|
1
teṣām ajñalipadmāni pragṛhītāni sarvaśaḥ pratigṛhyābravīd rājā tebhyaḥ priyahitaṃ vacaḥ 2 aho 'smi paramaprītaḥ prabhāvaś cātulo mama yan me jyeṣṭhaṃ priyaṃ putraṃ yauvarājyastham icchatha 3 iti pratyarcya tān rājā brāhmaṇān idam abravīt vasiṣṭhaṃ vāmadevaṃ ca teṣām evopaśṛṇvatām 4 caitraḥ śrīmān ayaṃ māsaḥ puṇyaḥ puṣpitakānanaḥ yauvarājyāya rāmasya sarvam evopakalpyatām 5 kṛtam ity eva cābrūtām abhigamya jagatpatim yathoktavacanaṃ prītau harṣayuktau dvijarṣabhau 6 tataḥ sumantraṃ dyutimān rājā vacanam abravīt rāmaḥ kṛtātmā bhavatā śīghram ānīiyatām iti 7 sa tatheti pratijñāya sumantro rājaśāsanāt rāmaṃ tatrānayāṃ cakre rathena rathināṃ varam 8 atha tatra samāsīnās tadā daśarathaṃ nṛpam prācyodīcyāḥ pratīcyāś ca dākṣiṇātyāś ca bhūmipāḥ 9 mlecchāś cāryāś ca ye cānye vanaśailāntavāsinaḥ upāsāṃ cakrire sarve taṃ devā iva vāsavam 10 teṣāṃ madhye sa rājarṣir marutām iva vāsavaḥ prāsādastho rathagataṃ dadarśāyāntam ātmajam 11 gandharvarājapratimaṃ loke vikhyātapauruṣam dīrghabāhuṃ mahāsattvaṃ mattamātaṅgagāminam 12 candrakāntānanaṃ rāmam atīva priyadarśanam rūpaudāryaguṇaiḥ puṃsāṃ dṛṣṭicittāpahāriṇam 13 gharmābhitaptāḥ parjanyaṃ hlādayantam iva prajāḥ na tatarpa samāyāntaṃ paśyamāno narādhipaḥ 14 avatārya sumantras taṃ rāghavaṃ syandanottamāt pituḥ samīpaṃ gacchantaṃ prāñjaliḥ pṛṣṭhato 'nvagāt 15 sa taṃ kailāsaśṛṅgābhaṃ prāsādaṃ narapuṃgavaḥ āruroha nṛpaṃ draṣṭuṃ saha sūtena rāghavaḥ 16 sa prāñjalir abhipretya praṇataḥ pitur antike nāma svaṃ śrāvayan rāmo vavande caraṇau pituḥ 17 taṃ dṛṣṭvā praṇataṃ pārśve kṛtāñjalipuṭaṃ nṛpaḥ gṛhyāñjalau samākṛṣya sasvaje priyam ātmajam 18 tasmai cābhyudyataṃ śrīmān maṇikāñcanabhūṣitam dideśa rājā ruciraṃ rāmāya paramāsanam 19 tad āsanavaraṃ prāpya vyadīpayata rāghavaḥ svayeva prabhayā merum udaye vimalo raviḥ 20 tena vibhrājitā tatra sā sabhābhivyarocata vimalagrahanakṣatrā śāradī dyaur ivendunā 21 taṃ paśyamāno nṛpatis tutoṣa priyam ātmajam alaṃkṛtam ivātmānam ādarśatalasaṃsthitam 22 sa taṃ sasmitam ābhāṣya putraṃ putravatāṃ varaḥ uvācedaṃ vaco rājā devendram iva kaśyapaḥ 23 jyeṣṭhāyām asi me patnyāṃ sadṛśyāṃ sadṛśaḥ sutaḥ utpannas tvaṃ guṇaśreṣṭho mama rāmātmajaḥ priyaḥ 24 tvayā yataḥ prajāś cemāḥ svaguṇair anurañjitāḥ tasmāt tvaṃ puṣyayogena yauvarājyam avāpnuhi 25 kāmatas tvaṃ prakṛtyaiva vinīto guṇavān asi guṇavaty api tu snehāt putra vakṣyāmi te hitam 26 bhūyo vinayam āsthāya bhava nityaṃ jitendriyaḥ kāmakrodhasamutthāni tyajethā vyasanāni ca 27 parokṣayā vartamāno vṛttyā pratyakṣayā tathā amātyaprabhṛtīḥ sarvāḥ prakṛtīś cānurañjaya 28 tuṣṭānuraktaprakṛtir yaḥ pālayati medinīm tasya nandanti mitrāṇi labdhvāmṛtam ivāmarāḥ tasmāt putra tvam ātmānaṃ niyamyaiva samācara 29 tac chrutvā suhṛdas tasya rāmasya priyakāriṇaḥ tvaritāḥ śīghram abhyetya kausalyāyai nyavedayan 30 sā hiraṇyaṃ ca gāś caiva ratnāni vividhāni ca vyādideśa priyākhyebhyaḥ kausalyā pramadottamā 31 athābhivādya rājānaṃ ratham āruhya rāghavaḥ yayau svaṃ dyutimad veśma janaughaiḥ pratipūjitaḥ 32 te cāpi paurā nṛpater vacas tac; chrutvā tadā lābham iveṣṭam āpya narendram āmantya gṛhāṇi gatvā; devān samānarcur atīva hṛṣṭāḥ |
