|
1
[य] कदं स वै विपन्नश च कदं वै पातितॊ भुवि कदं चानिन्थ्रतां पराप्तस तथ भवान वक्तुम अर्हति 2 [भ] एवं तयॊः संवथतॊः करियास तस्य महात्मनः सर्वा एवाभ्यवर्तन्त या थिव्या याश च मानुषाः 3 तदैव थीपथानानि सर्वॊपकरणानि च बलिकर्म च यच चान्यथ उत्सेकाश च पृदग्विधाः सर्वास तस्य समुत्पन्ना थेवराज्ञॊ महात्मनः 4 थेवलॊके नृलॊके च सथ आचारा बुधैः समृताः ते चेथ भवन्ति राजेन्थ्र ऋध्यन्ते गृहमेधिनः धूपप्रथानैर थीपैश च नमः कारैस तदैव च 5 यदा सिथ्धस्य चान्नस्य थविजायाग्रं परथीयते बलयश च गृहॊथ्थेशे अतः परीयन्ति थेवताः 6 यदा च गृहिणस तॊषॊ भवेथ वै बलिकर्मणा तदा शतगुणा परीतिर थेवतानां सम जायते 7 एवं धूपप्रथानं च थीपथानं च साधवः परशंसन्ति नमः कारैर युक्तम आत्मगुणावहम 8 सनानेनाथ्भिश च यत कर्म करियते वै विपश्चिता नमः कारप्रयुक्तेन तेन परीयन्ति थेवताः गृह्याश च थेवताः सर्वाः परीयन्ते विधिनार्चिताः 9 इत्य एतां बुथ्धिम आस्दाय नहुषः स नरेश्वरः सुरेन्थ्रत्वं महत पराप्य कृतवान एतथ अथ्भुतम 10 कस्य चित तव अद कालस्य भाग्यक्षय उपस्दिते सर्वम एतथ अवज्ञाय न चकारैतथ ईथृशम 11 ततः स परिहीणॊ ऽभूत सुरेन्थ्रॊ बलिकर्मतः धूपथीपॊथक विधिं न यदावच चकार ह ततॊ ऽसय यज्ञविषयॊ रक्षॊभिः पर्यबाध्यत 12 अदागस्त्यम ऋषिश्रेष्ठं वाहनायाजुहाव ह थरुतं सरस्वती कूलात समयन्न इव महाबलः 13 ततॊ भृगुर महातेजा मैत्रावरुणिम अब्रवीत निमीलयस्व नयने जटा यावथ विशामि ते 14 सदाणुभूतस्य तस्याद जटाः पराविशथ अच्युतः भृगुः स सुमहातेजाः पातनाय नृपस्य ह 15 ततः स थेवराट पराप्तस तम ऋषिं वाहनाय वै ततॊ ऽगस्त्यः सुरपतिं वाक्यम आह विशां पते 16 यॊजयस्वेन्थ्र मां कषिप्रं कं च थेशं वहामि ते यत्र वक्ष्यसि तत्र तवां नयिष्यामि सुराधिप 17 इत्य उक्तॊ नहुषस तेन यॊजयाम आस तं मुनिम भृगुस तस्य जटा संस्दॊ बभूव हृषितॊ भृशम 18 न चापि थर्शनं तस्य चकार स भृगुस तथा वरथानप्रभावज्ञॊ नहुषस्य महात्मनः 19 न चुकॊप स चागस्त्यॊ युक्तॊ ऽपि नहुषेण वै तं तु राजा परतॊथेन चॊथयाम आस भारत 20 न चुकॊप स धर्मात्मा ततः पाथेन थेवराट अगस्त्यस्य तथा करुथ्धॊ वामेनाभ्यहनच छिरः 21 तस्मिञ शिरस्य अभिहते स जटान्तर गतॊ भृगुः शशाप बलवत करुथ्धॊ नहुषं पापचेतसम 22 [भृगु] यस्मात पथाहनः करॊधाच छिरसीमं महामुनिम तस्माथ आशु महीं गच्छ सर्पॊ भूत्वा सुथुर्मते 23 इत्य उक्तः स तथा तेन सर्पॊ भूत्वा पपात ह अथृष्टेनाद भृगुणा भूतले भरतर्षभ 24 भृगुं हि यथि सॊ ऽथराक्षीन नहुषः पृदिवीपते न स शक्तॊ ऽभविष्यथ वै पातने तस्य तेजसा 25 स तु तैस तैः परथानैश च तपॊभिर नियमैस तदा पतितॊ ऽपि महाराज भूतले समृतिमान अभूत परसाथयाम आस भृगुं शापान्तॊ मे भवेथ इति 26 ततॊ ऽगस्त्यः कृपाविष्टः परासाथयत तं भृगुम शापान्तार्दं महाराज स च पराथात कृपान्वितः 27 [भृगु] राजा युधिष्ठिरॊ नाम भविष्यति कुरूथ्वहः स तवां मॊक्षयिता