|
1
[नारथ] अशॊकं शॊकनाशार्दं शास्त्रं शान्ति करं शिवम निशम्य्य लभते बुथ्धिं तां लब्ध्वा सुखम एधते 2 शॊकस्दान सहस्राणि भयस्दान शतानि च थिवसे थिवसे मूढम आविशन्ति न पण्डितम 3 तस्माथ अनिष्ट नाशार्दम इतिहासं निबॊध मे तिष्ठते चेथ वशे बुथ्धिर लभते शॊकनाशनम 4 अनिष्ट संप्रयॊगाच च विप्रयॊगात परियस्य च मनुष्या मानसैर थुःखैर युज्यन्ते अल्पबुथ्धयः 5 थरव्येषु समतीतेषु ये गुणास तान न चिन्तयेत तान अनाथ्रियमाणस्य सनेहबन्धः परमुच्यते 6 थॊषथर्शी भवेत तत्र यत्र रागः परवर्तते अनिष्टवथ धितं पश्येत तदा कषिप्रं विरज्यते 7 नार्दॊ न धर्मॊ न यशॊ यॊ ऽतीतम अनुशॊचति अप्य अभावेन युज्येत तच चास्य न निवर्तते 8 गुणैर भूतानि युज्यन्ते वियुज्यन्ते तदैव च सर्वाणि नैतथ एकस्य शॊकस्दानं हि विथ्यते 9 मृतं वा यथि वा नष्टं यॊ ऽतीतम अनुशॊचति थुःखेन लभते थुःखं थवाव अनर्दौ परपथ्यते 10 नाश्रु कुर्वन्ति ये बुथ्ध्या थृष्ट्वा लॊकेषु संततिम सम्यक परपश्यतः सर्वं नाश्रु कर्मॊपपथ्यते 11 थुःखॊपघाते शारीरे मानसे वाप्य उपस्दिते यस्मिन न शक्यते कर्तुं यत्नस तन नानुचिन्तयेत 12 भैषज्यम एतथ थुःखस्य यथ एतन नानुचिन्तयेत चिन्त्यमानं हि न वयेति भूयश चापि परवर्धते 13 परज्ञया मानसं थुःखं हन्याच छारीरम औषधैः एतथ विजान सामर्द्यं न बालैः समताम इयात 14 अनित्यं यौवनं रूपं जीवितं थरव्यसंचयः आरॊग्यं परिय संवासगृध्येत तत्र न पण्डितः 15 न जानपथिकं थुःखम एकः शॊचितुम अर्हति अशॊचन परतिकुर्वीत यथि पश्येथ उपक्रमम 16 सुखाथ बहुतरं थुःखं जीविते नात्र संशयः सनिग्धत्वं चेन्थ्रियार्देषु मॊहान मरणम अप्रियम 17 परित्यजति यॊ थुःखं सुखं वाप्य उभयं नरः अभ्येति बरह्म सॊ ऽतयन्तं न तं शॊचन्ति पण्डिताः 18 थुःखम अर्दा हि तयज्यन्ते पालने न च ते सुखाः थुःखेन चाधिगम्यन्ते नाशम एषां न चिन्तयेत 19 अन्याम अन्यां धनावस्दां पराप्य वैशेषिकीं नराः अतृप्ता यान्ति विध्वंसं संतॊषं यान्ति पण्डिताः 20 सर्वे कषरान्ता निचयाः पतनान्ताः समुच्छ्रयाः संयॊगा विप्रयॊगान्ता मरणान्तं हि जीवितम 21 अन्तॊ नास्ति पिपासायास तुष्टिस तु परमं सुखम तस्मात संतॊषम एवेह धनं पश्यन्ति पण्डिताः 22 निमेष मात्रम अपि हि वयॊ गच्छन्न न तिष्ठति सवशरीरेष्व अनित्येषु नित्यं किम अनुचिन्तयेत 23 भूतेष्व अभावं संचिन्त्य ये बुथ्ध्वा तमसः परम न शॊचन्ति गताध्वानः पश्यन्तः परमां गतिम 24 संचिन्वानकम एवैनं कामानाम अवितृप्तकम वयाघ्रः पशुम इवासाथ्य मृत्युर आथाय गच्छति 25 अदाप्य उपायं संपश्येथ थुःखस्य परिमॊक्षणे अशॊचन्न आरभेतैव युक्तश चाव्यसनी भवेत 26 शब्थे सपर्शे च रूपे च गन्धेषु च रसेषु च नॊपभॊगात परं किं चिथ धनिनॊ वाधनस्य वा 27 पराक संप्रयॊगाथ भूतानां नास्ति थुःखम अनामयम विप्रयॊगात तु सर्वस्य न शॊचेत परकृतिस्दितः 28 धृत्या शिश्नॊथरं रक्षेत पाणि पाथं च चक्षुषा चक्षुः शरॊत्रे च मनसा मनॊ वाचं च विथ्यया 29 परनयं परतिसंहृत्य संस्तुतेष्व इतरेषु च विचरेथ असमुन्नथ्धः स सुखी स च पण्डितः 30 अध्यात्मरतिर आसीनॊ निरपेक्षॊ निरामिषः आत्मनैव सहायेन यश चरेत स सुखी भवेत |
1
