|
1
sāntvyamānā tu rāmeṇa maithilī janakātmajā vanavāsanimittāya bhartāram idam abravīt 2 sā tam uttamasaṃvignā sītā vipulavakṣasaṃ praṇayāc cābhimānāc ca paricikṣepa rāghavam 3 kiṃ tvāmanyata vaidehaḥ pitā me mithilādhipaḥ rāma jāmātaraṃ prāpya striyaṃ puruṣavigraham 4 anṛtaṃ balaloko 'yam ajñānād yad dhi vakṣyati tejo nāsti paraṃ rāme tapatīva divākare 5 kiṃ hi kṛtvā viṣaṇṇas tvaṃ kuto vā bhayam asti te yat parityaktukāmas tvaṃ mām ananyaparāyaṇām 6 dyumatsenasutaṃ vīra satyavantam anuvratām sāvitrīm iva māṃ viddhi tvam ātmavaśavartinīm 7 na tv ahaṃ manasāpy anyaṃ draṣṭāsmi tvadṛte 'nagha tvayā rāghava gaccheyaṃ yathānyā kulapāṃsanī 8 svayaṃ tu bhāryāṃ kaumārīṃ ciram adhyuṣitāṃ satīm śailūṣa iva māṃ rāma parebhyo dātum icchasi 9 sa mām anādāya vanaṃ na tvaṃ prasthātum arhasi tapo vā yadi vāraṇyaṃ svargo vā syāt saha tvayā 10 na ca me bhavitā tatra kaś cit pathi pariśramaḥ pṛṣṭhatas tava gacchantyā vihāraśayaneṣv api 11 kuśakāśaśareṣīkā ye ca kaṇṭakino drumāḥ tūlājinasamasparśā mārge mama saha tvayā 12 mahāvāta samuddhūtaṃ yan mām avakariṣyati rajo ramaṇa tan manye parārdhyam iva candanam 13 śādvaleṣu yad āsiṣye vanānte vanagoracā kuthāstaraṇatalpeṣu kiṃ syāt sukhataraṃ tataḥ 14 patraṃ mūlaṃ phalaṃ yat tvam alpaṃ vā yadi vā bahu dāsyasi svayam āhṛtya tan me 'mṛtarasopamam 15 na mātur na pitus tatra smariṣyāmi na veśmanaḥ ārtavāny upabhuñjānā puṣpāṇi ca phalāni ca 16 na ca tatra gataḥ kiṃ cid draṣṭum arhasi vipriyam matkṛte na ca te śoko na bhaviṣyāmi durbharā 17 yas tvayā saha sa svargo nirayo yas tvayā vinā iti jānan parāṃ prītiṃ gaccha rāma mayā saha 18 atha mām evam avyagrāṃ vanaṃ naiva nayiṣyasi viṣam adyaiva pāsyāmi mā viśaṃ dviṣatāṃ vaśam 19 paścād api hi duḥkhena mama naivāsti jīvitam ujjhitāyās tvayā nātha tadaiva maraṇaṃ varam 20 idaṃ hi sahituṃ śokaṃ muhūrtam api notsahe kiṃ punar daśavarṣāṇi trīṇi caikaṃ ca duḥkhitā 21 iti sā śokasaṃtaptā vilapya karuṇaṃ bahu cukrośa patim āyastā bhṛśam āliṅgya sasvaram 22 sā viddhā bahubhir vākyair digdhair iva gajāṅganā cira saṃniyataṃ bāṣpaṃ mumocāgnim ivāraṇiḥ 23 tasyāḥ sphaṭikasaṃkāśaṃ vāri saṃtāpasaṃbhavam netrābhyāṃ parisusrāva paṅkajābhyām ivodakam 24 tāṃ pariṣvajya bāhubhyāṃ visaṃjñām iva duḥkhitām uvāca vacanaṃ rāmaḥ pariviśvāsayaṃs tadā 25 na devi tava duḥkhena svargam apy abhirocaye na hi me 'sti bhayaṃ kiṃ cit svayambhor iva sarvataḥ 26 tava sarvam abhiprāyam avijñāya śubhānane vāsaṃ na rocaye 'raṇye śaktimān api rakṣaṇe 27 yat sṛṣṭāsi mayā sārdhaṃ vanavāsāya maithili na vihātuṃ mayā śakyā kīrtir ātmavatā yathā 28 dharmas tu gajanāsoru sadbhir ācaritaḥ purā taṃ cāham anuvarte 'dya yathā sūryaṃ suvarcalā 29 eṣa dharmas tu suśroṇi pitur mātuś ca vaśyatā ataś cājñāṃ vyatikramya nāhaṃ jīvitum utsahe 30 sa māṃ pitā yathā śāsti satyadharmapathe sthitaḥ tathā vartitum icchāmi sa hi dharmaḥ sanātanaḥ anugacchasva māṃ bhīru sahadharmacarī bhava 31 brāhmaṇebhyaś ca ratnāni bhikṣukebhyaś ca bhojanam dehi cāśaṃsamānebhyaḥ saṃtvarasva ca māciram 32 anukūlaṃ tu sā bhartur jñātvā gamanam ātmanaḥ kṣipraṃ pramuditā devī dātum evopacakrame 33 tataḥ prahṛṣṭā paripūrṇamānasā; yaśasvinī bhartur avekṣya bhāṣitam dhanāni ratnāni ca dātum aṅganā; pracakrame dharmabhṛtāṃ manasvinī |
