|
1
tataḥ śūrpaṇakhā dīnā rāvaṇaṃ lokarāvaṇam amātyamadhye saṃkruddhā paruṣaṃ vākyam abravīt 2 pramattaḥ kāmabhogeṣu svairavṛtto niraṅkuśaḥ samutpannaṃ bhayaṃ ghoraṃ boddhavyaṃ nāvabudhyase 3 saktaṃ grāmyeṣu bhogeṣu kāmavṛttaṃ mahīpatim lubdhaṃ na bahu manyante śmaśānāgnim iva prajāḥ 4 svayaṃ kāryāṇi yaḥ kāle nānutiṣṭhati pārthivaḥ sa tu vai saha rājyena taiś ca kāryair vinaśyati 5 ayuktacāraṃ durdarśam asvādhīnaṃ narādhipam varjayanti narā dūrān nadīpaṅkam iva dvipāḥ 6 ye na rakṣanti viṣayam asvādhīnā narādhipaḥ te na vṛddhyā prakāśante girayaḥ sāgare yathā 7 ātmavadbhir vigṛhya tvaṃ devagandharvadānavaiḥ ayuktacāraś capalaḥ kathaṃ rājā bhaviṣyasi 8 yeṣāṃ cāraś ca kośaś ca nayaś ca jayatāṃ vara asvādhīnā narendrāṇāṃ prākṛtais te janaiḥ samāḥ 9 yasmāt paśyanti dūrasthān sarvān arthān narādhipāḥ cāreṇa tasmād ucyante rājāno dīrghacakṣuṣaḥ 10 ayuktacāraṃ manye tvāṃ prākṛtaiḥ sacivair vṛtam svajanaṃ ca janasthānaṃ hataṃ yo nāvabudhyase 11 caturdaśa sahasrāṇi rakṣasāṃ bhīmakarmaṇām hatāny ekena rāmeṇa kharaś ca sahadūṣaṇaḥ 12 ṛṣīṇām abhayaṃ dattaṃ kṛtakṣemāś ca daṇḍakāḥ dharṣitaṃ ca janasthānaṃ rāmeṇākliṣṭakarmaṇā 13 tvaṃ tu lubdhaḥ pramattaś ca parādhīnaś ca rāvaṇa viṣaye sve samutpannaṃ bhayaṃ yo nāvabudhyase 14 tīkṣṇam alpapradātāraṃ pramattaṃ garvitaṃ śaṭham vyasane sarvabhūtāni nābhidhāvanti pārthivam 15 atimāninam agrāhyam ātmasaṃbhāvitaṃ naram krodhanaṃ vyasane hanti svajano 'pi narādhipam 16 nānutiṣṭhati kāryāṇi bhayeṣu na bibheti ca kṣipraṃ rājyāc cyuto dīnas tṛṇais tulyo bhaviṣyati 17 śuṣkakāṣṭhair bhavet kāryaṃ loṣṭair api ca pāṃsubhiḥ na tu sthānāt paribhraṣṭaiḥ kāryaṃ syād vasudhādhipaiḥ 18 upabhuktaṃ yathā vāsaḥ srajo vā mṛditā yathā evaṃ rājyāt paribhraṣṭaḥ samartho 'pi nirarthakaḥ 19 apramattaś ca yo rājā sarvajño vijitendriyaḥ kṛtajño dharmaśīlaś ca sa rājā tiṣṭhate ciram 20 nayanābhyāṃ prasupto 'pi jāgarti nayacakṣuṣā vyaktakrodhaprasādaś ca sa rājā pūjyate janaiḥ 21 tvaṃ tu rāvaṇadurbuddhir guṇair etair vivarjitaḥ yasya te 'viditaś cārai rakṣasāṃ sumahān vadhaḥ 22 parāvamantā viṣayeṣu saṃgato; nadeśa kālapravibhāga tattvavit ayuktabuddhir guṇadoṣaniścaye; vipannarājyo na cirād vipatsyate 23 iti svadoṣān parikīrtitāṃs tayā; samīkṣya buddhyā kṣaṇadācareśvaraḥ dhanena darpeṇa balena cānvito; vicintayām āsa ciraṃ sa rāvaṇaḥ |
