|
1
[ज] पराप्य राज्यं महाभागाः पाण्डवा मे पितामहाः कदम आसन महाराजे धृतराष्ट्रे महात्मनि 2 स हि राजा हतामात्यॊ हतपुत्रॊ नराश्रयः कदम आसीथ धतैश्वर्यॊ गान्धारी च यशस्विनी 3 कियन्तं चैव कालं ते पितरॊ मम पूर्वकाः सदिता राज्ये महात्मानस तन मे वयाख्यातुम अर्हसि 4 [वै] पराप्य राज्यं महात्मानः पाण्डवा हतशत्रवः धृतराष्ट्रं पुरस्कृत्य पृदिवीं पर्यपालयन 5 धृतराष्ट्रम उपातिष्ठथ विथुरः संजयस तदा युयुत्सुश चापि मेधावी वैश्यापुत्रः स कौरवः 6 पाण्डवः सर्वकार्याणि संपृच्छन्ति सम तं नृपम चक्रुस तेनाभ्यनुज्ञाता वर्षाणि थश पञ्च च 7 सथा हि गत्वा ते वीराः पर्युपासन्त तं नृपम पाथाभिवन्थनं कृत्वा धर्मराज मते सदिताः ते मूर्ध्नि समुपाघ्राताः सर्वकार्याणि चक्रिरे 8 कुन्तिभॊजसुता चैव गन्धारीम अन्ववर्तत थरौपथी च सुभथ्रा च याश चान्याः पाण्डव सत्रियः समां वृत्तिम अवर्तन्त तयॊः शवश्रॊर यदाविधि 9 शयनानि महार्हाणि वासांस्य आभरणानि च राजार्हाणि च सर्वाणि भक्ष्यभॊज्यान्य अनेकशः युधिष्ठिरॊ महाराज धृतराष्ट्रे ऽभयुपाहरत 10 तदैव कुन्ती गान्धार्यां गुरुवृत्तिम अवर्तत विथुरः संजयश चैव युयुत्सुश चैव कौरवः उपासते सम तं वृथ्धं हतपुत्रं जनाधिपम 11 सयालॊ थरुणस्य यश चैकॊ थयितॊ बराह्मणॊ महान स च तस्मिन महेष्वासः कृपः समभवत तथा 12 वयासस्य भगवान नित्यं वासं चक्रे नृपेण ह कदाः कुर्वन पुराणर्षिर थेवर्षिनृप रक्षसाम 13 धर्मयुक्तानि कार्याणि वयवहारान्वितानि च धृतराष्ट्राभ्यनुज्ञातॊ विथुरस तान्य अकारयत 14 सामन्तेभ्यः परियाण्य अस्य कार्याणि सुगुरूण्य अपि पराप्यन्ते ऽरदैः सुलघुभिः परभावाथ विथुरस्य वै 15 अकरॊथ बन्धमॊक्षांश च वध्यानां मॊक्षणं तदा न च धर्मात्मजॊ राजा कथा चित किं चिथ अब्रवीत 16 विहारयात्रासु पुनः कुरुराजॊ युधिष्ठिरः सर्वान कामान महातेजाः परथथाव अम्बिका सुते 17 आरालिकाः सूपकारा रागखाण्डविकास तदा उपातिष्ठन्त राजानं धृतराष्ट्रं यदा पुरा 18 वासांसि च महार्हाणि माल्यानि विविधानि च उपाजह्रुर यदान्यायं धृतराष्ट्रस्य पाण्डवाः 19 मैरेयं मधु मांसानि पानकानि लघूनि च चित्रान भक्ष्यविकारांश च चक्रुर अस्य यदा पुरा 20 ये चापि पृदिवीपालाः समाजग्मुः समन्ततः उपातिष्ठन्त ते सर्वे कौरवेन्थ्रं यदा पुरा 21 कुन्ती च थरौपथी चैव सात्वती चैव भामिनी उलूपी नागकन्या च थेवी चित्र अङ्गथा तदा 22 धृष्टकेतॊश च भगिनी जरा सन्धस्य चात्मजा किंकराः समॊपतिष्ठन्ति सर्वाः सुबलजां तदा 23 यदा पुत्र वियुक्तॊ ऽयं न किं चिथ थुःखम आप्नुयात इति राजन वशाथ भरातॄन नित्यम एव युधिष्ठिरः 24 एवं ते धर्मराजस्य शरुत्वा वचनम अर्दवत सविशेषम अवर्तन्त भीमम एकं विना तथा 25 न हि तत तस्य वीरस्य हृथयाथ अपसर्पति धृतराष्ट्रस्य थुर्बुथ्धेर यथ्वृत्तं थयूतकारितम |
1