शापाथ इत्य उक्त्वान्तरधीयत 28 अगस्त्यॊ ऽपि महातेजाः कृत्वा कार्यं शतक्रतॊः सवम आश्रमपथं परायात पूज्यमानॊ थविजातिभिः 29 नहुषॊ ऽपि तवया राजंस तस्माच छापात समुथ्धृतः जगाम बरह्म सथनं पश्यतस ते जनाधिप 30 तथा तु पातयित्वा तं नहुषं भूतले भृगुः जगाम बरह्म सथनं बरह्मणे च नयवेथयत 31 ततः शक्रं समानाय्य थेवान आह पितामहः वरथानान मम सुरा नहुषॊ राज्यम आप्तवान स चागस्त्येन करुथ्धेन भरंशितॊ भूतलं गतः 32 न च शक्यं विना राज्ञा सुरा वर्तयितुं कव चित तस्माथ अयं पुनः शक्रॊ थेवराज्ये ऽभिषिच्यताम 33 एवं संभाषमाणं तु थेवाः पार्द पितामहम एवम अस्त्व इति संहृष्टाः परत्यूचुस ते पितामहम 34 सॊ ऽभिषिक्तॊ भगवता थेवराज्येन वासवः बरह्मणा राजशार्थूल यदापूर्वं वयरॊचत 35 एवम एतत पुरावृत्तं नहुषस्य वयतिक्रमात स च तैर एव संसिथ्धॊ नहुषः कर्मभिः पुनः 36 तस्माथ थीपाः परथातव्याः सायं वै गृहमेधिभिः थिव्यं चक्षुर अवाप्नॊति परेत्य थीपप्रथायकः पूर्णचन्थ्र परतीकाशा थीपथाश च भवन्त्य उत 37 यावथ अक्षिनिमेषाणि जवलते तावतीः समाः रूपवान धनवांश चापि नरॊ भवति थीपथः |
1
[y] kathaṃ sa vai vipannaś ca kathaṃ vai pātito bhuvi kathaṃ cānindratāṃ prāptas tad bhavān vaktum arhati 2 [bh] evaṃ tayoḥ saṃvadatoḥ kriyās tasya mahātmanaḥ sarvā evābhyavartanta yā divyā yāś ca mānuṣāḥ 3 tathaiva dīpadānāni sarvopakaraṇāni ca balikarma ca yac cānyad utsekāś ca pṛthagvidhāḥ sarvās tasya samutpannā devarājño mahātmanaḥ 4 devaloke nṛloke ca sad ācārā budhaiḥ smṛtāḥ te ced bhavanti rājendra ṛdhyante gṛhamedhinaḥ dhūpapradānair dīpaiś ca namaḥ kārais tathaiva ca 5 yathā siddhasya cānnasya dvijāyāgraṃ pradīyate balayaś ca gṛhoddeśe ataḥ prīyanti devatāḥ 6 yathā ca gṛhiṇas toṣo bhaved vai balikarmaṇā tathā śataguṇā prītir devatānāṃ sma jāyate 7 evaṃ dhūpapradānaṃ ca dīpadānaṃ ca sādhavaḥ praśaṃsanti namaḥ kārair yuktam ātmaguṇāvaham 8 snānenādbhiś ca yat karma kriyate vai vipaścitā namaḥ kāraprayuktena tena prīyanti devatāḥ gṛhyāś ca devatāḥ sarvāḥ prīyante vidhinārcitāḥ 9 ity etāṃ buddhim āsthāya nahuṣaḥ sa nareśvaraḥ surendratvaṃ mahat prāpya kṛtavān etad adbhutam 10 kasya cit tv atha kālasya bhāgyakṣaya upasthite sarvam etad avajñāya na cakāraitad īdṛśam 11 tataḥ sa parihīṇo 'bhūt surendro balikarmataḥ dhūpadīpodaka vidhiṃ na yathāvac cakāra ha tato 'sya yajñaviṣayo rakṣobhiḥ paryabādhyata 12 athāgastyam ṛṣiśreṣṭhaṃ vāhanāyājuhāva ha drutaṃ sarasvatī kūlāt smayann iva mahābalaḥ 13 tato bhṛgur mahātejā maitrāvaruṇim abravīt nimīlayasva nayane jaṭā yāvad viśāmi te 14 sthāṇubhūtasya tasyātha jaṭāḥ prāviśad