस्माकम एषा वै भरातॄणां धर्मतः सवसा 26 सा हृता मधुना राजन राक्षसेन बलीयसा यज्ञप्रवृत्ते पुत्रे ते मयि चान्तर्जलॊषिते 27 निहत्य राक्षसश्रेष्ठान अमात्यांस तव संमतान धर्षयित्वा हृतराजन गुप्ता हय अन्तःपुरे तव 28 शरुत्वा तव एतन महाराज कषान्तम एव हतॊ न सः यस्माथ अवश्यं थातव्या कन्या भर्त्रे हि थातृभिः अस्मिन्न एवाभिसंप्राप्तं लॊके विथितम अस्तु ते 29 ततॊ ऽबरवीथ थशग्रीवः करुथ्धः संरक्तलॊचनः कल्प्यतां मे रदः शीघ्रं शूराः सज्जीभवन्तु च 30 भराता मे कुम्भकर्णश च ये च मुख्या निशाचराः वाहनान्य अधिरॊहन्तु नानाप्रहरणायुधाः 31 अथ्य तं समरे हत्वा मधुं रावणनिर्भयम इन्थ्रलॊकं गमिष्यामि युथ्धकाङ्क्षी सुहृथ्वृतः 32 ततॊ विजित्य तरिथिवं वशे सदाप्य पुरंथरम निर्वृतॊ विहरिष्यामि तरैलॊक्यैश्वर्यशॊभितः 33 अक्षौहिणीसहस्राणि चत्वार्य उग्राणि रक्षसाम नानाप्रहरणान्य आशु निर्ययुर युथ्धकाङ्क्षिणाम 34 इन्थ्रजित तव अग्रतः सैन्यं सैनिकान परिगृह्य च रावणॊ मध्यतः शूरः कुम्भकर्णश च पृष्ठतः 35 विभीषणस तु धर्मात्मा लङ्कायां धर्मम आचरत ते तु सर्वे महाभागा ययुर मधुपुरं परति 36 रदैर नागैः खरैर उष्ट्रैर हयैर थीप्तैर महॊरगैः राक्षसाः परययुः सर्वे कृत्वाकाशं निरन्तरम 37 थैत्यांश च शतशस तत्र कृतवैराः सुरैः सह रावणं परेक्ष्य गच्छन्तम अन्वगच्छन्त पृष्ठतः 38 स तु गत्वा मधुपुरं परविश्य च थशाननः न थथर्श मधुं तत्र भगिनीं तत्र थृष्टवान 39 सा परह्वा पराञ्जलिर भूत्वा शिरसा पाथयॊर गता तस्य राक्षसराजस्य तरस्ता कुम्भीनसी सवसा 40 तां समुत्दापयाम आस न भेतव्यम इति बरुवन रावणॊ राक्षसश्रेष्ठः किं चापि करवाणि ते 41 साब्रवीथ यथि मे राजन परसन्नस तवं महाबल भर्तारं न ममेहाथ्य हन्तुम अर्हसि मानथ 42 सत्यवाग भव राजेन्थ्र माम अवेक्षस्व याचतीम तवया हय उक्तं महाबाहॊ न भेतव्यम इति सवयम 43 रावणस तव अब्रवीथ धृष्टः सवसारं तत्र संस्दितम कव चासौ तव भर्ता वै मम शीघ्रं निवेथ्यताम 44 सह तेन गमिष्यामि सुरलॊकं जयाय वै तव कारुण्यसौहर्थान निवृत्तॊ ऽसमि मधॊर वधात 45 इत्य उक्त्व्वा सा परसुप्तं तं समुत्दाप्य निशाचरम अब्रवीत संप्रहृष्टेव राक्षसी सुविपश्चितम 46 एष पराप्तॊ थशग्रीवॊ मम भराता निशाचरः सुरलॊकजयाकाङ्क्षी साहाय्ये तवां वृणॊति च 47 तथ अस्य तवं सहायार्दं सबन्धुर गच्छ राक्षस सनिग्धस्य भजमानस्य युक्तम अर्दाय कल्पितुम 48 तस्यास तथ वचनं शरुत्वा तदेत्य आह मधुर वचः थथर्श राक्षसश्रेष्ठं यदान्यायम उपेत्य सः 49 पूजयाम आस धर्मेण रावणं राक्षसाधिपम पराप्तपूजॊ थशग्रीवॊ मधुवेश्मनि वीर्यवान तत्र चैकां निशाम उष्य गमनायॊपचक्रमे 50 ततः कैलासम आसाथ्य शैलं वैश्वरणालयम राक्षसेन्थ्रॊ महेन्थ्राभः सेनाम उपनिवेशयत |