|
1
[वयास] शरीराथ विप्रमुक्तं हि सूक्ष्मभूतं शरीरिणम कर्मभिः परिपश्यन्ति शास्त्रॊक्तैः शास्त्रचेतसः 2 यदा मरीच्यः सहिताश चरन्ति; गच्छन्ति तिष्ठन्ति च थृश्यमानाः थेहैर विमुक्ता विचरन्ति लॊकांस; तदैव सत्त्वान्य अतिमानुषाणि 3 परतिरूपं यदैवाप्सु तापः सूर्यस्य लक्ष्यते सत्त्ववांस तु तदा सत्त्वं परतिरूपं परपश्यति 4 तानि सूक्ष्माणि सत्त्वस्दा विमुक्तानि शरीरतः सवेन तत्त्वेन तत्त्वज्ञाः पश्यन्ति नियतेन्थ्रियाः 5 सवपतां जाग्रतां चैव सर्वेषाम आत्मचिन्तितम परधानथ्वैध युक्तानां जहतां कर्मजं रजः 6 यदाहनि तदा रात्रौ यदा रात्रौ तदाहनि वशे तिष्ठति सत्त्वात्मा सततं यॊगयॊगिनाम 7 तेषां नित्यं सथा नित्यॊ भूतात्मा सततं गुणैः सप्तभिस तव अन्वितः सूक्ष्मैश चरिष्णुर अजरामरः 8 मनॊ बुथ्धिपराभूतः सवथेहपरथेहवित सवप्नेष्व अपि भवत्य एष विज्ञाता सुखथुःखयॊः 9 तत्रापि लभते थुःखं तत्रापि लभते सुखम करॊधलॊभौ तु तत्रापि कृत्वा वयसनम अर्छति 10 परीणितश चापि भवति महतॊ ऽरदान अवाप्य च करॊति पुण्यं तत्रापि जाग्रन्न इव च पश्यति 11 तम एवम अतितेजॊ ऽंशं भूतात्मानं हृथि सदितम तमॊ रजॊ भयाम आविष्टा नानुपश्यन्ति मूर्तिषु 12 शास्त्रयॊगपरा भूत्वा सवम आत्मानं परीप्सवः अनुच्छ्वासान्य अमूर्तीनि यानि वज्रॊपमान्य अपि 13 पृदग भूतेषु सृष्टेषु चतुर्ष्व आश्रमकर्मसु समाधौ यॊगम एवैतच छान्थिल्यः शमम अब्रवीत 14 विथित्वा सप्त सूक्ष्माणि षडङ्गं च महेश्वरम परधानविनियॊगस्दः परं बरह्माधिगच्छति |
1
[vyāsa] śarīrād vipramuktaṃ hi sūkṣmabhūtaṃ śarīriṇam karmabhiḥ paripaśyanti śāstroktaiḥ śāstracetasaḥ 2 yathā marīcyaḥ sahitāś caranti; gacchanti tiṣṭhanti ca dṛśyamānāḥ dehair vimuktā vicaranti lokāṃs; tathaiva sattvāny atimānuṣāṇi 3 pratirūpaṃ yathaivāpsu tāpaḥ sūryasya lakṣyate sattvavāṃs tu tathā sattvaṃ pratirūpaṃ prapaśyati 4 tāni sūkṣmāṇi sattvasthā vimuktāni śarīrataḥ svena tattvena tattvajñāḥ paśyanti niyatendriyāḥ 5 svapatāṃ jāgratāṃ caiva sarveṣām ātmacintitam pradhānadvaidha yuktānāṃ jahatāṃ karmajaṃ rajaḥ 6 yathāhani tathā rātrau yathā rātrau tathāhani vaśe tiṣṭhati sattvātmā satataṃ yogayoginām 7 teṣāṃ nityaṃ sadā nityo bhūtātmā satataṃ guṇaiḥ saptabhis tv anvitaḥ sūkṣmaiś cariṣṇur ajarāmaraḥ 8 mano buddhiparābhūtaḥ svadehaparadehavit svapneṣv api bhavaty eṣa vijñātā sukhaduḥkhayoḥ 9 tatrāpi labhate duḥkhaṃ tatrāpi labhate sukham krodhalobhau tu tatrāpi kṛtvā vyasanam archati 10 prīṇitaś cāpi bhavati mahato 'rthān avāpya ca karoti puṇyaṃ tatrāpi jāgrann iva ca paśyati 11 tam evam atitejo 'ṃśaṃ bhūtātmānaṃ hṛdi sthitam tamo rajo bhyām āviṣṭā nānupaśyanti mūrtiṣu 12 śāstrayogaparā bhūtvā svam ātmānaṃ parīpsavaḥ anucchvāsāny amūrtīni yāni vajropamāny api 13 pṛthag bhūteṣu sṛṣṭeṣu caturṣv āśramakarmasu samādhau yogam evaitac chāndilyaḥ śamam abravīt 14 viditvā sapta sūkṣmāṇi ṣaḍaṅgaṃ ca maheśvaram pradhānaviniyogasthaḥ paraṃ brahmādhigacchati |