|
1
[य] तिष्ठते मे सथा तात कौतूहलम इथं हृथि तथ अहं शरॊतुम इच्छामि तवत्तः कुरुपितामह 2 कदं थेवर्षिर उशना सथा काव्यॊ महामतिः असुराणां परियकरः सुराणाम अप्रिये रतः 3 वर्धयाम आस तेजश च किमर्दम अमितौजसाम नित्यं वैरनिबथ्धाश च थानवाः सुरसत्तमैः 4 कदं चाप्य उशना पराप शुक्रत्वम अमर थयुतिः ऋथ्धिं च स कदं पराप्तः सर्वम एतथ बरवीहि मे 5 न यानि च स तेजस्वी मध्येन नभसः कदम एतथ इच्छामि विज्ञातुं निखिलेन पितामह 6 [भी] शृणु राजन्न अवहितः सर्वम एतथ यदातदम यदामतियदा चैतच छरुत पूर्वं मयानघ 7 एष भार्गव थायाथॊ मुनिः सत्यॊ थृध वरतः असुराणां परियकरॊ निमित्ते करुणात्मके 8 इन्थ्रॊ ऽद धनथॊ राजा यक्षरक्षॊऽधिपः स च परभविष्णुश च कॊशस्य जगतश च तदा परभुः 9 तस्यात्मानम अदाविश्य यॊगसिथ्धॊ महामुनिः रुथ्ध्वा धनपतिं थेवं यॊगेन हृतवान वसु 10 हृते धने ततः शर्म न लेभे धनथस तदा आपन्न मन्युः संविग्नः सॊ ऽभयगात सुरसत्तमम 11 निवेथयाम आस तथा शिवायामित तेजसे थेव शरेष्ठाय रुथ्राय सौम्याय बहुरूपिणे 12 [कुबेर] यॊगात्मकेनॊशनसा रुथ्ध्वा मम हृतं वसु यॊगेनात्म गतिं कृत्वा निःसृतश च महातपः 13 [भी] एतच छरुत्वा ततः करुथ्धॊ महायॊगी महेश्वरः संरक्तनयनॊ राजञ शूलम आथाय तस्दिवान 14 कवास्वौ कवासाव इति पराह गृहीत्वा परमायुधम उशना थूरतस तस्य बभौ जञात्वा चिकीर्षितम 15 स महायॊगिनॊ बुथ्ध्वा तं रॊषं वै महात्मनः गतिम आगमनं वेत्ति सदानं वेत्ति ततः परभुः 16 संचिन्त्यॊग्रेण तपसा महात्मानं महेश्वरम उशना यॊगसिथ्धात्मा शूलाग्रे परत्यथृश्यत 17 विज्ञात रूपः स तथा तपःसिथ्धेन धन्विना जञात्वा शूलं च थेवेशः पानिना समनामयत 18 आनतेनाद शूलेन पानिनामित तेजसा पिनाकम इति चॊवाच शूलम उग्रायुधः परभुः 19 पानिमध्यगतं थृष्ट्वा भार्गवं तम उमापतिः आस्यं विवृत्य ककुथी पानिं संप्राक्षिपच छनैः 20 स तु परविष्ट उशना कॊष्ठं माहेश्वरं परभुः वयचरच चापि तत्रासौ महात्मा भृगुनन्थनः 21 [य] किमर्दं वयचरथ राजन्न उशना तस्य धीमतः जदरे थेवथेवस्य किं चाकार्षीन महाथ्युतिः 22 [भी] पुरा सॊ ऽनतर्जलगतः सदानु भूतॊ महाव्रतः वर्षाणाम अभवथ राजन परयुतान्य अर्बुथानि च 23 उथतिष्ठत तपस तप्त्वा थुश्चरं स महाह्रथात ततॊ थेवातिथेवस तं बरह्मा समुपसर्पत 24 तपॊवृथ्धिम अपृच्छच च कुशलं चैनम अव्ययम तपः सुचीर्णम इति च परॊवाच वृषभध्वजः 25 तत संयॊगेन वृथ्धिं चाप्य अपश्यत स तु शंकरः महामतिर अचिन्त्यात्मा सत्यधर्मरतः सथा 26 स तेनाध्यॊ महायॊगी तपसा च धनेन च वयराजत महाराज तरिषु लॊकेषु वीर्यवान 27 ततः पिनाकी यॊगात्मा धयानयॊगं समाविशत उशना तु समुथ्विग्नॊ निलिल्ये जदरे ततः 28 तुष्टाव च महायॊगी थेवं तत्रस्द एव च निःसारं