1
तेषाम अज्ञलिपथ्मानि परगृहीतानि सर्वशः परतिगृह्याब्रवीथ राजा तेभ्यः परियहितं वचः 2 अहॊ ऽसमि परमप्रीतः परभावश चातुलॊ मम यन मे जयेष्ठं परियं पुत्रं यौवराज्यस्दम इच्छद 3 इति परत्यर्च्य तान राजा बराह्मणान इथम अब्रवीत वसिष्ठं वामथेवं च तेषाम एवॊपशृण्वताम 4 चैत्रः शरीमान अयं मासः पुण्यः पुष्पितकाननः यौवराज्याय रामस्य सर्वम एवॊपकल्प्यताम 5 कृतम इत्य एव चाब्रूताम अभिगम्य जगत्पतिम यदॊक्तवचनं परीतौ हर्षयुक्तौ थविजर्षभौ 6 ततः सुमन्त्रं थयुतिमान राजा वचनम अब्रवीत रामः कृतात्मा भवता शीघ्रम आनीियताम इति 7 स तदेति परतिज्ञाय सुमन्त्रॊ राजशासनात रामं तत्रानयां चक्रे रदेन रदिनां वरम 8 अद तत्र समासीनास तथा थशरदं नृपम पराच्यॊथीच्याः परतीच्याश च थाक्षिणात्याश च भूमिपाः 9 मलेच्छाश चार्याश च ये चान्ये वनशैलान्तवासिनः उपासां चक्रिरे सर्वे तं थेवा इव वासवम 10 तेषां मध्ये स राजर्षिर मरुताम इव वासवः परासाथस्दॊ रदगतं थथर्शायान्तम आत्मजम 11 गन्धर्वराजप्रतिमं लॊके विख्यातपौरुषम थीर्घबाहुं महासत्त्वं मत्तमातङ्गगामिनम 12 चन्थ्रकान्ताननं रामम अतीव परियथर्शनम रूपौथार्यगुणैः पुंसां थृष्टिचित्तापहारिणम 13 घर्माभितप्ताः पर्जन्यं हलाथयन्तम इव परजाः न ततर्प समायान्तं पश्यमानॊ नराधिपः 14 अवतार्य सुमन्त्रस तं राघवं सयन्थनॊत्तमात पितुः समीपं गच्छन्तं पराञ्जलिः पृष्ठतॊ ऽनवगात 15 स तं कैलासशृङ्गाभं परासाथं नरपुंगवः आरुरॊह नृपं थरष्टुं सह सूतेन राघवः 16 स पराञ्जलिर अभिप्रेत्य परणतः पितुर अन्तिके नाम सवं शरावयन रामॊ ववन्थे चरणौ पितुः 17 तं थृष्ट्वा परणतं पार्श्वे कृताञ्जलिपुटं नृपः गृह्याञ्जलौ समाकृष्य सस्वजे परियम आत्मजम 18 तस्मै चाभ्युथ्यतं शरीमान मणिकाञ्चनभूषितम थिथेश राजा रुचिरं रामाय परमासनम 19 तथ आसनवरं पराप्य वयथीपयत राघवः सवयेव परभया मेरुम उथये विमलॊ रविः 20 तेन विभ्राजिता तत्र सा सभाभिव्यरॊचत विमलग्रहनक्षत्रा शारथी थयौर इवेन्थुना 21 तं पश्यमानॊ नृपतिस तुतॊष परियम आत्मजम अलंकृतम इवात्मानम आथर्शतलसंस्दितम 22 स तं सस्मितम आभाष्य पुत्रं पुत्रवतां वरः उवाचेथं वचॊ राजा थेवेन्थ्रम इव कश्यपः 23 जयेष्ठायाम असि मे पत्न्यां सथृश्यां सथृशः सुतः उत्पन्नस तवं गुणश्रेष्ठॊ मम रामात्मजः परियः 24 तवया यतः परजाश चेमाः सवगुणैर अनुरञ्जिताः तस्मात तवं पुष्ययॊगेन यौवराज्यम अवाप्नुहि 25 कामतस तवं परकृत्यैव विनीतॊ गुणवान असि गुणवत्य अपि तु सनेहात पुत्र वक्ष्यामि ते हितम 26 भूयॊ विनयम आस्दाय भव नित्यं जितेन्थ्रियः कामक्रॊधसमुत्दानि तयजेदा वयसनानि च 27 परॊक्षया वर्तमानॊ वृत्त्या परत्यक्षया तदा अमात्यप्रभृतीः सर्वाः परकृतीश चानुरञ्जय 28 तुष्टानुरक्तप्रकृतिर यः पालयति मेथिनीम तस्य नन्थन्ति मित्राणि लब्ध्वामृतम इवामराः तस्मात पुत्र तवम आत्मानं नियम्यैव समाचर 29 तच छरुत्वा सुहृथस तस्य रामस्य परियकारिणः तवरिताः शीघ्रम अभ्येत्य कौसल्यायै नयवेथयन 30 सा हिरण्यं च गाश चैव रत्नानि विविधानि च वयाथिथेश परियाख्येभ्यः कौसल्या परमथॊत्तमा 31 अदाभिवाथ्य राजानं रदम आरुह्य राघवः ययौ सवं थयुतिमथ वेश्म जनौघैः परतिपूजितः 32 ते चापि पौरा नृपतेर वचस तच; छरुत्वा तथा लाभम इवेष्टम आप्य नरेन्थ्रम आमन्त्य गृहाणि गत्वा; थेवान समानर्चुर अतीव हृष्टाः |