|
1
mahāmātravacaḥ śrutvā rāmo daśarathaṃ tadā anvabhāṣata vākyaṃ tu vinayajño vinītavat 2 tyaktabhogasya me rājan vane vanyena jīvataḥ kiṃ kāryam anuyātreṇa tyaktasaṅgasya sarvataḥ 3 yo hi dattvā dvipaśreṣṭhaṃ kakṣyāyāṃ kurute manaḥ rajjusnehena kiṃ tasya tyajataḥ kuñjarottamam 4 tathā mama satāṃ śreṣṭha kiṃ dhvajinyā jagatpate sarvāṇy evānujānāmi cīrāṇy evānayantu me 5 khanitrapiṭake cobhe mamānayata gacchataḥ caturdaśa vane vāsaṃ varṣāṇi vasato mama 6 atha cīrāṇi kaikeyī svayam āhṛtya rāghavam uvāca paridhatsveti janaughe nirapatrapā 7 sa cīre puruṣavyāghraḥ kaikeyyāḥ pratigṛhya te sūkṣmavastram avakṣipya munivastrāṇy avasta ha 8 lakṣmaṇaś cāpi tatraiva vihāya vasane śubhe tāpasāc chādane caiva jagrāha pitur agrataḥ 9 athātmaparidhānārthaṃ sītā kauśeyavāsinī samīkṣya cīraṃ saṃtrastā pṛṣatī vāgurām iva 10 sā vyapatrapamāṇeva pratigṛhya ca durmanāḥ gandharvarājapratimaṃ bhartāram idam abravīt kathaṃ nu cīraṃ badhnanti munayo vanavāsinaḥ 11 kṛtvā kaṇṭhe ca sā cīram ekam ādāya pāṇinā tasthau hy akuṣalā tatra vrīḍitā janakātmaja 12 tasyās tat kṣipram āgamya rāmo dharmabhṛtāṃ varaḥ cīraṃ babandha sītāyāḥ kauśeyasyopari svayam 13 tasyāṃ cīraṃ vasānāyāṃ nāthavatyām anāthavat pracukrośa janaḥ sarvo dhik tvāṃ daśarathaṃ tv iti 14 sa niḥśvasyoṣṇam aikṣvākas tāṃ bhāryām idam abravīt kaikeyi kuśacīreṇa na sītā gantum arhati 15 nanu paryāptam etat te pāpe rāmavivāsanam kim ebhiḥ kṛpaṇair bhūyaḥ pātakair api te kṛtaiḥ 16 evaṃ bruvantaṃ pitaraṃ rāmaḥ saṃprasthito vanam avākśirasam āsīnam idaṃ vacanam abravīt 17 iyaṃ dhārmika kausalyā mama mātā yaśasvinī vṛddhā cākṣudraśīlā ca na ca tvāṃ devagarhite 18 mayā vihīnāṃ varada prapannāṃ śokasāgaram adṛṣṭapūrvavyasanāṃ bhūyaḥ saṃmantum arhasi 19 imāṃ mahendropamajātagarbhiṇīṃ; tathā vidhātuṃ janamīṃ mamārhasi yathā vanasthe mayi śokakarśitā; na jīvitaṃ nyasya yamakṣayaṃ vrajet |
1
महामात्रवचः शरुत्वा रामॊ थशरदं तथा अन्वभाषत वाक्यं तु विनयज्ञॊ विनीतवत 2 तयक्तभॊगस्य मे राजन वने वन्येन जीवतः किं कार्यम अनुयात्रेण तयक्तसङ्गस्य सर्वतः 3 यॊ हि थत्त्वा थविपश्रेष्ठं कक्ष्यायां कुरुते मनः रज्जुस्नेहेन किं तस्य तयजतः कुञ्जरॊत्तमम 4 तदा मम सतां शरेष्ठ किं धवजिन्या जगत्पते सर्वाण्य एवानुजानामि चीराण्य एवानयन्तु मे 5 खनित्रपिटके चॊभे ममानयत गच्छतः चतुर्थश वने वासं वर्षाणि वसतॊ मम 6 अद चीराणि कैकेयी सवयम आहृत्य राघवम उवाच परिधत्स्वेति जनौघे निरपत्रपा 7 स चीरे पुरुषव्याघ्रः कैकेय्याः परतिगृह्य ते सूक्ष्मवस्त्रम अवक्षिप्य मुनिवस्त्राण्य अवस्त ह 8 लक्ष्मणश चापि तत्रैव विहाय वसने शुभे तापसाच छाथने चैव जग्राह पितुर अग्रतः 9 अदात्मपरिधानार्दं सीता कौशेयवासिनी समीक्ष्य चीरं संत्रस्ता पृषती वागुराम इव 10 सा वयपत्रपमाणेव परतिगृह्य च थुर्मनाः गन्धर्वराजप्रतिमं भर्तारम इथम अब्रवीत कदं नु चीरं बध्नन्ति मुनयॊ वनवासिनः 11 कृत्वा कण्ठे च सा चीरम एकम आथाय पाणिना तस्दौ हय अकुषला तत्र वरीडिता जनकात्मज 12 तस्यास तत कषिप्रम आगम्य रामॊ धर्मभृतां वरः चीरं बबन्ध सीतायाः कौशेयस्यॊपरि सवयम 13 तस्यां चीरं वसानायां नादवत्याम अनादवत परचुक्रॊश जनः सर्वॊ धिक तवां थशरदं तव इति 14 स निःश्वस्यॊष्णम ऐक्ष्वाकस तां भार्याम इथम अब्रवीत कैकेयि कुशचीरेण न सीता गन्तुम अर्हति 15 ननु पर्याप्तम एतत ते पापे रामविवासनम किम एभिः कृपणैर भूयः पातकैर अपि ते कृतैः 16 एवं बरुवन्तं पितरं रामः संप्रस्दितॊ वनम अवाक्शिरसम आसीनम इथं वचनम अब्रवीत 17 इयं धार्मिक कौसल्या मम माता यशस्विनी वृथ्धा चाक्षुथ्रशीला च न च तवां थेवगर्हिते 18 मया विहीनां वरथ परपन्नां शॊकसागरम अथृष्टपूर्वव्यसनां भूयः संमन्तुम अर्हसि 19 इमां महेन्थ्रॊपमजातगर्भिणीं; तदा विधातुं जनमीं ममार्हसि यदा वनस्दे मयि शॊककर्शिता; न जीवितं नयस्य यमक्षयं वरजेत |