काङ्क्षमाणस तु तेजसा परत्यहन्यत 29 उशना तु तथॊवाच जदरस्दॊ महामुनिः परसाथं मे कुरुष्वेति पुनः पुनर अरिंथम 30 तम उवाच महाथेवॊ गच्छ शिश्नेन मॊक्षणम इति सरॊतांसि सर्वाणि रुथ्ध्वा तरिथशपुंगवः 31 अपश्यमानः स थवारं सर्वतः पिहितॊ मुनिः पर्यक्रामथ थह्यमान इतश चेतश च तेजसा 32 स विनिष्क्रम्य शिश्नेन शुक्रत्वम अभिपेथिवान कार्येण तेन नभसॊ नागच्छत च मध्यतः 33 निष्क्रान्तम अद तं थृष्ट्वा जवलन्तम इव तेजसा भवॊ रॊषसमाविष्टः शूलॊथ्यतकरः सदितः 34 नयवारयत तं थेवी करुथ्धं पशुपतिं पतिम पुत्रत्वम अगमथ थेव्या वारिते शङ्करे च सः 35 [थेवी] हिंसनीयस तवया नैष मम पुत्रत्वम आगतः न हि थेवॊथरात कश चिन निःसृतॊ नाशम अर्छति 36 [भी] ततः परीतॊ ऽभवथ थेव्याः परहसंश चेथम अब्रवीत गच्छत्य एष यदाकामम इति राजन पुनः पुनः 37 ततः परनम्य वरथं थेवं थेवीम उमां तदा उशना पराप तथ धीमान गतिम इष्टां महामुनिः 38 एतत ते कदितं तात भार्गवस्य महात्मनः चरितं भरतश्रेष्ठ यन मां तवं परिपृच्छसि |
1
[y] tiṣṭhate me sadā tāta kautūhalam idaṃ hṛdi tad ahaṃ śrotum icchāmi tvattaḥ kurupitāmaha 2 kathaṃ devarṣir uśanā sadā kāvyo mahāmatiḥ asurāṇāṃ priyakaraḥ surāṇām apriye rataḥ 3 vardhayām āsa tejaś ca kimartham amitaujasām nityaṃ vairanibaddhāś ca dānavāḥ surasattamaiḥ 4 kathaṃ cāpy uśanā prāpa śukratvam amara dyutiḥ ṛddhiṃ ca sa kathaṃ prāptaḥ sarvam etad bravīhi me 5 na yāni ca sa tejasvī madhyena nabhasaḥ katham etad icchāmi vijñātuṃ nikhilena pitāmaha 6 [bhī] śṛṇu rājann avahitaḥ sarvam etad yathātatham yathāmatiyathā caitac chruta pūrvaṃ mayānagha 7 eṣa bhārgava dāyādo muniḥ satyo dṛdha vrataḥ asurāṇāṃ priyakaro nimitte karuṇātmake 8 indro 'tha dhanado rājā yakṣarakṣo'dhipaḥ sa ca prabhaviṣṇuś ca kośasya jagataś ca tathā prabhuḥ 9 tasyātmānam athāviśya yogasiddho mahāmuniḥ ruddhvā dhanapatiṃ devaṃ yogena hṛtavān vasu 10 hṛte dhane tataḥ śarma na lebhe dhanadas tathā āpanna manyuḥ saṃvignaḥ so 'bhyagāt surasattamam 11 nivedayām āsa tadā śivāyāmita tejase deva śreṣṭhāya rudrāya saumyāya bahurūpiṇe 12 [kubera] yogātmakenośanasā ruddhvā mama hṛtaṃ vasu yogenātma gatiṃ kṛtvā niḥsṛtaś ca mahātapaḥ 13 [bhī] etac chrutvā tataḥ kruddho mahāyogī maheśvaraḥ saṃraktanayano rājañ śūlam ādāya tasthivān 14 kvāsvau kvāsāv iti prāha gṛhītvā paramāyudham uśanā dūratas tasya babhau jñātvā cikīrṣitam 15 sa mahāyogino buddhvā taṃ roṣaṃ vai mahātmanaḥ gatim āgamanaṃ vetti sthānaṃ vetti tataḥ prabhuḥ 16 saṃcintyogreṇa tapasā mahātmānaṃ maheśvaram uśanā yogasiddhātmā śūlāgre pratyadṛśyata 17 vijñāta rūpaḥ sa tadā tapaḥsiddhena dhanvinā jñātvā śūlaṃ ca deveśaḥ pāninā samanāmayat 18 ānatenātha śūlena pānināmita tejasā pinākam iti covāca śūlam ugrāyudhaḥ prabhuḥ 19 pānimadhyagataṃ dṛṣṭvā bhārgavaṃ tam umāpatiḥ āsyaṃ vivṛtya kakudī pāniṃ saṃprākṣipac chanaiḥ 20 sa tu praviṣṭa uśanā koṣṭhaṃ māheśvaraṃ prabhuḥ vyacarac cāpi tatrāsau mahātmā bhṛgunandanaḥ 21 [y] kimarthaṃ vyacarad rājann uśanā tasya dhīmataḥ jathare devadevasya kiṃ cākārṣīn mahādyutiḥ 22 [bhī] purā so 'ntarjalagataḥ sthānu bhūto mahāvrataḥ varṣāṇām abhavad rājan prayutāny arbudāni ca 23 udatiṣṭhat tapas taptvā duścaraṃ sa mahāhradāt tato devātidevas taṃ brahmā samupasarpata 24 tapovṛddhim apṛcchac ca kuśalaṃ cainam avyayam tapaḥ sucīrṇam iti ca provāca vṛṣabhadhvajaḥ 25 tat saṃyogena vṛddhiṃ cāpy apaśyat sa tu śaṃkaraḥ mahāmatir acintyātmā satyadharmarataḥ sadā 26 sa tenādhyo mahāyogī tapasā ca dhanena ca vyarājata mahārāja triṣu lokeṣu vīryavān 27 tataḥ pinākī yogātmā dhyānayogaṃ samāviśat uśanā tu samudvigno nililye jathare tataḥ 28 tuṣṭāva ca mahāyogī devaṃ tatrastha eva ca niḥsāraṃ kāṅkṣamāṇas tu tejasā pratyahanyata 29 uśanā tu tadovāca jatharastho mahāmuniḥ prasādaṃ me kuruṣveti punaḥ punar ariṃdama 30 tam uvāca mahādevo gaccha śiśnena mokṣaṇam iti srotāṃsi sarvāṇi ruddhvā tridaśapuṃgavaḥ 31 apaśyamānaḥ sa dvāraṃ sarvataḥ pihito muniḥ paryakrāmad dahyamāna itaś cetaś ca tejasā 32 sa viniṣkramya śiśnena śukratvam abhipedivān kāryeṇa tena nabhaso nāgacchata ca madhyataḥ 33 niṣkrāntam atha taṃ dṛṣṭvā jvalantam iva tejasā bhavo roṣasamāviṣṭaḥ śūlodyatakaraḥ sthitaḥ 34 nyavārayata taṃ devī kruddhaṃ paśupatiṃ patim putratvam agamad devyā vārite śaṅkare ca saḥ 35 [devī] hiṃsanīyas tvayā naiṣa mama putratvam āgataḥ na hi devodarāt kaś cin niḥsṛto nāśam archati 36 [bhī] tataḥ prīto 'bhavad devyāḥ prahasaṃś cedam abravīt gacchaty eṣa yathākāmam iti rājan punaḥ punaḥ 37 tataḥ pranamya varadaṃ devaṃ devīm umāṃ tathā uśanā prāpa tad dhīmān gatim iṣṭāṃ mahāmuniḥ 38 etat te kathitaṃ tāta bhārgavasya mahātmanaḥ caritaṃ bharataśreṣṭha yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi |