|
1
hatān mantrisutān buddhvā vānareṇa mahātmanā rāvaṇaḥ saṃvṛtākāraś cakāra matim uttamām 2 sa virūpākṣayūpākṣau durdharaṃ caiva rākṣasaṃ praghasaṃ bhāsakarṇaṃ ca pañcasenāgranāyakān 3 saṃdideśa daśagrīvo vīrān nayaviśāradān hanūmadgrahaṇe vyagrān vāyuvegasamān yudhi 4 yāta senāgragāḥ sarve mahābalaparigrahāḥ savājirathamātaṅgāḥ sa kapiḥ śāsyatām iti 5 yat taiś ca khalu bhāvyaṃ syāt tam āsādya vanālayam karma cāpi samādheyaṃ deśakālavirodhitam 6 na hy ahaṃ taṃ kapiṃ manye karmaṇā pratitarkayan sarvathā tan mahad bhūtaṃ mahābalaparigraham bhaved indreṇa vā sṛṣṭam asmadarthaṃ tapobalāt 7 sanāgayakṣagandharvā devāsuramaharṣayaḥ yuṣmābhiḥ sahitaiḥ sarvair mayā saha vinirjitāḥ 8 tair avaśyaṃ vidhātavyaṃ vyalīkaṃ kiṃ cid eva naḥ tad eva nātra saṃdehaḥ prasahya parigṛhyatām 9 nāvamanyo bhavadbhiś ca hariḥ krūraparākramaḥ dṛṣṭā hi harayaḥ śīghrā mayā vipulavikramāḥ 10 vālī ca saha sugrīvo jāmbavāṃś ca mahābalaḥ nīlaḥ senāpatiś caiva ye cānye dvividādayaḥ 11 naiva teṣāṃ gatir bhīmā na tejo na parākramaḥ na matir na balotsāho na rūpaparikalpanam 12 mahat sattvam idaṃ jñeyaṃ kapirūpaṃ vyavasthitam prayatnaṃ mahad āsthāya kriyatām asya nigrahaḥ 13 kāmaṃ lokās trayaḥ sendrāḥ sasurāsuramānavāḥ bhavatām agrataḥ sthātuṃ na paryāptā raṇājire 14 tathāpi tu nayajñena jayam ākāṅkṣatā raṇe ātmā rakṣyaḥ prayatnena yuddhasiddhir hi cañcalā 15 te svāmivacanaṃ sarve pratigṛhya mahaujasaḥ samutpetur mahāvegā hutāśasamatejasaḥ 16 rathaiś ca mattair nāgaiś ca vājibhiś ca mahājavaiḥ śastraiś ca vividhais tīkṣṇaiḥ sarvaiś copacitā balaiḥ 17 tatas taṃ dadṛśur vīrā dīpyamānaṃ mahākapim raśmimantam ivodyantaṃ svatejoraśmimālinam 18 toraṇasthaṃ mahāvegaṃ mahāsattvaṃ mahābalam mahāmatiṃ mahotsāhaṃ mahākāyaṃ mahābalam 19 taṃ samīkṣyaiva te sarve dikṣu sarvāsv avasthitāḥ tais taiḥ praharaṇair bhīmair abhipetus tatas tataḥ 20 tasya pañcāyasās tīkṣṇāḥ sitāḥ pītamukhāḥ śarāḥ śirasty utpalapatrābhā durdhareṇa nipātitāḥ 21 sa taiḥ pañcabhir āviddhaḥ śaraiḥ śirasi vānaraḥ utpapāta nadan vyomni diśo daśa vinādayan 22 tatas tu durdharo vīraḥ sarathaḥ sajjakārmukaḥ kirañ śaraśatair naikair abhipede mahābalaḥ 23 sa kapir vārayām āsa taṃ vyomni śaravarṣiṇam vṛṣṭimantaṃ payodānte payodam iva mārutaḥ 24 ardyamānas tatas tena durdhareṇānilātmajaḥ cakāra ninadaṃ bhūyo vyavardhata ca vegavān 25 sa dūraṃ sahasotpatya durdharasya rathe hariḥ nipapāta mahāvego vidyudrāśir girāv iva 26 tatas taṃ mathitāṣṭāśvaṃ rathaṃ bhagnākṣakūvaram vihāya nyapatad bhūmau durdharas tyaktajīvitaḥ 27 taṃ virūpākṣayūpākṣau dṛṣṭvā nipatitaṃ bhuvi saṃjātaroṣau durdharṣāv utpetatur ariṃdamau 28 sa tābhyāṃ sahasotpatya viṣṭhito vimale 'mbare mudgarābhyāṃ mahābāhur vakṣasy abhihataḥ kapiḥ 29 tayor vegavator vegaṃ vinihatya mahābalaḥ nipapāta punar bhūmau suparṇasamavikramaḥ 30 sa sālavṛkṣam āsādya samutpāṭya ca vānaraḥ tāv ubhau rākṣasau vīrau jaghāna pavanātmajaḥ 31 tatas tāṃs trīn hatāñ jñātvā vānareṇa tarasvinā abhipede mahāvegaḥ prasahya praghaso harim 32 bhāsakarṇaś ca saṃkruddhaḥ śūlam ādāya vīryavān ekataḥ kapiśārdūlaṃ yaśasvinam avasthitau 33 paṭṭiśena śitāgreṇa praghasaḥ pratyapothayat bhāsakarṇaś ca śūlena rākṣasaḥ kapisattamam 34 sa tābhyāṃ vikṣatair gātrair asṛgdigdhatanūruhaḥ abhavad vānaraḥ kruddho bālasūryasamaprabhaḥ 35 samutpāṭya gireḥ śṛṅgaṃ samṛgavyālapādapam jaghāna hanumān vīro rākṣasau kapikuñjaraḥ 36 tatas teṣv avasanneṣu senāpatiṣu pañcasu balaṃ tad avaśeṣaṃ tu nāśayām āsa vānaraḥ 37 aśvair aśvān gajair nāgān yodhair yodhān rathai rathān sa kapir nāśayām āsa sahasrākṣa ivāsurān 38 hatair nāgaiś ca turagair bhagnākṣaiś ca mahārathaiḥ hataiś ca rākṣasair bhūmī ruddhamārgā samantataḥ 39 tataḥ kapis tān dhvajinīpatīn raṇe; nihatya vīrān sabalān savāhanān tad eva vīraḥ parigṛhya toraṇaṃ; kṛtakṣaṇaḥ kāla iva prajākṣaye |
1
हतान मन्त्रिसुतान बुथ्ध्वा वानरेण महात्मना रावणः संवृताकारश चकार मतिम उत्तमाम 2 स विरूपाक्षयूपाक्षौ थुर्धरं चैव राक्षसं परघसं भासकर्णं च पञ्चसेनाग्रनायकान 3 संथिथेश थशग्रीवॊ वीरान नयविशारथान हनूमथ्ग्रहणे वयग्रान वायुवेगसमान युधि 4 यात सेनाग्रगाः सर्वे महाबलपरिग्रहाः सवाजिरदमातङ्गाः स कपिः शास्यताम इति 5 यत तैश च खलु भाव्यं सयात तम आसाथ्य वनालयम कर्म चापि समाधेयं थेशकालविरॊधितम 6 न हय अहं तं कपिं मन्ये कर्मणा परतितर्कयन सर्वदा तन महथ भूतं महाबलपरिग्रहम भवेथ इन्थ्रेण वा सृष्टम अस्मथर्दं तपॊबलात 7 सनागयक्षगन्धर्वा थेवासुरमहर्षयः युष्माभिः सहितैः सर्वैर मया सह विनिर्जिताः 8 तैर अवश्यं विधातव्यं वयलीकं किं चिथ एव नः तथ एव नात्र संथेहः परसह्य परिगृह्यताम 9 नावमन्यॊ भवथ्भिश च हरिः करूरपराक्रमः थृष्टा हि हरयः शीघ्रा मया विपुलविक्रमाः 10 वाली च सह सुग्रीवॊ जाम्बवांश च महाबलः नीलः सेनापतिश चैव ये चान्ये थविविथाथयः 11 नैव तेषां गतिर भीमा न तेजॊ न पराक्रमः न मतिर न