|
1
[युधिस्दिर] यथा भक्तॊ भगवत आसीथ राजा महावसुः किमर्दं स परिभ्रष्टॊ विवेश विवरं भुवः 2 [भीस्म] अत्राप्य उथहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम ऋषीणां चैव संवाथं तरिथशानां च भारत 3 अजेन यस्तव्यम इति थेवाः पराहुर थविजॊत्तमान स चच छागॊ हय अजॊ जञेयॊ नान्यः पशुर इति सदितिः 4 [रसयह] बीजैर यज्ञेषु यस्तव्यम इति वै वैथिकी शरुतिः अज संज्ञानि बीजानि छागं न घनन्तुम अर्हद 5 नैव धर्मः सतां थेवा यत्र वध्येत वै पशुः इथं कृतयुगं शरेष्ठं कदं वध्येत वै पशुः 6 [भीस्म] तेषां संवथताम एवम ऋषीणां विबुधैः सह मार्गागतॊ नृपश्रेष्ठस तं थेशं पराप्तवान वसुः अन्तरिक्षचरः शरीमान समग्रबलवाहनः 7 तं थृष्ट्वा सहसायान्तं वसुं ते तव अन्तरिक्षगम ऊचुर थविजातयॊ थेवान एष छेत्स्यति संशयम 8 यज्वा थानपतिः शरेष्ठः सर्वभूतहितप्रियः कदं सविथ अन्यदा बरूयाथ वाक्यम एष महान वसुः 9 एवं ते संविथं कृत्वा विबुधा ऋषयस तदा अपृच्छन सहसाभ्येत्य वसुं राजानम अन्तिकात 10 भॊ राजन केन यस्तव्यम अजेनाहॊ सविथौषधैः एतन नः संशयं छिन्धि परमाणं नॊ भवान मतः 11 स तान कृताञ्जलिर भूत्वा परिपप्रच्छ वै वसुः कस्य वः कॊ मतः पक्षॊ बरूत सत्यं समागताः 12 [रसयह] धान्यैर यस्तव्यम इत्य एष पक्षॊ ऽसमाकं नराधिप थेवानां तु पशुः पक्षॊ मतॊ राजन वथस्व नः 13 [भीस्म] थेवानां तु मतं जञात्वा वसुना पक्षसंश्रयात छागेनाजेन यस्तव्यम एवम उक्तं वचस तथा 14 कुपितास ते ततः सर्वे मुनयः सूर्यवर्चसः ऊचुर वसुं विमानस्दं थेव पक्षार्द वाथिनम 15 सुरपक्षॊ गृहीतस ते यस्मात तस्माथ थिवः पत अथ्य परभृति ते राजन आकाशे विहता गतिः अस्मच छापाभिघातेन महीं भित्त्वा परविक्ष्यसि 16 ततस तस्मिन मुहूर्ते ऽद राजॊपरिचरस तथा अधॊ वै संबभूवाशु भूमेर विवर गॊनृपः समृतिस तव एनं न परजहौ तथा नारायणाज्ञया 17 थेवास तु सहिताः सर्वे वसॊः शापविमॊक्षणम चिन्तयाम आसुर अव्यग्राः सुकृतं हि नृपस्य तत 18 अनेनास्मत कृते राज्ञा शापः पराप्तॊ महात्मना अस्य परति परियं कार्यं सहितैर नॊ थिवौकसः 19 इति बुथ्ध्य्या वयवस्याशु गत्वा निश्चयम ईश्वराः ऊचुस तं हृष्टमनसॊ राजॊपरिचरं तथा 20 बरह्मण्य थेवं तवं भक्तः सुरासुरगुरुं हरिम कामं स तव तुष्टात्मा कुर्याच छापविमॊक्षणम 21 मानना तु थविजातीनां कर्तव्या वै महात्मनाम अवश्यं तपसा तेषां फलितव्यं नृपॊत्तम 22 यतस तवं सहसा भरष्ट आकाशान मेथिनी तलम एकं तव अनुग्रहं तुभ्यं थथ्मॊ वै नृपसत्तम 23 यावत तवं शापथॊषेण कालम आसिष्यसे ऽनघ भूमेर विवर गॊभूत्वा तावन्तं कालम आप्स्यसि यज्ञेषु सुहुतां विप्रैर वसॊर धारां महात्मभिः 24 पराप्स्यसे ऽसमथ अनुध्यानान मा च तवां गलानिर आस्पृशेत न कषुत्पिपासे राजेन्थ्र भूमेश छिथ्रे भविष्यतः 25 वसॊर धारानुपीतत्वात तेजसाप्यायितेन च स थेवॊ ऽसमथ वरात परीतॊ बरह्मलॊकं हि नेष्यति 26 एवं थत्त्वा वरं राज्ञे सर्वे तत्र थिवौकसः गताः सवभवनं थेवा ऋषयश च तपॊधनाः 27 चक्रे च सततं पूजां विष्वक्सेनाय भारत जप्यं जगौ च सततं नारायण मुखॊथ्गतम 28 तत्रापि पञ्चभिर यज्ञैः पञ्च कालान अरिंथम अयजथ धरिं सुरपतिं भूमेर विवरगॊ ऽपि सन 29 ततॊ ऽसय तुष्टॊ भगवान भक्त्या नारायणॊ हरिः अनन्यभक्तस्य सतस तत्परस्य जितात्मनः 30 वरथॊ भगवान विष्णुः समीपस्दं थविजॊत्तमम गरुत्मन्तं महावेगम आबभासे समयन्न इव 31 थविजॊत्तम महाभाग गम्यतां वचनान मम संराथ राजा वसुर नाम धर्मात्मा मां समाश्रितः 32 बराह्मणानां परकॊपेन परविष्टॊ वसुधातलम मानितास ते तु विप्रेन्थ्रास तवं तु गच्छ थविजॊत्तम 33 भूमेर विवर संगुप्तं गरुथेह ममाज्ञया अधश चरं नृपश्रेष्ठं खेचरं कुरु माचिरम 34 गरुत्मान अद विक्षिप्य पक्षौ मारुतवेगवान विवेश विवरं भूमेर यत्रास्ते वाग्यतॊ वसुः 35 तत एनं समुत्क्षिप्य सहसा विनतासुतः उत्पपात नभस तूर्णं तत्र चैनम अमुञ्चत 36 तस्मिन मुहूर्ते संजज्ञे राजॊपरिचरः पुनः सशरीरॊ गतश चैव बरह्मलॊकं नृपॊत्तमः 37 एवं तेनापि कौन्तेय वाग थॊषाथ थेवताज्ञया पराप्ता गतिर अयज्वार्हा थविज शापान महात्मना 38 केवलं पुरुषस तेन सेवितॊ हरिर ईश्वरः ततः शीघ्रं जहौ शापं बरह्मलॊकम अवाप च 39 एतत ते सर्वम आख्यातं ते भूता मानवा यदा नारथॊ ऽपि यदा शवेतं थवीपं स गतवान ऋषिः तत ते सर्वं परवक्ष्यामि शृणुष्वैक मना नृप |
1
[yudhisthira] yadā bhakto bhagavata āsīd rājā mahāvasuḥ kimarthaṃ sa paribhraṣṭo viveśa vivaraṃ bhuvaḥ 2 [bhīsma] atrāpy udaharantīmam itihāsaṃ purātanam ṛṣīṇāṃ caiva saṃvādaṃ tridaśānāṃ ca bhārata 3 ajena yastavyam iti devāḥ prāhur dvijottamān sa cac chāgo hy ajo jñeyo nānyaḥ paśur iti sthitiḥ 4 [rsayah] bījair yajñeṣu yastavyam iti vai vaidikī śrutiḥ aja saṃjñāni bījāni chāgaṃ na ghnantum arhatha 5 naiva dharmaḥ satāṃ devā yatra vadhyeta vai paśuḥ idaṃ kṛtayugaṃ śreṣṭhaṃ kathaṃ vadhyeta vai paśuḥ 6 [bhīsma] teṣāṃ saṃvadatām evam ṛṣīṇāṃ vibudhaiḥ saha mārgāgato nṛpaśreṣṭhas taṃ deśaṃ prāptavān vasuḥ antarikṣacaraḥ śrīmān samagrabalavāhanaḥ 7 taṃ dṛṣṭvā sahasāyāntaṃ vasuṃ te tv antarikṣagam ūcur dvijātayo devān eṣa chetsyati saṃśayam 8 yajvā dānapatiḥ śreṣṭhaḥ sarvabhūtahitapriyaḥ kathaṃ svid anyathā brūyād vākyam eṣa mahān vasuḥ 9 evaṃ te saṃvidaṃ kṛtvā vibudhā ṛṣayas tathā apṛcchan sahasābhyetya vasuṃ rājānam antikāt 10 bho rājan kena yastavyam ajenāho svidauṣadhaiḥ etan naḥ saṃśayaṃ chindhi pramāṇaṃ no bhavān mataḥ 11 sa tān kṛtāñjalir bhūtvā paripapraccha vai vasuḥ kasya vaḥ ko mataḥ pakṣo brūta satyaṃ samāgatāḥ 12 [rsayah] dhānyair yastavyam ity eṣa pakṣo 'smākaṃ narādhipa devānāṃ tu paśuḥ pakṣo mato rājan vadasva naḥ 13 [bhīsma] devānāṃ tu mataṃ jñātvā vasunā pakṣasaṃśrayāt chāgenājena yastavyam evam uktaṃ vacas tadā 14 kupitās te tataḥ sarve munayaḥ sūryavarcasaḥ ūcur vasuṃ vimānasthaṃ deva pakṣārtha vādinam 15 surapakṣo gṛhītas te yasmāt tasmād divaḥ pata adya prabhṛti te rājan ākāśe vihatā gatiḥ asmac chāpābhighātena mahīṃ bhittvā pravikṣyasi 16 tatas tasmin muhūrte 'tha rājoparicaras tadā adho vai saṃbabhūvāśu bhūmer vivara gonṛpaḥ smṛtis tv enaṃ na prajahau tadā nārāyaṇājñayā 17 devās tu sahitāḥ sarve vasoḥ śāpavimokṣaṇam cintayām āsur avyagrāḥ sukṛtaṃ hi nṛpasya tat 18 anenāsmat kṛte rājñā śāpaḥ prāpto mahātmanā asya prati priyaṃ kāryaṃ sahitair no divaukasaḥ 19 iti buddhyyā vyavasyāśu gatvā niścayam īśvarāḥ ūcus taṃ hṛṣṭamanaso rājoparicaraṃ tadā 20 brahmaṇya devaṃ tvaṃ bhaktaḥ surāsuraguruṃ harim kāmaṃ sa tava tuṣṭātmā kuryāc chāpavimokṣaṇam 21 mānanā tu dvijātīnāṃ kartavyā vai mahātmanām avaśyaṃ tapasā teṣāṃ phalitavyaṃ nṛpottama 22 yatas tvaṃ sahasā bhraṣṭa ākāśān medinī talam ekaṃ tv anugrahaṃ tubhyaṃ dadmo vai nṛpasattama 23 yāvat tvaṃ śāpadoṣeṇa kālam āsiṣyase 'nagha bhūmer vivara gobhūtvā tāvantaṃ kālam āpsyasi yajñeṣu suhutāṃ viprair vasor dhārāṃ mahātmabhiḥ 24 prāpsyase 'smad anudhyānān mā ca tvāṃ glānir āspṛśet na kṣutpipāse rājendra bhūmeś chidre bhaviṣyataḥ 25 vasor dhārānupītatvāt tejasāpyāyitena ca sa devo 'smad varāt prīto brahmalokaṃ hi neṣyati 26 evaṃ dattvā varaṃ rājñe sarve tatra divaukasaḥ gatāḥ svabhavanaṃ devā ṛṣayaś ca tapodhanāḥ 27 cakre ca satataṃ pūjāṃ viṣvaksenāya bhārata japyaṃ jagau ca satataṃ nārāyaṇa mukhodgatam 28 tatrāpi pañcabhir yajñaiḥ pañca kālān ariṃdama ayajad dhariṃ surapatiṃ bhūmer vivarago 'pi san 29 tato 'sya tuṣṭo bhagavān bhaktyā nārāyaṇo hariḥ ananyabhaktasya satas tatparasya jitātmanaḥ 30 varado bhagavān viṣṇuḥ samīpasthaṃ dvijottamam garutmantaṃ mahāvegam ābabhāse smayann iva 31 dvijottama mahābhāga gamyatāṃ vacanān mama saṃrād rājā vasur nāma dharmātmā māṃ samāśritaḥ 32 brāhmaṇānāṃ prakopena praviṣṭo vasudhātalam mānitās te tu viprendrās tvaṃ tu gaccha dvijottama 33 bhūmer vivara saṃguptaṃ garudeha mamājñayā adhaś caraṃ nṛpaśreṣṭhaṃ khecaraṃ kuru māciram 34 garutmān atha vikṣipya pakṣau mārutavegavān viveśa vivaraṃ bhūmer yatrāste vāgyato vasuḥ 35 tata enaṃ samutkṣipya sahasā vinatāsutaḥ utpapāta nabhas tūrṇaṃ tatra cainam amuñcata 36 tasmin muhūrte saṃjajñe rājoparicaraḥ punaḥ saśarīro gataś caiva brahmalokaṃ nṛpottamaḥ 37 evaṃ tenāpi kaunteya vāg doṣād devatājñayā prāptā gatir ayajvārhā dvija śāpān mahātmanā 38 kevalaṃ puruṣas tena sevito harir īśvaraḥ tataḥ śīghraṃ jahau śāpaṃ brahmalokam avāpa ca 39 etat te sarvam ākhyātaṃ te bhūtā mānavā yathā nārado 'pi yathā śvetaṃ dvīpaṃ sa gatavān ṛṣiḥ tat te sarvaṃ pravakṣyāmi śṛṇuṣvaika manā nṛpa |