1
सान्त्व्यमाना तु रामेण मैदिली जनकात्मजा वनवासनिमित्ताय भर्तारम इथम अब्रवीत 2 सा तम उत्तमसंविग्ना सीता विपुलवक्षसं परणयाच चाभिमानाच च परिचिक्षेप राघवम 3 किं तवामन्यत वैथेहः पिता मे मिदिलाधिपः राम जामातरं पराप्य सत्रियं पुरुषविग्रहम 4 अनृतं बललॊकॊ ऽयम अज्ञानाथ यथ धि वक्ष्यति तेजॊ नास्ति परं रामे तपतीव थिवाकरे 5 किं हि कृत्वा विषण्णस तवं कुतॊ वा भयम अस्ति ते यत परित्यक्तुकामस तवं माम अनन्यपरायणाम 6 थयुमत्सेनसुतं वीर सत्यवन्तम अनुव्रताम सावित्रीम इव मां विथ्धि तवम आत्मवशवर्तिनीम 7 न तव अहं मनसाप्य अन्यं थरष्टास्मि तवथृते ऽनघ तवया राघव गच्छेयं यदान्या कुलपांसनी 8 सवयं तु भार्यां कौमारीं चिरम अध्युषितां सतीम शैलूष इव मां राम परेभ्यॊ थातुम इच्छसि 9 स माम अनाथाय वनं न तवं परस्दातुम अर्हसि तपॊ वा यथि वारण्यं सवर्गॊ वा सयात सह तवया 10 न च मे भविता तत्र कश चित पदि परिश्रमः पृष्ठतस तव गच्छन्त्या विहारशयनेष्व अपि 11 कुशकाशशरेषीका ये च कण्टकिनॊ थरुमाः तूलाजिनसमस्पर्शा मार्गे मम सह तवया 12 महावात समुथ्धूतं यन माम अवकरिष्यति रजॊ रमण तन मन्ये परार्ध्यम इव चन्थनम 13 शाथ्वलेषु यथ आसिष्ये वनान्ते वनगॊरचा कुदास्तरणतल्पेषु किं सयात सुखतरं ततः 14 पत्रं मूलं फलं यत तवम अल्पं वा यथि वा बहु थास्यसि सवयम आहृत्य तन मे ऽमृतरसॊपमम 15 न मातुर न पितुस तत्र समरिष्यामि न वेश्मनः आर्तवान्य उपभुञ्जाना पुष्पाणि च फलानि च 16 न च तत्र गतः किं चिथ थरष्टुम अर्हसि विप्रियम मत्कृते न च ते शॊकॊ न भविष्यामि थुर्भरा 17 यस तवया सह स सवर्गॊ निरयॊ यस तवया विना इति जानन परां परीतिं गच्छ राम मया सह 18 अद माम एवम अव्यग्रां वनं नैव नयिष्यसि विषम अथ्यैव पास्यामि मा विशं थविषतां वशम 19 पश्चाथ अपि हि थुःखेन मम नैवास्ति जीवितम उज्झितायास तवया नाद तथैव मरणं वरम 20 इथं हि सहितुं शॊकं मुहूर्तम अपि नॊत्सहे किं पुनर थशवर्षाणि तरीणि चैकं च थुःखिता 21 इति सा शॊकसंतप्ता विलप्य करुणं बहु चुक्रॊश पतिम आयस्ता भृशम आलिङ्ग्य सस्वरम 22 सा विथ्धा बहुभिर वाक्यैर थिग्धैर इव गजाङ्गना चिर संनियतं बाष्पं मुमॊचाग्निम इवारणिः 23 तस्याः सफटिकसंकाशं वारि संतापसंभवम नेत्राभ्यां परिसुस्राव पङ्कजाभ्याम इवॊथकम 24 तां परिष्वज्य बाहुभ्यां विसंज्ञाम इव थुःखिताम उवाच वचनं रामः परिविश्वासयंस तथा 25 न थेवि तव थुःखेन सवर्गम अप्य अभिरॊचये न हि मे ऽसति भयं किं चित सवयम्भॊर इव सर्वतः 26 तव सर्वम अभिप्रायम अविज्ञाय शुभानने वासं न रॊचये ऽरण्ये शक्तिमान अपि रक्षणे 27 यत सृष्टासि मया सार्धं वनवासाय मैदिलि न विहातुं मया शक्या कीर्तिर आत्मवता यदा 28 धर्मस तु गजनासॊरु सथ्भिर आचरितः पुरा तं चाहम अनुवर्ते ऽथय यदा सूर्यं सुवर्चला 29 एष धर्मस तु सुश्रॊणि पितुर मातुश च वश्यता अतश चाज्ञां वयतिक्रम्य नाहं जीवितुम उत्सहे 30 स मां पिता यदा शास्ति सत्यधर्मपदे सदितः तदा वर्तितुम इच्छामि स हि धर्मः सनातनः अनुगच्छस्व मां भीरु सहधर्मचरी भव 31 बराह्मणेभ्यश च रत्नानि भिक्षुकेभ्यश च भॊजनम थेहि चाशंसमानेभ्यः संत्वरस्व च माचिरम 32 अनुकूलं तु सा भर्तुर जञात्वा गमनम आत्मनः कषिप्रं परमुथिता थेवी थातुम एवॊपचक्रमे 33 ततः परहृष्टा परिपूर्णमानसा; यशस्विनी भर्तुर अवेक्ष्य भाषितम धनानि रत्नानि च थातुम अङ्गना; परचक्रमे धर्मभृतां मनस्विनी |