[j] prāpya rājyaṃ mahābhāgāḥ pāṇḍavā me pitāmahāḥ katham āsan mahārāje dhṛtarāṣṭre mahātmani 2 sa hi rājā hatāmātyo hataputro narāśrayaḥ katham āsīd dhataiśvaryo gāndhārī ca yaśasvinī 3 kiyantaṃ caiva kālaṃ te pitaro mama pūrvakāḥ sthitā rājye mahātmānas tan me vyākhyātum arhasi 4 [vai] prāpya rājyaṃ mahātmānaḥ pāṇḍavā hataśatravaḥ dhṛtarāṣṭraṃ puraskṛtya pṛthivīṃ paryapālayan 5 dhṛtarāṣṭram upātiṣṭhad viduraḥ saṃjayas tathā yuyutsuś cāpi medhāvī vaiśyāputraḥ sa kauravaḥ 6 pāṇḍavaḥ sarvakāryāṇi saṃpṛcchanti sma taṃ nṛpam cakrus tenābhyanujñātā varṣāṇi daśa pañca ca 7 sadā hi gatvā te vīrāḥ paryupāsanta taṃ nṛpam pādābhivandanaṃ kṛtvā dharmarāja mate sthitāḥ te mūrdhni samupāghrātāḥ sarvakāryāṇi cakrire 8 kuntibhojasutā caiva gandhārīm anvavartata draupadī ca subhadrā ca yāś cānyāḥ pāṇḍava striyaḥ samāṃ vṛttim avartanta tayoḥ śvaśror yathāvidhi 9 śayanāni mahārhāṇi vāsāṃsy ābharaṇāni ca rājārhāṇi ca sarvāṇi bhakṣyabhojyāny anekaśaḥ yudhiṣṭhiro mahārāja dhṛtarāṣṭre 'bhyupāharat 10 tathaiva kuntī gāndhāryāṃ guruvṛttim avartata viduraḥ saṃjayaś caiva yuyutsuś caiva kauravaḥ upāsate sma taṃ vṛddhaṃ hataputraṃ janādhipam 11 syālo druṇasya yaś caiko dayito brāhmaṇo mahān sa ca tasmin maheṣvāsaḥ kṛpaḥ samabhavat tadā 12 vyāsasya bhagavān nityaṃ vāsaṃ cakre nṛpeṇa ha kathāḥ kurvan purāṇarṣir devarṣinṛpa rakṣasām 13 dharmayuktāni kāryāṇi vyavahārānvitāni ca dhṛtarāṣṭrābhyanujñāto viduras tāny akārayat 14 sāmantebhyaḥ priyāṇy asya kāryāṇi sugurūṇy api prāpyante 'rthaiḥ sulaghubhiḥ prabhāvād vidurasya vai 15 akarod bandhamokṣāṃś ca vadhyānāṃ mokṣaṇaṃ tathā na ca dharmātmajo rājā kadā cit kiṃ cid abravīt 16 vihārayātrāsu punaḥ kururājo yudhiṣṭhiraḥ sarvān kāmān mahātejāḥ pradadāv ambikā sute 17 ārālikāḥ sūpakārā rāgakhāṇḍavikās tathā upātiṣṭhanta rājānaṃ dhṛtarāṣṭraṃ yathā purā 18 vāsāṃsi ca mahārhāṇi mālyāni vividhāni ca upājahrur yathānyāyaṃ dhṛtarāṣṭrasya pāṇḍavāḥ 19 maireyaṃ madhu māṃsāni pānakāni laghūni ca citrān bhakṣyavikārāṃś ca cakrur asya yathā purā 20 ye cāpi pṛthivīpālāḥ samājagmuḥ samantataḥ upātiṣṭhanta te sarve kauravendraṃ yathā purā 21 kuntī ca draupadī caiva sātvatī caiva bhāminī ulūpī nāgakanyā ca devī citr aṅgadā tathā 22 dhṛṣṭaketoś ca bhaginī jarā sandhasya cātmajā kiṃkarāḥ smopatiṣṭhanti sarvāḥ subalajāṃ tathā 23 yathā putra viyukto 'yaṃ na kiṃ cid duḥkham āpnuyāt iti rājan vaśād bhrātṝn nityam eva yudhiṣṭhiraḥ 24 evaṃ te dharmarājasya śrutvā vacanam arthavat saviśeṣam avartanta bhīmam ekaṃ vinā tadā 25 na hi tat tasya vīrasya hṛdayād apasarpati dhṛtarāṣṭrasya durbuddher yadvṛttaṃ dyūtakāritam |