|
1
[भी] भूतानां गुणसंख्यानं भूयः पुत्र निशामय थवैपायन मुखाथ भरष्टं शलाघया परयानघ 2 थीप्तानलनिभः पराह भगवान धूम्रवर्चसे ततॊ ऽहम अपि वक्ष्यामि भूयः पुत्र निथर्शनम 3 भूमेः सदैर्यं पृदुत्वं च कादिन्यं परसवात्मता गन्धॊ गुरुत्वं शक्तिश च संघातः सदापना धृतिः 4 अपां शैत्यं रसः कलेथॊ थरवत्वं सनेहसौम्यता जिह्वा विष्यन्थिनी चैव भौमाप्यास्रवणं तदा 5 अग्नेर थुर्धर्षता तेजस तापः पाकः परकाशनम शौचं रागॊ लघुस तैक्ष्ण्यं थशमं चॊर्ध्वभागिता 6 वायॊर अनियमः सपर्शॊ वाथस्दानं सवतन्त्रता बलं शैघ्र्यं च मॊहश च चेष्टा कर्मकृता भवः 7 आकाशस्य गुणः शब्थॊ वयापित्वं छिथ्रतापि च अनाश्रयम अनालम्बम अव्यक्तम अविकारिता 8 अप्रतीघातता चैव भूतत्वं विकृतानि च गुणाः पञ्चा शतं परॊक्ताः पञ्च भूतात्मभाविताः 9 चलॊपपत्तिर वयक्तिश च विसर्गः कल्पना कषमा सथ असच चाशुता चैव मनसॊ नव वै गुणाः 10 इष्टानिष्ट विकल्पश च वयवसायः समाधिता संशयः परतिपत्तिश च बुथ्धौ पञ्चेह ये गुणाः 11 [य] कदं पञ्च गुणा बुथ्धिः कदं पञ्चेन्थ्रिया गुणाः एतन मे सर्वम आचक्ष्व सूक्ष्मज्ञानं पितामह 12 [भी] आहुः षष्टिं भूतगुणान वै; भूतविशिष्टा नित्यविषक्ताः भूतविषक्ताश चाक्षरसृष्टाः; पुत्र न नित्यं तथ इह वथन्ति 13 तत पुत्र चिन्ता कलितं यथ उक्तम; अनागतं वै तव संप्रतीह भूतार्द तत्त्वं तथ अवाप्य सर्वं; भूतप्रभावाथ भव शान्तबुथ्धिः |
1
[bhī] bhūtānāṃ guṇasaṃkhyānaṃ bhūyaḥ putra niśāmaya dvaipāyana mukhād bhraṣṭaṃ ślāghayā parayānagha 2 dīptānalanibhaḥ prāha bhagavān dhūmravarcase tato 'ham api vakṣyāmi bhūyaḥ putra nidarśanam 3 bhūmeḥ sthairyaṃ pṛthutvaṃ ca kāthinyaṃ prasavātmatā gandho gurutvaṃ śaktiś ca saṃghātaḥ sthāpanā dhṛtiḥ 4 apāṃ śaityaṃ rasaḥ kledo dravatvaṃ snehasaumyatā jihvā viṣyandinī caiva bhaumāpyāsravaṇaṃ tathā 5 agner durdharṣatā tejas tāpaḥ pākaḥ prakāśanam śaucaṃ rāgo laghus taikṣṇyaṃ daśamaṃ cordhvabhāgitā 6 vāyor aniyamaḥ sparśo vādasthānaṃ svatantratā balaṃ śaighryaṃ ca mohaś ca ceṣṭā karmakṛtā bhavaḥ 7 ākāśasya guṇaḥ śabdo vyāpitvaṃ chidratāpi ca anāśrayam anālambam avyaktam avikāritā 8 apratīghātatā caiva bhūtatvaṃ vikṛtāni ca guṇāḥ pañcā śataṃ proktāḥ pañca bhūtātmabhāvitāḥ 9 calopapattir vyaktiś ca visargaḥ kalpanā kṣamā sad asac cāśutā caiva manaso nava vai guṇāḥ 10 iṣṭāniṣṭa vikalpaś ca vyavasāyaḥ samādhitā saṃśayaḥ pratipattiś ca buddhau pañceha ye guṇāḥ 11 [y] kathaṃ pañca guṇā buddhiḥ kathaṃ pañcendriyā guṇāḥ etan me sarvam ācakṣva sūkṣmajñānaṃ pitāmaha 12 [bhī] āhuḥ ṣaṣṭiṃ bhūtaguṇān vai; bhūtaviśiṣṭā nityaviṣaktāḥ bhūtaviṣaktāś cākṣarasṛṣṭāḥ; putra na nityaṃ tad iha vadanti 13 tat putra cintā kalitaṃ yad uktam; anāgataṃ vai tava saṃpratīha bhūtārtha tattvaṃ tad avāpya sarvaṃ; bhūtaprabhāvād bhava śāntabuddhiḥ |