[nārada] aśokaṃ śokanāśārthaṃ śāstraṃ śānti karaṃ śivam niśamyya labhate buddhiṃ tāṃ labdhvā sukham edhate 2 śokasthāna sahasrāṇi bhayasthāna śatāni ca divase divase mūḍham āviśanti na paṇḍitam 3 tasmād aniṣṭa nāśārtham itihāsaṃ nibodha me tiṣṭhate ced vaśe buddhir labhate śokanāśanam 4 aniṣṭa saṃprayogāc ca viprayogāt priyasya ca manuṣyā mānasair duḥkhair yujyante alpabuddhayaḥ 5 dravyeṣu samatīteṣu ye guṇās tān na cintayet tān anādriyamāṇasya snehabandhaḥ pramucyate 6 doṣadarśī bhavet tatra yatra rāgaḥ pravartate aniṣṭavad dhitaṃ paśyet tathā kṣipraṃ virajyate 7 nārtho na dharmo na yaśo yo 'tītam anuśocati apy abhāvena yujyeta tac cāsya na nivartate 8 guṇair bhūtāni yujyante viyujyante tathaiva ca sarvāṇi naitad ekasya śokasthānaṃ hi vidyate 9 mṛtaṃ vā yadi vā naṣṭaṃ yo 'tītam anuśocati duḥkhena labhate duḥkhaṃ dvāv anarthau prapadyate 10 nāśru kurvanti ye buddhyā dṛṣṭvā lokeṣu saṃtatim samyak prapaśyataḥ sarvaṃ nāśru karmopapadyate 11 duḥkhopaghāte śārīre mānase vāpy upasthite yasmin na śakyate kartuṃ yatnas tan nānucintayet 12 bhaiṣajyam etad duḥkhasya yad etan nānucintayet cintyamānaṃ hi na vyeti bhūyaś cāpi pravardhate 13 prajñayā mānasaṃ duḥkhaṃ hanyāc chārīram auṣadhaiḥ etad vijāna sāmarthyaṃ na bālaiḥ samatām iyāt 14 anityaṃ yauvanaṃ rūpaṃ jīvitaṃ dravyasaṃcayaḥ ārogyaṃ priya saṃvāsagṛdhyet tatra na paṇḍitaḥ 15 na jānapadikaṃ duḥkham ekaḥ śocitum arhati aśocan pratikurvīta yadi paśyed upakramam 16 sukhād bahutaraṃ duḥkhaṃ jīvite nātra saṃśayaḥ snigdhatvaṃ cendriyārtheṣu mohān maraṇam apriyam 17 parityajati yo duḥkhaṃ sukhaṃ vāpy ubhayaṃ naraḥ abhyeti brahma so 'tyantaṃ na taṃ śocanti paṇḍitāḥ 18 duḥkham arthā hi tyajyante pālane na ca te sukhāḥ duḥkhena cādhigamyante nāśam eṣāṃ na cintayet 19 anyām anyāṃ dhanāvasthāṃ prāpya vaiśeṣikīṃ narāḥ atṛptā yānti vidhvaṃsaṃ saṃtoṣaṃ yānti paṇḍitāḥ 20 sarve kṣarāntā nicayāḥ patanāntāḥ samucchrayāḥ saṃyogā viprayogāntā maraṇāntaṃ hi jīvitam 21 anto nāsti pipāsāyās tuṣṭis tu paramaṃ sukham tasmāt saṃtoṣam eveha dhanaṃ paśyanti paṇḍitāḥ 22 nimeṣa mātram api hi vayo gacchann na tiṣṭhati svaśarīreṣv anityeṣu nityaṃ kim anucintayet 23 bhūteṣv abhāvaṃ saṃcintya ye buddhvā tamasaḥ param na śocanti gatādhvānaḥ paśyantaḥ paramāṃ gatim 24 saṃcinvānakam evainaṃ kāmānām avitṛptakam vyāghraḥ paśum ivāsādya mṛtyur ādāya gacchati 25 athāpy upāyaṃ saṃpaśyed duḥkhasya parimokṣaṇe aśocann ārabhetaiva yuktaś cāvyasanī bhavet 26 śabde sparśe ca rūpe ca gandheṣu ca raseṣu ca nopabhogāt paraṃ kiṃ cid dhanino vādhanasya vā 27 prāk saṃprayogād bhūtānāṃ nāsti duḥkham anāmayam viprayogāt tu sarvasya na śocet prakṛtisthitaḥ 28 dhṛtyā śiśnodaraṃ rakṣet pāṇi pādaṃ ca cakṣuṣā cakṣuḥ śrotre ca manasā mano vācaṃ ca vidyayā 29 pranayaṃ pratisaṃhṛtya saṃstuteṣv itareṣu ca vicared asamunnaddhaḥ sa sukhī sa ca paṇḍitaḥ 30 adhyātmaratir āsīno nirapekṣo nirāmiṣaḥ ātmanaiva sahāyena yaś caret sa sukhī bhavet |