बलॊत्साहॊ न रूपपरिकल्पनम 12 महत सत्त्वम इथं जञेयं कपिरूपं वयवस्दितम परयत्नं महथ आस्दाय करियताम अस्य निग्रहः 13 कामं लॊकास तरयः सेन्थ्राः ससुरासुरमानवाः भवताम अग्रतः सदातुं न पर्याप्ता रणाजिरे 14 तदापि तु नयज्ञेन जयम आकाङ्क्षता रणे आत्मा रक्ष्यः परयत्नेन युथ्धसिथ्धिर हि चञ्चला 15 ते सवामिवचनं सर्वे परतिगृह्य महौजसः समुत्पेतुर महावेगा हुताशसमतेजसः 16 रदैश च मत्तैर नागैश च वाजिभिश च महाजवैः शस्त्रैश च विविधैस तीक्ष्णैः सर्वैश चॊपचिता बलैः 17 ततस तं थथृशुर वीरा थीप्यमानं महाकपिम रश्मिमन्तम इवॊथ्यन्तं सवतेजॊरश्मिमालिनम 18 तॊरणस्दं महावेगं महासत्त्वं महाबलम महामतिं महॊत्साहं महाकायं महाबलम 19 तं समीक्ष्यैव ते सर्वे थिक्षु सर्वास्व अवस्दिताः तैस तैः परहरणैर भीमैर अभिपेतुस ततस ततः 20 तस्य पञ्चायसास तीक्ष्णाः सिताः पीतमुखाः शराः शिरस्त्य उत्पलपत्राभा थुर्धरेण निपातिताः 21 स तैः पञ्चभिर आविथ्धः शरैः शिरसि वानरः उत्पपात नथन वयॊम्नि थिशॊ थश विनाथयन 22 ततस तु थुर्धरॊ वीरः सरदः सज्जकार्मुकः किरञ शरशतैर नैकैर अभिपेथे महाबलः 23 स कपिर वारयाम आस तं वयॊम्नि शरवर्षिणम वृष्टिमन्तं पयॊथान्ते पयॊथम इव मारुतः 24 अर्थ्यमानस ततस तेन थुर्धरेणानिलात्मजः चकार निनथं भूयॊ वयवर्धत च वेगवान 25 स थूरं सहसॊत्पत्य थुर्धरस्य रदे हरिः निपपात महावेगॊ विथ्युथ्राशिर गिराव इव 26 ततस तं मदिताष्टाश्वं रदं भग्नाक्षकूवरम विहाय नयपतथ भूमौ थुर्धरस तयक्तजीवितः 27 तं विरूपाक्षयूपाक्षौ थृष्ट्वा निपतितं भुवि संजातरॊषौ थुर्धर्षाव उत्पेततुर अरिंथमौ 28 स ताभ्यां सहसॊत्पत्य विष्ठितॊ विमले ऽमबरे मुथ्गराभ्यां महाबाहुर वक्षस्य अभिहतः कपिः 29 तयॊर वेगवतॊर वेगं विनिहत्य महाबलः निपपात पुनर भूमौ सुपर्णसमविक्रमः 30 स सालवृक्षम आसाथ्य समुत्पाट्य च वानरः ताव उभौ राक्षसौ वीरौ जघान पवनात्मजः 31 ततस तांस तरीन हताञ जञात्वा वानरेण तरस्विना अभिपेथे महावेगः परसह्य परघसॊ हरिम 32 भासकर्णश च संक्रुथ्धः शूलम आथाय वीर्यवान एकतः कपिशार्थूलं यशस्विनम अवस्दितौ 33 पट्टिशेन शिताग्रेण परघसः परत्यपॊदयत भासकर्णश च शूलेन राक्षसः कपिसत्तमम 34 स ताभ्यां विक्षतैर गात्रैर असृग्थिग्धतनूरुहः अभवथ वानरः करुथ्धॊ बालसूर्यसमप्रभः 35 समुत्पाट्य गिरेः शृङ्गं समृगव्यालपाथपम जघान हनुमान वीरॊ राक्षसौ कपिकुञ्जरः 36 ततस तेष्व अवसन्नेषु सेनापतिषु पञ्चसु बलं तथ अवशेषं तु नाशयाम आस वानरः 37 अश्वैर अश्वान गजैर नागान यॊधैर यॊधान रदै रदान स कपिर नाशयाम आस सहस्राक्ष इवासुरान 38 हतैर नागैश च तुरगैर भग्नाक्षैश च महारदैः हतैश च राक्षसैर भूमी रुथ्धमार्गा समन्ततः 39 ततः कपिस तान धवजिनीपतीन रणे; निहत्य वीरान सबलान सवाहनान तथ एव वीरः परिगृह्य तॊरणं; कृतक्षणः काल इव परजाक्षये |