1
ततः शूर्पणखा थीना रावणं लॊकरावणम अमात्यमध्ये संक्रुथ्धा परुषं वाक्यम अब्रवीत 2 परमत्तः कामभॊगेषु सवैरवृत्तॊ निरङ्कुशः समुत्पन्नं भयं घॊरं बॊथ्धव्यं नावबुध्यसे 3 सक्तं गराम्येषु भॊगेषु कामवृत्तं महीपतिम लुब्धं न बहु मन्यन्ते शमशानाग्निम इव परजाः 4 सवयं कार्याणि यः काले नानुतिष्ठति पार्दिवः स तु वै सह राज्येन तैश च कार्यैर विनश्यति 5 अयुक्तचारं थुर्थर्शम अस्वाधीनं नराधिपम वर्जयन्ति नरा थूरान नथीपङ्कम इव थविपाः 6 ये न रक्षन्ति विषयम अस्वाधीना नराधिपः ते न वृथ्ध्या परकाशन्ते गिरयः सागरे यदा 7 आत्मवथ्भिर विगृह्य तवं थेवगन्धर्वथानवैः अयुक्तचारश चपलः कदं राजा भविष्यसि 8 येषां चारश च कॊशश च नयश च जयतां वर अस्वाधीना नरेन्थ्राणां पराकृतैस ते जनैः समाः 9 यस्मात पश्यन्ति थूरस्दान सर्वान अर्दान नराधिपाः चारेण तस्माथ उच्यन्ते राजानॊ थीर्घचक्षुषः 10 अयुक्तचारं मन्ये तवां पराकृतैः सचिवैर वृतम सवजनं च जनस्दानं हतं यॊ नावबुध्यसे 11 चतुर्थश सहस्राणि रक्षसां भीमकर्मणाम हतान्य एकेन रामेण खरश च सहथूषणः 12 ऋषीणाम अभयं थत्तं कृतक्षेमाश च थण्डकाः धर्षितं च जनस्दानं रामेणाक्लिष्टकर्मणा 13 तवं तु लुब्धः परमत्तश च पराधीनश च रावण विषये सवे समुत्पन्नं भयं यॊ नावबुध्यसे 14 तीक्ष्णम अल्पप्रथातारं परमत्तं गर्वितं शठम वयसने सर्वभूतानि नाभिधावन्ति पार्दिवम 15 अतिमानिनम अग्राह्यम आत्मसंभावितं नरम करॊधनं वयसने हन्ति सवजनॊ ऽपि नराधिपम 16 नानुतिष्ठति कार्याणि भयेषु न बिभेति च कषिप्रं राज्याच चयुतॊ थीनस तृणैस तुल्यॊ भविष्यति 17 शुष्ककाष्ठैर भवेत कार्यं लॊष्टैर अपि च पांसुभिः न तु सदानात परिभ्रष्टैः कार्यं सयाथ वसुधाधिपैः 18 उपभुक्तं यदा वासः सरजॊ वा मृथिता यदा एवं राज्यात परिभ्रष्टः समर्दॊ ऽपि निरर्दकः 19 अप्रमत्तश च यॊ राजा सर्वज्ञॊ विजितेन्थ्रियः कृतज्ञॊ धर्मशीलश च स राजा तिष्ठते चिरम 20 नयनाभ्यां परसुप्तॊ ऽपि जागर्ति नयचक्षुषा वयक्तक्रॊधप्रसाथश च स राजा पूज्यते जनैः 21 तवं तु रावणथुर्बुथ्धिर गुणैर एतैर विवर्जितः यस्य ते ऽविथितश चारै रक्षसां सुमहान वधः 22 परावमन्ता विषयेषु संगतॊ; नथेश कालप्रविभाग तत्त्ववित अयुक्तबुथ्धिर गुणथॊषनिश्चये; विपन्नराज्यॊ न चिराथ विपत्स्यते 23 इति सवथॊषान परिकीर्तितांस तया; समीक्ष्य बुथ्ध्या कषणथाचरेश्वरः धनेन थर्पेण बलेन चान्वितॊ; विचिन्तयाम आस चिरं स रावणः |