acyutaḥ bhṛguḥ sa sumahātejāḥ pātanāya nṛpasya ha 15 tataḥ sa devarāṭ prāptas tam ṛṣiṃ vāhanāya vai tato 'gastyaḥ surapatiṃ vākyam āha viśāṃ pate 16 yojayasvendra māṃ kṣipraṃ kaṃ ca deśaṃ vahāmi te yatra vakṣyasi tatra tvāṃ nayiṣyāmi surādhipa 17 ity ukto nahuṣas tena yojayām āsa taṃ munim bhṛgus tasya jaṭā saṃstho babhūva hṛṣito bhṛśam 18 na cāpi darśanaṃ tasya cakāra sa bhṛgus tadā varadānaprabhāvajño nahuṣasya mahātmanaḥ 19 na cukopa sa cāgastyo yukto 'pi nahuṣeṇa vai taṃ tu rājā pratodena codayām āsa bhārata 20 na cukopa sa dharmātmā tataḥ pādena devarāṭ agastyasya tadā kruddho vāmenābhyahanac chiraḥ 21 tasmiñ śirasy abhihate sa jaṭāntar gato bhṛguḥ śaśāpa balavat kruddho nahuṣaṃ pāpacetasam 22 [bhṛgu] yasmāt padāhanaḥ krodhāc chirasīmaṃ mahāmunim tasmād āśu mahīṃ gaccha sarpo bhūtvā sudurmate 23 ity uktaḥ sa tadā tena sarpo bhūtvā papāta ha adṛṣṭenātha bhṛguṇā bhūtale bharatarṣabha 24 bhṛguṃ hi yadi so 'drākṣīn nahuṣaḥ pṛthivīpate na sa śakto 'bhaviṣyad vai pātane tasya tejasā 25 sa tu tais taiḥ pradānaiś ca tapobhir niyamais tathā patito 'pi mahārāja bhūtale smṛtimān abhūt prasādayām āsa bhṛguṃ śāpānto me bhaved iti 26 tato 'gastyaḥ kṛpāviṣṭaḥ prāsādayata taṃ bhṛgum śāpāntārthaṃ mahārāja sa ca prādāt kṛpānvitaḥ 27 [bhṛgu] rājā yudhiṣṭhiro nāma bhaviṣyati kurūdvahaḥ sa tvāṃ mokṣayitā śāpād ity uktvāntaradhīyata 28 agastyo 'pi mahātejāḥ kṛtvā kāryaṃ śatakratoḥ svam āśramapadaṃ prāyāt pūjyamāno dvijātibhiḥ 29 nahuṣo 'pi tvayā rājaṃs tasmāc chāpāt samuddhṛtaḥ jagāma brahma sadanaṃ paśyatas te janādhipa 30 tadā tu pātayitvā taṃ nahuṣaṃ bhūtale bhṛguḥ jagāma brahma sadanaṃ brahmaṇe ca nyavedayat 31 tataḥ śakraṃ samānāyya devān āha pitāmahaḥ varadānān mama surā nahuṣo rājyam āptavān sa cāgastyena kruddhena bhraṃśito bhūtalaṃ gataḥ 32 na ca śakyaṃ vinā rājñā surā vartayituṃ kva cit tasmād ayaṃ punaḥ śakro devarājye 'bhiṣicyatām 33 evaṃ saṃbhāṣamāṇaṃ tu devāḥ pārtha pitāmaham evam astv iti saṃhṛṣṭāḥ pratyūcus te pitāmaham 34 so 'bhiṣikto bhagavatā devarājyena vāsavaḥ brahmaṇā rājaśārdūla yathāpūrvaṃ vyarocata 35 evam etat purāvṛttaṃ nahuṣasya vyatikramāt sa ca tair eva saṃsiddho nahuṣaḥ karmabhiḥ punaḥ 36 tasmād dīpāḥ pradātavyāḥ sāyaṃ vai gṛhamedhibhiḥ divyaṃ cakṣur avāpnoti pretya dīpapradāyakaḥ pūrṇacandra pratīkāśā dīpadāś ca bhavanty uta 37 yāvad akṣinimeṣāṇi jvalate tāvatīḥ samāḥ rūpavān dhanavāṃś cāpi naro bhavati dīpadaḥ |